با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

مفسران قرآن واژه «غیر بعید» در آیه 31 سوره ق «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِید» (ق/31) را دارای چهار احتمال نحوی ظرف مکان، ظرف زمان، حال، صفت مصدر محذوف دانسته­اند. این در حالی است که ایشان درباره تفسیر این واژه، حدود 9 احتمال معنایی بیان­کرده ولی برای اکثر آنها دلیلی ارائه نداده­اند. این پژوهش با توجه به مضامین کلی سوره ق، دو معنا برای واژه «غیر بعید» بیان و سپس هردو را با سایر آیات قرآن تأیید و همراه نموده است. بنابر معنای اول: این قید برای دفع توهم بعید بودن وقوع بهشت است. همانگونه که در نخستین آیات این سوره بدان اشاره گردیده که بر اساس آن، وقوع قیامت امری بعید نیست و بنابر معنای دوم: این قید، به وجود بهشت در زمان حاضر، اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

آذرنوش، آذرتاش‌(1374). راههای‌ نفوذ فارسی‌ در فرهنگ‌ و زبان‌ عرب‌ جاهلی‌، تهران‌: توس.
ازهری، محمدبن‌ احمد‌ (بی تا). تهذیب ‌اللغة، تحقیق علی‌ حسن‌ هلالی‌، قاهره: بی‌نا.
اسدی‌ طوسی، علی‌بن‌ احمد (1365).  لغت‌ فرس، تهران‌: خوارزمی.
ابن‌فارس‌(1404ق). معجم‌ مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام‌ محمد هارون‌، قم: دارالفکر.
ابن‌درید (1988م). جمهرة اللغة، تحقیق رمزی‌ منیربعلبکی‌، بیروت‌: دارالعلم.
ابن عجیبه، احمد ابن محمد(1419ق).  البحر المدید فی تفسیر القرآن، تحقیق دکتر حسن عباس زکی، قاهره: بی‌نا.
ابن کثیر، اسماعیل ابن عمرو (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد ابن مکرم (1419ق).  لسان العرب، بیروت: دار الصادر.
الجوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن هشام الأنصاری، جمال الدین أبو محمد عبدالله بن یوسف (1985ق). مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، بیروت: دارالفکر.
بیضاوی، عبد الله ابن عمر (1418ق).  انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1386ش) سرچشمه اندیشه، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387 الف). مبادی اخلاق در قرآن، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387ب). معاد در قرآن، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387ج). سیره رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
درویش، محیى الدین‏(1415ق). إعراب القرآن و بیانه، سوریه: دارالارشاد، چاپ چهارم.
رازی، ابوحاتم‌(1958ق). کتاب‌ الزینة‌ فی‌ الکلمات‌ الاسلامیة العربیة، تحقیق حسین‌بن‌ فیض‌اللّه‌ همدانی‌، قاهره: بی‌نا.
رازى،‏ فخرالدین (1420ق). مفاتیح الغیب،‏ بیروت: دار احیاء التراث العربى.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق: صفوان عدنان داودى‏، دمشق بیروت‏: دارالعلم الدار الشامیه.
زبیدی، محمدبن‌محمد‌ (1421ق). تاج العروس‌ من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر.
سیوطی، عبدالرحمان‌بن‌ ابی‌بکر(1363).  الاتقان‌ فی‌ علوم‌ القرآن‌، قم:‌ افست‌.
سیوطی و محلی، جلال الدین (1416ق).  التفسیر الجلالین، بیروت: النور للمطبوعات.
صادقى تهرانى، محمد (1419ق).  البلاغ فى تفسیر القرآن بالقرآن، قم: مولف.
صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم‏ (1366). تفسیر القرآن الکریم( صدرا)، قم: بیدار، چاپ دوم.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق). المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علیمه قم.
طبرسی، فضل ابن حسن (1372). مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طریحی، فخر الدین(1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
طوسی ، محمد بن حسن (بی تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب، عبد الحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
عبد الشکور، فلاح‏ (1383). زینة القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی‏.
عروسى حویزى، عبد على بن جمعه‏(1415ق). تفسیر نور الثقلین، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، قم: انتشارات اسماعیلیان‏.
عمید، حسن (1379). فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات امیر کبیر.
فراء، ابوزکریا یحیى بن زیاد (بی تا). معانى القرآن‏، مصر: دارالمصریة للتألیف و الترجمة‏.
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1410ق). العین، قم: انتشارات هجرت.
فیومی، احمد ابن محمد (بی تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بیروت: دارالفکر.
قرشی، علی اکبر(1371). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
قرشی، علی اکبر (1377).  احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
گنابادى، سلطان محمد (1408ق). بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مصطفوی، حسن (1360).  التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: نشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مغنیه، محمد جواد (1424ق).  الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مهدوی کنی، صدیقه (1388). ساختار گزاره های اخلاقی (رویکردی معناشناختی)، تهران: دانشگاه امام صادق(علیه­السّلام).
نیشابوری ، نظام الدین حسن ابن محمد (1416ق). غرائب القرآن و رغائب القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
هروی، ابوعبید‌ (1407ق).  کتاب الغریبین‌: غریبی‌ القرآن‌ و الحدیث‌، حیدرآباد دکن‌: بی‌نا.