per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
7
22
1929
Research Paper
بررسی تطبیقی مبانی تفسیری شیخ طوسی و فخر رازی و تاثیر آن در موضوع نسخ
Comparative Study of Sheikh Tusi and Fakhr Razi's Interpretation and its Impact on Abrogation
محسن قاسم پور
gasempoor@kashanu.ac.ir
1
فاطمه حاجی اکبری
fatima.ferdosi@yahoo.com
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
فخر رازی و شیخ طوسی گرچه به لحاظ کلامی دارای دو خاستگاه فکریاند اما با توجه به رویکرد عقل گرایانه خود در تفسیر در قلمرو نسخ دارای دیدگاههای خاصیاند این رویکرد عقل گرایانه برخاسته ازمبانی تفسیری این دو مفسر بزرگ مسلمان است. مبانی تفسیری که در حکم پیش فرض ها و اصول بنیادین مفسرآن قرآن است، در نحوه کیفیت تفسیری مفسر بازتاب می یابد. صرف نظر از جنبههای گونه گون مبحث نسخ - که از دیرباز محل بحث محققان علوم اسلامی بوده - آنچه در این مقاله کانون بحث و بررسی است؛ چگونگی تاثیر این مبانی تفسیری در تفسیر آیات ناظر بر ناسخ و منسوخ است. بر اساس، مبانی مهمی مانند حکیمانه بودن خدا و فعل او یعنی قرآن حکیم، جاودانگی قرآن و تاثیر آن با توجه به عنصر مصلحت در نسخ و سرانجام خود اصل و مبنای ناسخ و منسوخ داشتن قرآن، آیات موسوم به ناسخ و منسوخ تفسیری خاص یافته است. اولا نتیجه این تفسیر این است که دامنه این آیات بسیار محدود است هردو مفسر چیزی کمتر از ده آیه را شامل چنین آیاتی میدانند؛ ثانیا هر دو مفسر در پرتو مبانی مانند حکیمانه بودن خدا و قرآن و جاودانگی آموزهای آن و نوع رابطهای که این مبنا با نسخ از حیث عنصر مصلحت دارد، دارای نقاط اشتراکی هستند. اما ازآنسو، در موردی که به تفاوت دیدگاه کلامی آنان مربوط میشود مانند اهمیت اصل عدل به عنوان مولفه اساسی مبنای عقلی در تفسیر آیات اختلاف دارند.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1929_dd9610d110775176f93fc61a26f20cd6.pdf
شیخ طوسی
فخر رازی
مبانی تفسیری
حکیمانه بودن
آیات ناسخ و منسوخ
per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
23
42
1930
Research Paper
ارزیابی نظریه زبانشناختی نصر حامد ابوزید درباره قرآن
Evaluation of Nasr Hamed Abu Zeid's Linguistic Theory on the Quran
محمدباقر عامرینیا
1
عباسعلی فراهتی
farahati@mail.kashanu.ac.ir
2
استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان
غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریهای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداختهاند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابیسرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیدهایم با استنتاجات تفسیری و کلامی نشان دهیم که خوانش نصر حامد ابوزید از این مسائل وافی به مقصود نیست. خوانش ناقص و تفسیر یک سویه آیات، عدم توجه به تاریخ تعدد قرائات و مواجهه گزینشی با نقلهای تاریخی در اینباره، قرائت خاص از حدیث هفت حرف و استناد به داستان مجعول ابن ابی-سرح، برخی از مشکلات نظریه وی درباره وحی قرآنی است. خوانشی دیگرگون از این مسائل، نه تنها به اثبات نظریه غیرلفظی بودن وحی قرآنی، که به اثبات نطریه معارض آن میانجامد که در این مطالعه مورد توجه واقع است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1930_942381ddfdf0fdb2ebab098a983be5bd.pdf
وحى قرآنى
وحى لفظى
نزول معنایى
نصر حامد ابوزید
per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
43
60
1931
Research Paper
مبانی رویکرد تاریخی در تفسیر قرآن کریم
Foundations of Historical Approach to the Interpretation of Quran
محمدرضا حسینی
1
علی فتح اللهی
fathollahi@yahoo.com
2
استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه پیام نور
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث پیام نور آران و بیدگل
قرآن کریم دارای آیات تاریخی فراوانی است که، توجه به تاریخ عصر جاهلی و شناخت شرایط عصر نزول و حوادث صدر اسلام در فهم و تفسیر بسیاری از آیات آن از ضرورت و اهمیت فراوانی برخوردار است. در واقع، آگاهی از تاریخ که قرآن به گونهای اشاره وار از آن یاد کرده، موجب روشنی مفاهیم آیات مربوط به این نوع میگردد؛ شناخت آداب و رسوم مختلف عصر جاهلی مانند آداب و رسوم عبادی و مناسک حج، آداب و رسوم اجتماعی و خانوادگی و آداب و رسوم اقتصادی و تجاری در فهم و تفسیر آیات مرتبط با آن نقش دارد. آن سان که آگاهی از تاریخ عصر نزول نیز نقش مهمی در حل تناقض ظاهری آیات، رفع ابهام از چهره آیات، شناخت آیات مکی و مد نی و ترتیب نزول، و شناخت احکام ثابت و متغیر و ناسخ و منسوخ دارد. به گو نهای که در بسیاری از موارد، بدون اطلاع از تاریخ، فهم و تفسیر آیات، ناممکن میگردد یا مفاد آنها در هالهای از ابهام باقی میماند.
ابنحبیب،محمد (بیتا).کتابالمحبر،بیروت:دارالآفاقالجدیده. ابنکثیر،اسماعیلبنعمر (1419). تفسیرالقرآنالعظیم، بیروت:دارالکتبالعلمیة. ابنمنظور،محمدبنمکرم (1414). لسانالعرب،بیروت:دارصادر. ابنهشام،عبدالملک (1975). السیرة النبویة،بهکوششطهعبدالرئوفسعد،بیروت. بلاغی،محمدجواد (1420).آلاءالرحمنفیتفسیرالقرآن،قم:بنیادبعثت. بنتالشاطی،عایشه (1404).الاعجازالبیانیللقرآن،قاهرة:دارالمعارف. جوهری،اسماعیلبنحماد (بیتا).الصحاحتاجاللغویوصحاحالعربیة،بیروت:دارالعلمللملایین. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار العلم. زرقانی،محمدعبدالعظیم (بیتا).مناهلالعرفانفیعلومالقرآن،بیجا:داراحیاءالتراثالعربی. زرکشی،محمدبنعبدلله (1410).البرهانفیعلومالقرآن، بیروت،دارالمعرفة. زمخشری،محمود (1407).الکشافعنحقائقغوامضالتنزیل،بیروت:دارالکتابالعربی. سالم،عبدالعزیز (1380). تاریخعربقبلازاسلام،ترجمهباقرصدرینیا،تهران:شرکت انتشاراتعلمی. سجستانی،عبداللهبنابیداود (1405).المصاحف،بیروت:دارالکتبالعلمیة. سیوطی،عبدالرحمنبنابیبکر (1421).الإتقانفیعلومالقرآن، بیروت: دارالکتابالعربی. شاطبی،ابراهیمبنموسی (1420).الموافقاتفیاصولالشریعة،بیروت:مؤسسة الکتبالثقافیة. شهرستانی،محمدبنعبدالکریم (1376).مفاتیحالاسرارومصابیحالابرار،تهران:نشرمیراث مکتوب. صفار،محمدبنحسن (1404). بصائرالدرجات،قم:منشوراتمکتبه آیۀ اللهالمرعشی. طباطبایی،محمدحسین (بیتا).المیزانفیتفسیرالقرآن،بیروت:مؤسسة الاعلمیللمطبوعات. طبرسی،فضلبنحسن (بیتا).مجمعالبیانفیتفسیرالقرآن،بیروت:دارالکتبالحیاة. طبری،محمدبنجریر (1408).تاریخالامموالملوک،بیروت:دارالکتبالعلمیة. طوسی،محمدبنحسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن،بیروت: داراحیاءالتراثالعربی. عاملی،جعفرمرتضی (1410).حقائقهامة حولالقرآنالکریم،قم:جماعة المدرسین. علی،جواد (1968). المفصلفیتاریخالعربقبلالاسلام،بیروت:بینا. فارسی، جلال الدین (1361). پیامبری و انقلاب، قم: امید. فخررازی،محمدبنعمر (1420).مفاتیحالغیب،بیروت:داراحیاءالتراثالعربی. فروخ،عمر (1984).تاریخالجاهلیة،بیروت:دارالعلمللملایین. فوزی،ابراهیم (1983).احکامالاسریفیالجاهلیة والاسلام،بیروت:دارالکلمیللنشر. فیضکاشانی،ملامحسن (1402).الصافیفیتفسیرالقرآن،بیروت:مؤسسة الاعلمیللمطبوعات. فیومی،احمدبنمحمد (1405).المصباحالمنیر،قم:دارالهجرة. مجلسی،محمدباقر (1403).بحارالانوارالجامعةلدررأخبارالائمة الاطهار،بیروت:مؤسسة الوفاء. مسعودی،علیبنالحسین (بیتا).التنبیة والاشراف،تصحیحعبداللهاسماعیلالصاوی،قم:مؤسسة نشرالمنابعالثقافیة الاسلامیة. معرفت، محمد هادی (1415ق). التمهید فی علوم القرآن. قم: موسسه النشر الاسلامی. مفید،محمدبنمحمد (1413الف).الأمالی،بهکوششعلیاکبرغفاریوحسین استادولی،قم:کنگره شیخمفید. مفید،محمدبنمحمد (1413ب). الفصولالمختارة،قم:کنگرهشیخمفید. نوری،یحیی (1360).جاهلیتدراسلام،تهران:مرکزانتشاراتبنیادعلمیاسلامی. واحدی،علیبناحمد (1411).اسبابالنزول،بیروت:دارالکتبالعلمیة. یعقوبی،احمدبنابییعقوب (بیتا)،تاریخالیعقوبی،بیروت:دارصادر.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1931_b53d95bb7cf0095836f90c61d028bf29.pdf
تفسیر
اسباب نزول
ترتیب نزول
تاریخ جاهلیت
تاریخ اسلام
per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
61
74
1932
Research Paper
اصول گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم؛ معرفی و ارزیابی
Principles of Feminist Thinking in the Interpretation of the Quran; Introduction and Evaluation
محمود کریمی بنادکوکی
1
محمد صادق هدایت زاده
isumohammad@gmail.com
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
کارشناس ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
تفسیر اجتماعی به عنوان یکی از گرایشهای تفسیری در سده اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفتهاست. یکی از زیرشاخههای این گرایش تفسیری که در چند دهه گذشته ظهور و بروز چشمگیری در جهان اسلام داشته، گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم است. در این مقاله، در گام نخست پس از معرفی اجمالی جریان فکری فمینیسم اسلامی در جهان اسلام، مهمترین اصول این گرایش تفسیری در مقابل تفاسیر سنتی یعنی پرهیز از تحمیل عقیده مردسالاری، آزادی عقل در فهم قرآن، اصل عدم تضاد میان بخشهای مختلف قرآن و اصول بنیادین آن مانند برابری جنسیتی و... بررسی میشود. در گام بعدی اصول پیشگفته مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته که از جمله آنها میتوان به بی اساس بودن اتهام جهتگیری مردسالارانه به سنت تفسیری، لغزیدن در ورطه تفسیر به رأی، آرای افراطی زنسالارانه در تفسیر و... اشاره کرد.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1932_09b0b4ade6d960e266596784563a9995.pdf
تفسیر اجتماعی
گرایش تفسیری
فمینیسم اسلامی
تفسیر فمینیستی
برابری جنسیتی
per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
75
90
1933
Research Paper
آواشناسی ابن جزری در کتاب النشر فی القراءات العشر
Phonetics of Ibn al-Jazari in his Book "al-nashr fi qeraat al-ashr"
بهمن زندی
zandi@pnu.ac.ir
1
سید حسین میرتقی
zandibahman12@gmail.com
2
استاد گروه زبانشناسی دانشگاه پیام نور
کارشناس ارشد زبان شناسی
این مقاله در صدد ارائه برخی آرا و نظرات ابن جزری نویسنده کتاب النشرفی القراءات العشر در زمینه مباحثی از تجوید و بررسی آنها از دیدگاه آواشناسی جدید می باشد. یافته ها نشان می دهد که ابن جزری از اندام های گفتار ، تنها از حفره حلق و دیگر اندام های گویایی بالای این حفره نام برده است وبه نقش اندام های تنفسی و واک ساز در تولید آواها اشاره نکرده است . در کتاب النشر همخوان ها دقیق تر و مفصل تر از واکه ها توصیف شده اند . از نظر توصیف جایگاه ها و شیوه های تولید همخوان ها تشابهات زیادی میان توصیفات ابن جزری و آواشناسی جدید وجود دارد .ابن جزری مانند برخی دیگر از پیشینیان به تمایز بین آواهای واکدار و بی واک پی برده است . در کتاب النشر به واحد زبرزنجیری درنگ توجه گردیده و این پدیده با اصطلاحات سکت و وقف مطرح گردیده است ، همچنین به فرایندهای آوایی با اصطلاحات گوناگونی اشاره شده است . ابن جزری توصیفی از واکه های کوتاه ارائه نکرده است . توصیف وی از واکه های بلند و مرکب ، توصیفی اجمالی و کوتاه می باشد .
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1933_60ac9544a4b87e770c468a5e94eae623.pdf
آواشناسی
قرآن
علم التجوید
ابن جزری
النشر فی قرائات العشر
per
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
2015-03-21
3
2
91
106
1934
Research Paper
روح معنا رهآوردِ بدیع قرآن؛ مؤثر در فهم گزارههای دین
Meaning Spirit Result of Quran; Effective in Understanding of Religious Propositions
محمدحسین مهدوینژاد
1
مهدی اخوت
mahdiokhovat@yahoo.com
2
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور
دانشجوی دکتری رشته فلسفه دین دانشگاه پیام نور
توجه به زبان دین در فلسفه دین به دلیل چگونگی مسأله معنا درباره فهم گزارههای دینی و تحلیل اعتقادات مبتنی بر این گزارههاست. آنچه در این میان مهم است و در حل بسیاری از مسائل میتواند مورد بهره قرار گیرد، مسأله ارتباط میان لفظ و معنا، دلالت آنها و نیز معنای واژگانی است که در متون دینی به کار رفته است، به طوری که امروزه زبانشناسان معاصر در سمانتیک یا علم دلالت الفاظ، بحث مستقلی را برای واژگان اختصاص دادهاند. با عنایت به این مهم و نیز واژهشناسیای که در متون دینی و زبان دین به ویژه کلام وحی مطلق؛ قرآن، به کار رفته و با توجه به اعجاز بیانی قرآن که مربوط به ساختار لفظی آن است و بسیار در فهم گزارههای آن مؤثر است؛ نوشتار زیر در پی تبیین و بررسی مبنای ساختارشناسی الفاظ با توجه به مبنای خاص قرآن در بیان معنا و مفهوم این گزارهها و کیفیت دلالت آنها از طریق دلالت لفظ بر روح معنا است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1934_081dc48743bd12333e43f3de89687d53.pdf
وضع
روح معنا
گزارههای وحی
زبان دین
قرآن