دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
بررسی تطبیقی مبانی تفسیری شیخ طوسی و فخر رازی و تاثیر آن در موضوع نسخ
7
22
FA
محسن
قاسم پور
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
gasempoor@kashanu.ac.ir
فاطمه
حاجی اکبری
0000-0002-8946-0614
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
fatima.ferdosi@yahoo.com
فخر رازی و شیخ طوسی گرچه به لحاظ کلامی دارای دو خاستگاه فکریاند اما با توجه به رویکرد عقل گرایانه خود در تفسیر در قلمرو نسخ دارای دیدگاههای خاصیاند این رویکرد عقل گرایانه برخاسته ازمبانی تفسیری این دو مفسر بزرگ مسلمان است. مبانی تفسیری که در حکم پیش فرض ها و اصول بنیادین مفسرآن قرآن است، در نحوه کیفیت تفسیری مفسر بازتاب می یابد. صرف نظر از جنبههای گونه گون مبحث نسخ - که از دیرباز محل بحث محققان علوم اسلامی بوده - آنچه در این مقاله کانون بحث و بررسی است؛ چگونگی تاثیر این مبانی تفسیری در تفسیر آیات ناظر بر ناسخ و منسوخ است. بر اساس، مبانی مهمی مانند حکیمانه بودن خدا و فعل او یعنی قرآن حکیم، جاودانگی قرآن و تاثیر آن با توجه به عنصر مصلحت در نسخ و سرانجام خود اصل و مبنای ناسخ و منسوخ داشتن قرآن، آیات موسوم به ناسخ و منسوخ تفسیری خاص یافته است. اولا نتیجه این تفسیر این است که دامنه این آیات بسیار محدود است هردو مفسر چیزی کمتر از ده آیه را شامل چنین آیاتی میدانند؛ ثانیا هر دو مفسر در پرتو مبانی مانند حکیمانه بودن خدا و قرآن و جاودانگی آموزهای آن و نوع رابطهای که این مبنا با نسخ از حیث عنصر مصلحت دارد، دارای نقاط اشتراکی هستند. اما ازآنسو، در موردی که به تفاوت دیدگاه کلامی آنان مربوط میشود مانند اهمیت اصل عدل به عنوان مولفه اساسی مبنای عقلی در تفسیر آیات اختلاف دارند.
شیخ طوسی,فخر رازی,مبانی تفسیری,حکیمانه بودن,آیات ناسخ و منسوخ
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1929.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1929_dd9610d110775176f93fc61a26f20cd6.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
ارزیابی نظریه زبانشناختی نصر حامد ابوزید درباره قرآن
23
42
FA
محمدباقر
عامرینیا
استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
عباسعلی
فراهتی
استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان
farahati@mail.kashanu.ac.ir
غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریهای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداختهاند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابیسرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیدهایم با استنتاجات تفسیری و کلامی نشان دهیم که خوانش نصر حامد ابوزید از این مسائل وافی به مقصود نیست. خوانش ناقص و تفسیر یک سویه آیات، عدم توجه به تاریخ تعدد قرائات و مواجهه گزینشی با نقلهای تاریخی در اینباره، قرائت خاص از حدیث هفت حرف و استناد به داستان مجعول ابن ابی-سرح، برخی از مشکلات نظریه وی درباره وحی قرآنی است. خوانشی دیگرگون از این مسائل، نه تنها به اثبات نظریه غیرلفظی بودن وحی قرآنی، که به اثبات نطریه معارض آن میانجامد که در این مطالعه مورد توجه واقع است.
وحى قرآنى,وحى لفظى,نزول معنایى,نصر حامد ابوزید
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1930.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1930_942381ddfdf0fdb2ebab098a983be5bd.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
مبانی رویکرد تاریخی در تفسیر قرآن کریم
43
60
FA
محمدرضا
حسینی
استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه پیام نور
علی
فتح اللهی
دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث پیام نور آران و بیدگل
fathollahi@yahoo.com
قرآن کریم دارای آیات تاریخی فراوانی است که، توجه به تاریخ عصر جاهلی و شناخت شرایط عصر نزول و حوادث صدر اسلام در فهم و تفسیر بسیاری از آیات آن از ضرورت و اهمیت فراوانی برخوردار است. در واقع، آگاهی از تاریخ که قرآن به گونهای اشاره وار از آن یاد کرده، موجب روشنی مفاهیم آیات مربوط به این نوع میگردد؛ شناخت آداب و رسوم مختلف عصر جاهلی مانند آداب و رسوم عبادی و مناسک حج، آداب و رسوم اجتماعی و خانوادگی و آداب و رسوم اقتصادی و تجاری در فهم و تفسیر آیات مرتبط با آن نقش دارد. آن سان که آگاهی از تاریخ عصر نزول نیز نقش مهمی در حل تناقض ظاهری آیات، رفع ابهام از چهره آیات، شناخت آیات مکی و مد نی و ترتیب نزول، و شناخت احکام ثابت و متغیر و ناسخ و منسوخ دارد. به گو نهای که در بسیاری از موارد، بدون اطلاع از تاریخ، فهم و تفسیر آیات، ناممکن میگردد یا مفاد آنها در هالهای از ابهام باقی میماند.
تفسیر,اسباب نزول,ترتیب نزول,تاریخ جاهلیت,تاریخ اسلام
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1931.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1931_b53d95bb7cf0095836f90c61d028bf29.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
اصول گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم؛ معرفی و ارزیابی
61
74
FA
محمود
کریمی بنادکوکی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
محمد صادق
هدایت زاده
کارشناس ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
isumohammad@gmail.com
تفسیر اجتماعی به عنوان یکی از گرایشهای تفسیری در سده اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفتهاست. یکی از زیرشاخههای این گرایش تفسیری که در چند دهه گذشته ظهور و بروز چشمگیری در جهان اسلام داشته، گرایش فمینیستی در تفسیر قرآن کریم است. در این مقاله، در گام نخست پس از معرفی اجمالی جریان فکری فمینیسم اسلامی در جهان اسلام، مهمترین اصول این گرایش تفسیری در مقابل تفاسیر سنتی یعنی پرهیز از تحمیل عقیده مردسالاری، آزادی عقل در فهم قرآن، اصل عدم تضاد میان بخشهای مختلف قرآن و اصول بنیادین آن مانند برابری جنسیتی و... بررسی میشود. در گام بعدی اصول پیشگفته مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته که از جمله آنها میتوان به بی اساس بودن اتهام جهتگیری مردسالارانه به سنت تفسیری، لغزیدن در ورطه تفسیر به رأی، آرای افراطی زنسالارانه در تفسیر و... اشاره کرد.
تفسیر اجتماعی,گرایش تفسیری,فمینیسم اسلامی,تفسیر فمینیستی,برابری جنسیتی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1932.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1932_09b0b4ade6d960e266596784563a9995.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
آواشناسی ابن جزری در کتاب النشر فی القراءات العشر
75
90
FA
بهمن
زندی
استاد گروه زبانشناسی دانشگاه پیام نور
zandi@pnu.ac.ir
سید حسین
میرتقی
کارشناس ارشد زبان شناسی
zandibahman12@gmail.com
این مقاله در صدد ارائه برخی آرا و نظرات ابن جزری نویسنده کتاب النشرفی القراءات العشر در زمینه مباحثی از تجوید و بررسی آنها از دیدگاه آواشناسی جدید می باشد. یافته ها نشان می دهد که ابن جزری از اندام های گفتار ، تنها از حفره حلق و دیگر اندام های گویایی بالای این حفره نام برده است وبه نقش اندام های تنفسی و واک ساز در تولید آواها اشاره نکرده است . در کتاب النشر همخوان ها دقیق تر و مفصل تر از واکه ها توصیف شده اند . از نظر توصیف جایگاه ها و شیوه های تولید همخوان ها تشابهات زیادی میان توصیفات ابن جزری و آواشناسی جدید وجود دارد .ابن جزری مانند برخی دیگر از پیشینیان به تمایز بین آواهای واکدار و بی واک پی برده است . در کتاب النشر به واحد زبرزنجیری درنگ توجه گردیده و این پدیده با اصطلاحات سکت و وقف مطرح گردیده است ، همچنین به فرایندهای آوایی با اصطلاحات گوناگونی اشاره شده است . ابن جزری توصیفی از واکه های کوتاه ارائه نکرده است . توصیف وی از واکه های بلند و مرکب ، توصیفی اجمالی و کوتاه می باشد .
آواشناسی,قرآن,علم التجوید,ابن جزری,النشر فی قرائات العشر
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1933.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1933_60ac9544a4b87e770c468a5e94eae623.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
3
2
2015
03
21
روح معنا رهآوردِ بدیع قرآن؛ مؤثر در فهم گزارههای دین
91
106
FA
محمدحسین
مهدوینژاد
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور
مهدی
اخوت
دانشجوی دکتری رشته فلسفه دین دانشگاه پیام نور
mahdiokhovat@yahoo.com
توجه به زبان دین در فلسفه دین به دلیل چگونگی مسأله معنا درباره فهم گزارههای دینی و تحلیل اعتقادات مبتنی بر این گزارههاست. آنچه در این میان مهم است و در حل بسیاری از مسائل میتواند مورد بهره قرار گیرد، مسأله ارتباط میان لفظ و معنا، دلالت آنها و نیز معنای واژگانی است که در متون دینی به کار رفته است، به طوری که امروزه زبانشناسان معاصر در سمانتیک یا علم دلالت الفاظ، بحث مستقلی را برای واژگان اختصاص دادهاند. با عنایت به این مهم و نیز واژهشناسیای که در متون دینی و زبان دین به ویژه کلام وحی مطلق؛ قرآن، به کار رفته و با توجه به اعجاز بیانی قرآن که مربوط به ساختار لفظی آن است و بسیار در فهم گزارههای آن مؤثر است؛ نوشتار زیر در پی تبیین و بررسی مبنای ساختارشناسی الفاظ با توجه به مبنای خاص قرآن در بیان معنا و مفهوم این گزارهها و کیفیت دلالت آنها از طریق دلالت لفظ بر روح معنا است.
وضع,روح معنا,گزارههای وحی,زبان دین,قرآن
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1934.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_1934_081dc48743bd12333e43f3de89687d53.pdf