ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی معنای «تَحَسُّس» و «تَجَسُّس» در قرآن کریم
برخی دو واژه «تَحَسُّس» و «تَجَسُّس» را مترادف دانسته و به یک معنا ترجمه نمودهاند. واژه «تَحَسُّس» در قرآن کریم بهصورت امر «یَا بَنِیَّ اذهَبُوا فَتَحَسَّسُوا» (یوسف/87) و کلمه «تَجَسُّس» بهصورت نهی «وَلَا تجَسَّسُوا» (حجرات/11) به کار رفته است. وجود ترادف در قرآن کریم موضوعی است که بر سر آن اختلاف نظر هست و همین مسئله پژوهش پیرامون این دو واژه را موجه مینماید. بررسی معناشناختی این دو کلمه، کارکرد «تَحَسُّس» و «تَجَسُّس» را ترسیم مینماید و همین کارکرد علت بیان فعل «تَحَسُّس» به صیغه امر و فعل «تَجَسُّس» به صیغه نهی در قرآن کریم است. در «تَحَسُّس»، انسان از خبری که قصد پیگیری آن را دارد، اطلاعاتی کلی دارد؛ اما او به جستجوی خود ادامه میدهد تا از طریق حسی نیز نسبت به اطلاعات خویش اطمینان حاصل کرده و شادمان گردد؛ اما در «تَجَسُّس» چیزی از خبر نمیداند و از راه غیر حسی که همان ظن و گمان است جستجو میکند تا اخباری کسب و از این راه زمینه برخی مفاسد اخلاقی را فراهم نماید.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_6998_fd7cb41dd709ca8cd601e28aab3cb738.pdf
2020-03-20
11
28
10.30473/quran.2020.6998
تَحَسَّسُوا
معناشناسی
وَ لَا تجَسَّسُوا
زهرا
قاسم نژاد
z_ghasemi62@yahoo.com
1
استادیار گروه علوم قرآن و فقه، دانشگاه شیراز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
LEAD_AUTHOR
روح اله
نصیری
roohallah62@yahoo.com
2
استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه اصفهان، دانشکده زبانهای خارجی
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1421ق). النهایة فی غریب الحدیث والأثر. ریاض: دار ابن الجوزی.
2
ابن دُرَید، محمد بن حسن (1426ق). جمهرة اللغة. ترتیب و تصحیح: عادل عبدالرحمن بدوی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
3
ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق (1970م). اصلاح المنطق. تحقیق احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمد هارون. قاهره: دار المعارف.
4
ابن فارس، أبو الحسین أحمد (1266ق). مجمل اﻟﻠﻐﺔ. قاهره: دار إحیاء الکتب اﻟﻌرﺑﻴﺔ.
5
ابن فارس، احمد (1420ق). معجم مقاییس اللغة. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. بیروت: دار الجیل.
6
ابن منظور، محمد بن مکرم (2005م). لسان العرب. چاپ چهارم. بیروت: دار صادر.
7
ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله (1421ق). معجم الفروق اللغویة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
8
ازهری، ابومنصور (1967م). تهذیب اللغة. تحقیق عبدالسلام هارون. قاهرة: دار العلم.
9
ایزوتسو، توشیهیکو (1378ش). ساختمان مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن. ترجمه فریدون بدرهای. تهران؛ قلم.
10
بارت، رولان (1370ش). عناصر نشانهشناسی. ترجمه مجید محمدی. تهران: هدی.
11
باقری، مهری (1388ش). مقدمات زبانشناسی. تهران: نشر قطره.
12
پور افخم، مریم و مهرداد عباسی (بهار 1391ش). «بررسی کاربرد معناشناسی همزمانی در دیدگاه معناشناختی ایزوتسو». فصلنامه پژوهشهای اعتقادی – کلامی. سال دوم (شماره 5) پیاپی 5. 59-92.
13
جوهری، اسماعیل بن حماد (1990م). الصحاح. تحقیق: احمد عبدالغفور عطار. بیروت: دار العلم للملایین.
14
خانى، رضا و حشمتالله ریاضى (1372 ش). ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
15
راغب اصفهانی، محمدحسین (1416ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
16
زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
17
سید قطب (1425). فى ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
18
صفوی، کورش (1384ش). فرهنگ توصیفی معناشناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
19
الصقلی، ابن قطاع (1999م). أبنیة الأسماء و الأفعال و المصادر. تحقیق: احمد محمد عبد الدایم؛ قاهره: مکتبة دار الکتب المصریة.
20
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
22
طیب، سید عبد الحسین (1378 ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
23
فخررازی، محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
24
فراهیدی، خلیل بن أحمد (1409ق). العین. تحقیق دکتر مهدی المخزومی و دکتر إبراهیم السامرائی. طهران: دار الهجرة.
25
قرشى، علیاکبر (1377 ش). تفسیر احسن الحدیث. چاپ سوم. تهران: بنیاد بعثت.
26
کلینی، محمد بن یعقوب (1388ش). روضه کافی. قم: قدس.
27
محمد، عزة شبل (2007م). علملغةالنص. قاهره: مکتبة الآداب.
28
Beaugrande, R. A. de and W.U. Dressler (1981). Introduction to Text Linguistics. London and New York: Longman.
29
Whatmough, Joshua (1964). Poetic, scientific and other forms of discourse. California: university press.
30
ORIGINAL_ARTICLE
بازشناسی معنای «امت واحده» با تأکید بر آیه «وَ لَو شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا یَزالُونَ مُختَلِفین» (هود/۱۱۸)
در آیات قرآن بر این حقیقت تأکید شده که مردم امت واحدهای بودند (بقره/۲۱۳) و یا اگر خداوند اراده میکرد آنها را همواره بر امت واحدهای قرار میداد (مائده/۴۸، یونس/۱۹، هود/۱۱۸، نحل/۹۳، شوری/۸ و زخرف/۳۳). مفسران از گذشته تاکنون با ارائه تفاسیر متفاوت سعی کردهاند، معنای امت واحده را بیان کنند. تقریباً قریب بهاتفاق مفسران منظور از امت واحده را در این آیات و آیه ۱۱۸ سوره هود بهمعنای امتی که دارای دین حق باشد، تفسیر کردهاند. برخی از مفسران نیز تفسیری متفاوت از هر یک از آیات بیان کرده و معتقدند این آیات مفهوم واحد و مشترکی ندارند. از سویی دیگر تفسیر ارائهشده از سوی مفسران، با روایات معصومین و اقوال برخی از صحابه نیز هماهنگ نیست. این مقاله در پی ارائه تفسیری متفاوت و یکپارچه از این دسته از آیات بهویژه آیه ۱۱۸ سوره هود است تا مفهوم بهدستآمده از امت واحده بر همه آیات صدق کند. نتیجه بهدستآمده آن است که منظور از امت واحده در این آیه و همه این آیات برعکس نظر مفسران، امتی است که بر ضلالت و گمراهی باشد نه بر حق و ایمان.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_6999_9c4c03e3e73c801b3fd4e8f88612924c.pdf
2020-03-20
29
44
10.30473/quran.2020.6999
امت واحده
تفسیر
قرآن
سوره هود
حسین
خوشدل
khoshdel75@yahoo.com
1
استادیار گروه معارف اسلامی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم، ترجمه قرآن (۱۳۸۳ش). مترجم حسین انصاریان. قم: نشر اسوه.
1
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
2
ابنابىحاتم، عبدالرحمن بن محمد (۱۴۱۹ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن ابى حاتم). ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
3
ابنشهرآشوب، محمد بن على (۱۳۶۹ش). متشابه القرآن و مختلفه. قم: بیدار.
4
ابنعاشور، محمدطاهر (۱۴۲۰ق). تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
5
ابنعربى، محمد بن عبدالله (۱۴۰۸ق). احکام القرآن (ابن عربى). بیروت: دار الجیل.
6
ابوالسعود، محمد بن محمد (۱۹۸۳م). تفسیر ابى السعود (ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن الکریم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
7
ایزوتسو، توشیهیکو (۱۳۸۸ش). مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید. ترجمه بدرهای. تهران: نشر قلم.
8
جصاص، احمد بن على (۱۴۰۵ق). احکام القرآن (جصاص). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
9
حوى، سعید (۱۴۲۴ق). الاساس فى التفسیر. قاهره: دار السلام.
10
حویزى، عبدعلى بن جمعه (۱۴۱۵ق). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
11
خرمدل، مصطفى (۱۳۸۴ش). تفسیر نور (خرمدل). تهران: احسان.
12
دره، محمدعلى طه (۱۴۳۰ق). تفسیر القرآن الکریم و اعرابه و بیانه. بیروت: دار ابن کثیر.
13
دینورى، عبدالله بن محمد (۱۴۲۴ق). تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار الشامیة.
15
رضا، محمد رشید (۱۴۱۴ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. بیروت: دار المعرفة.
16
زمخشرى، محمود بن عمر (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی.
17
سیوطى، عبدالرحمن بن ابىبکر (۱۴۰۴ق). الدر المنثور فى التفسیر بالماثور. قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفی.
18
شوکانى، محمد (۱۴۱۴ق). فتح القدیر. دمشق: دار ابن کثیر.
19
صفوی، کوروش (۱۳۹۲ش). درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر.
20
طباطبایى، محمدحسین (۱۳۹۰ش). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
21
طبرانى، سلیمان بن احمد (۲۰۰۸م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى). اربد: دار الکتاب الثافی.
22
طبرسى، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
23
طبرى، محمد بن جریر (۱۴۱۲ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى). بیروت: دار المعرفة.
24
طریحی، فخرالدین بن محمد (۱۳۷۵ش). مجمع البحرین. تهران: مکتبه الرضویه.
25
طوسى، محمد بن حسن (۱۴۱۳ق). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26
علمالهدى، على بن الحسین (۱۴۳۱ق). تفسیر الشریف المرتضى المسمى بنفائس التأویل. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
27
عیاشى، محمد بن مسعود (۱۳۸۰ش). التفسیر (تفسیر العیاشی). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
28
فخر رازى، محمدبنعمر (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
29
فراء، یحیى بن زیاد (۱۹۸۰م). معانى القرآن (فراء). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
30
قاسمى، جمالالدین (۱۴۱۸ق). تفسیر القاسمی المسمى محاسن التأویل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
31
فضل الله، محمدحسین (۱۴۱۹ق). من وحى القرآن. بیروت: دار الملاک.
32
قرطبى، محمد بن احمد (۱۳۶۴ش). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
33
قطب، سید (۱۴۲۵ق). فى ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
34
کاشانى، فتحالله بن شکرالله (۱۳۷۸ش). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشی اسلامیة.
35
مراغى، احمد مصطفى (بیتا). تفسیر المراغى. بیروت: دار الفکر.
36
مصطفوی، حسن (۱۴۳۰ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت: دارالکتب العلمیة.
37
مقاتل بن سلیمان (۱۴۲۳ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
38
مکارم شیرازى، ناصر (۱۳۷۱ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
39
نسفى، عبدالله بن احمد (۱۴۱۶ق). تفسیر النسفى مدارک التنزیل و حقایق التأویل. بیروت: دار النفائس.
40
واحدى، على بن احمد (۱۴۱۵ق). الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز (واحدى). بیروت: دار القلم.
41
ORIGINAL_ARTICLE
بازکاوی آرایه «جدّ هزلوار» و نقش شناخت آن در تفسیر قرآن
فن «الهزل الذی یراد به الجدّ» یا «جدّ هزلوار»، یکی از آرایههای دانش بدیع است که هرچند بلاغتپژوهان سنتی زبان عربی گواههای گوناگونی برای این شیوه ادبی برشمردهاند، ولی به نمونههای قرآنی این آرایه نپرداختهاند. از آنجا که برخی تفسیرپژوهان، شناخت آرایههای بدیع را در فرآیند تفسیر کارساز ندانسته و تنها در زیباییشناسی متن کارا دیدهاند، این نوشتار برای نخستین بار در کاوشهای تفسیری- زبانی، افزون بر یافتن نمونههای نغز و برجسته از این شیوه ادبی در قرآن، در پی پاسخ بدین پرسش است که شناخت این آرایه، چه کارکردهایی در تفسیر قرآن دارد؟ برای پاسخ بدین مسئله، این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی، با بازبینی تلاش ادبپژوهان و با یاری از دستاوردهای برخی زبانشناسان معاصر، در پی بازکاوی سازوکار این صنعت ادبی رفته است تا با فرآیندشناسی این آرایه، کارایی شناخت این شیوه را در تفسیر روشن سازد. با برآیند کاوش در سازوکار این آرایه، به دست میآید که مفسر آشنا با فرآیند شگرد ادبی جدّ هزلوار، به مدلول ظاهری آیات بسنده نکرده و در پی دریافت پیام جدی سخن میرود؛ و افزون بر این، پردهبرداری از انگیزه گزینش واژگان جایگزین، هویداسازی نقش عاطفی «مشبه به» و پیشآوری تفسیری پیوسته نیز پیامد شناخت عملکرد این فن ادبی است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7000_26ccb5a6270a585e66ce1a8ed92f749c.pdf
2020-03-20
45
64
10.30473/quran.2020.7000
بدیع
هزل
تضاد بلاغی
طنز
جد هزلوار
قواعد تفسیر
سیدمحمود
طیب حسینی
tayebh@rihu.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه تفسیر، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
AUTHOR
عباس
رحیملو
abbasrahimloo@gmail.com
2
کارشناسی ارشد فلسفه تفسیر، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی اصبع، عبدالعظیم بن عبدالواحد (1995م). تحریر التحبیر فی صناعة الشعر و النثر و بیان اعجاز القرآن. قاهره: المجلس الأعلی للشئون الاسلامیة.
2
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
3
ابن حجه، تقى الدین بن على (1425ق). خزانة الأدب و غایة الأرب. بیروت: دار صادر.
4
ابن درید، محمد بن حسن (1998م). جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین.
5
ابن سیده، على بن اسماعیل (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
6
ابن عاشور، محمدطاهر (1420ق). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
7
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابیبکر (1408ق). الفوائد المشوق الی علوم القران و علم البیان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
8
ابن معتز، عبدالله بن محمد (2012م). کتاب البدیع. محقق عرفان مطرجی. بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
9
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
10
ابنعباس، عبدالله بن عباس (1413ق). غریب القرآن فى شعر العرب. بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
11
ابنعطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
12
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
13
ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فى التفسیر. بیروت: دار الفکر.
14
ابوعبیده، معمر بن مثنى (1381ق). مجاز القرآن. قاهره: مکتبة الخانجی.
15
استلیبرس، اولیور؛ بلوک، آلن (1369ش). فرهنگ اندیشه نو. ترجمه پاشایی. تهران: مازیار.
16
اصلانی، محمدرضا (1385ش). فرهنگ واژگان و÷ اصطلاحات طنز همراه با نمونههای متعدد برای مدخلها. تهران: کاروان.
17
بابایی، علیاکبر (1394ش). قواعد تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. سازمان سمت.
18
بیضاوى، عبدالله بن عمر (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
19
پزشکزاد، ایرج (1381ش). طنز فاخر سعدی. تهران: شهاب ثاقب.
20
تفتازانى، مسعود بن عمر (1416ق). کتاب المطول و بهامشه حاشیة السید میرشریف. قم: مکتبة الداوری.
21
جاحظ، عمرو بن بحر (1418ق). البیان و التبیین. قاهره: مکتبة الخانجی.
22
جاحظ، عمرو بن بحر (1424ق). الحیوان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
23
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین.
24
حُرّی، ابوالفضل (1378ش). درباره طنز (رویکردهای نوین به طنز و شوخطبعی). تهران: سوره مهر.
25
حریرچی، فیروز؛ مصطفوینیا، سید محمدرضی (1384ش).«مقایسه بدیعیه کفعمی با بدیعیه صفیالدین حلی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 174. 1-18.
26
حسینی مدنی، سیدعلی بن احمد (1969م). انوار الربیع فی انواع البدیع. تحقیق شاکر هادی شکر. نجف: مطبة النعمان.
27
حلبی، علی اصغر (1377ش). طنز و شوخطبعی در ایران و جهان اسلام. تهران: انتشارات بهبهانی.
28
خرمشاهی، بهاءالدین (1382ش). حافظ حافظه ماست. تهران: نشر قطره.
29
خرمشاهی، بهاءالدین (1384ش). «طنز حافظ- تأملی انتقادی بر مقالهی استاد شفیعی کدکنی». حافظ. 21. 87-89.
30
خطیب قزوینى، محمد بن عبد الرحمن (2010م). الإیضاح فی علوم البلاغة المعانی و البیان و البدیع. بیروت: دار الکتب العلمیة.
31
داد، سیما (1385ش). فرهنگ اصطلاحات ادبی: واژهنامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپائی. تهران: مروارید.
32
دسوقى، محمد (1428ق). حاشیة الدسوقی على مختصر المعانی. بیروت: المکتبة العصریة.
33
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
34
رجبی، محمود (1383). روش تفسیر قرآن. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
35
زرکشى، محمد بن بهادر (1410 ق). البرهان فى علوم القرآن. بیروت: دار المعرفة.
36
زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی.
37
سنایی، مجدود بن آدم (1382ش). حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة (فخرینامه). تصحیح مریم حسینی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
38
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1384ش). «طنز حافظ». حافظ. 19. 39-42.
39
شمیسا، سیروس (1394ش). انواع ادبی. تهران: میترا.
40
صفوی، کورش (1384ش). پیشدرآمدی بر طنز از منظر زبانشناسی. آزما. 36. 16.
41
صفوی، کورش (1391ش). آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی. تهران: نشر علمی.
42
صفوی، کورش (1392ش). درآمدی بر معنیشناسی. تهران: سوره مهر.
43
صفوی، کورش (1394ش). از زبانشناسی به ادبیات (جلد دوم: شعر). تهران: سوره مهر.
44
طباطبایى، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
45
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008 م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اردن: دار الکتاب الثقافی.
46
طبرسى، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
47
طبرى، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
48
طوسى، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
49
عبید زاکانی، عبیدالله (بیتا). کلیات عبید زاکانی. مصحح عباس اقبال. تهران: زوار.
50
عسکرى، حسن بن عبدالله (1988م). جمهرة الأمثال. محقق اجمد عبدالسلام. بیروت: دارالکتب العلمیة.
51
عطّار نیشابوی، فریدالدین محمد (1388ش). اسرارنامه. تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن.
52
فضل الله، محمدحسین (1419ق). من وحی القرآن. بیروت: دارالملاک.
53
قائمینیا، علیرضا (1393ش). بیولوژی نص؛ نشانهشناسی و تفسیر قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
54
خویی، ابوالقاسم (1352ش). أجود التقریرات. قم: مطبعه العرفان.
55
کاشفی، حسینبن علی (1369ش). بدایع الأفکار فی صنایع الأشعار. تهران: نشر مرکز.
56
ماتریدى، محمد بن محمد (1426ق). تأویلات أهل السنة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
57
محمد بن منور (1388ش). اسـرار التوحید فـی مقامـات شـیخ ابوسعید ابوالخیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
58
مرتضى زبیدى، محمد بن محمد (1414ق). تاج العروس. بیروت: دار الفکر.
59
معین، محمد (1386ش). فرهنگ معین. تهران: ادنا.
60
مکارمشیرازى، ناصر (1371ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
61
مکى بن حموش (1429ق)، الهدایة إلى بلوغ النهایة. امارات: جامعة الشارقه. کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی.
62
مولوی، جلالالدین محمد بن محمد (1393ش). مثنوی معنوی. تهران: پیام عدالت.
63
نقىپورفر، ولیالله (1381ش). پژوهشى پیرامون تدبر در قرآن. تهران: اسوه.
64
Abrams, M.H, (1999). A Glossary Of literary Terms. USA: Earl. McPeek.
65
Attardo, Salvatore; Raskin, V.ictor (1991). “Script theory revis (it) ed: joke similarity and joke representation model”. International Journal of Humor Research. 4(3-4). 293-347.
66
Attardo, S. (1994). Linguistic Theories of Humor. Berlin; New York: Mouton de Gruyter.
67
(2001). Humorous Texts: A Semantic and Pragmatic Analysis. Berlin: Mouton de Gruyter.
68
Dews, S., Kaplan, J., & Winner, E. (1995). “Why not say it directly? The social functions of irony”. Discourse Processes. 19 (3). 347-367.
69
Halliday, M.A.K; Hasan, Ruqaiya (1976). Cohesion in English. London: Longman.
70
Leech, G.N, (1969).A Linguistic Guide to English Poetry. London: Longman.
71
Mir, Mustansir(1991).”Humor in the Quran”. Muslim World. 81. 179-193.
72
Raskin, V. (1985). Semantic Mechanisms of Humor. Dordrecht: D. Reidel.
73
Triezenberg, Katrina E. (2008). “Humor in Literature”. In Raskin, Victor. The Primer of Humor Research. New York: Mouton de Gruyter.
74
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در ماهیت وحی و زبان قرآن از دیدگاه ابنسینا
وحی، القای خفی امر عقلی است در بیداری بهتوسط فرشته وحی یا همان عقل فعال بر لوح قلب نبی. پیامبر چون در قوای سهگانه نظری و عملی و متخیله به حد اعجاز و سرآمدی برسد به مقام دریافت وحی نائل میشود. آنچه پیامبر در مقام باطن و عقل و از عالم غیب دریافت میکند بهواسطه قوه تخیل و بدون هیچ مزاحمتی در حس مشترک و احساس او بهصورت مسموع و متمثل ظاهر میشود. ابنسینا قائل به زبان رمز و اشاره و غلو در تأویل آیات قرآنی است و در باب صفات تشبیهی حقتعالی قائل به زبان اشتراک معنوی و تشکیک است و درباره صور اخروی و نعم اهل بهشت زبان قرآن را مجاز گویی و استعاره در لفظ میداند که ملاصدرا بهسختی با آن مخالفت کرده است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7001_950c7cc35fea38b302581c57da29857d.pdf
2020-03-20
65
76
10.30473/quran.2020.7001
وحی
نبوت مخصوص قوای سهگانه
زبان رمز و مجاز
تأویل
زبان اشتراک معنوی
ناصر
محمدی
naser_mohamadi@pnu.ac.ir
1
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
بنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1383الف). طبیعیات دانشنامه علایی، با مقدمه و حواشی و تصحیح سید محمد مشکوة، همدان: دانشگاه بوعلی سینا و انجمن مفاخر فرهنگی. چاپ دوم.
1
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1383ب). رسائل نفس. مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر موسی عمید، همدان: دانشگاه بوعلی سینا و انجمن مفاخر فرهنگی. چاپ دوم.
2
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1400ق). رسائل شیخ الرئیس (رسالههای العرشیه و الفعل و انفعال). قم: بیدار.
3
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1385ش). رسالة ابنسینا فی تفسیر القرآن (رسالههای تفسیر ثم استوی... و سورة التوحید و سورة الاعلی). تحقیق محسن بیدار فر. از کتاب تراث الشیعه القرآنی. اعداد و اشراف محمدعلی مهدوی راد و دیگران. جلد 2. قم: مکتبة التفسیر و علوم القرآن. چاپ اول.
4
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1375ش). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسنزاده آملی. قم: مکتبة الاعلام الاسلامی. مرکز النشر. چاپ اول.
5
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1376ش). الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسنزاده آملی. قم: مکتبة الاعلام الاسلامی. مرکز النشر. چاپ اول.
6
ابنسینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1403ق). الاشارات و التنبیهات. جلد 3. تهران: دفتر نشر کتاب. چاپ دوم.
7
صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم بن یحیی قوامی (1379ش). تفسیر القرآن، جلد 4 و 5. قم: بیدار. چاپ سوم.
8
نصر، سیدحسین (1361ش). سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی. چاپ چهارم.
9
نصر، سیدحسین (1383ش). سنت عقلانی اسلامی در ایران. ترجمه، تحقیق و تحشیه سعید دهقانی. تهران: قصیدهسرا. چاپ دوم.
10
ORIGINAL_ARTICLE
حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن؛ رهیافتها و زمینهها (مطالعه موردی، آیه 189 بقره)
قرآن، کتاب هدایتی است که بهدلیل جاودانگی، محدودۀ خطابش منحصر به مردمان عصر نزول نیست. احادیث معصومان علیهالسلام با جایگاهی که در تفسیر قرآن دارند، اصطیاد پیامهای ماندگار این کتاب را هموار میسازند. این مهم در تفسیر فرازهایی همانند «وَ أتُوا البُیُوتَ مِن أَبوابِها» که مستقل از بستر تاریخی زمانۀ نزول، بر معنای دیگری هم دلالت دارند، بروز نموده و زمینۀ توجه بسیاری از مفسران نسبت به قاعدۀ «حجیت مفاد فرازهای مستقل قرآن» را تدارک دیده است. باور به مَثَل بودن این فراز و گرایش تفسیری برخی مفسران از دیگر عواملی است که زمینهساز نگاه استقلالی به این جمله است. نوشتار حاضر با تحلیل دیدگاههای گوناگون، ضمن اثبات معناداری فراز مذکور در خارج از سیاق آیۀ 189 بقره، نشان میدهد تفسیر روایات بر پایۀ استقلال مفاد آن، قاعدهای تفسیری و عملاً آموزشی برای مفسران است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7002_4aa825cc0c50aa7dd18fafb1fa405e94.pdf
2020-04-18
77
98
10.30473/quran.2020.7002
آیۀ 189 بقره
تفسیر قرآن
قاعدۀ تفسیری
استقلال معنایی
سیاق
محمد علی
مهدوی راد
mahdavirad@ut.ac.ir
1
دانشیار علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
روح الله
شهیدی
shahidi@ut.ac.ir
2
استادیار علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
عاطفه
محمدزاده
at_mohammadzadeh@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
نهج البلاغه.
2
آلوسی، محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
3
ابن ابی الحدید، عبدالحمید (1404). شرح نهجالبلاغه. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
4
ابن ابی حاتم، عبدالرحمان (1419). تفسیر القرآن العظیم. عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز.
5
ابن العربی، محمد (بیتا). احکام القرآن. بیروت: دار الجبل.
6
ابن جزی، محمد (1416). التسهیل لعلوم التنزیل. بیروت: دار الأرقم بن ابی الأرقم.
7
ابن جوزی، عبدالرحمن (1422). زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
8
ابن شهرآشوب، محمد (1369). متشابه القرآن. قم: دار بیدار.
9
ابن عاشور، محمد (بیتا). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ.
10
ابن عجیبه، احمد (1419). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید. قاهره: حسن عباس زکی.
11
ابن عربی، محمد (1422).تفسیرابن عربی.بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
12
ابن عطیه، عبدالحق (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
13
ابوالسعود، محمد (بیتا). إرشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
14
ابوالفتوح رازی، حسین (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
15
ابوحیان، محمد (1420). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
16
ابوحیون، نعمان (1409). شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهار علیهالسلام. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
17
ابوزهره، محمد (بیتا). زهره التفاسیر. بیروت: دارالفکر.
18
ابوعبیده، معمر بن مثنى (1381). مجاز القرآن. قاهره: مکتبة الخانجى.
19
بحرانی، هاشم (1416). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
20
برقی، احمد (1371). المحاسن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
21
بغدادی، علاء الدین (1415). لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
22
بغوی، حسین (1420). معالم التنزیل فى تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربى.
23
بیضاوی، عبدالله (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
24
حسینی تهرانی، محمدحسین (1426). امامشناسی. مشهد: علامه طباطبایى.
25
تیجانی سماوی، محمد (1428). الشیعه هم أهل السنة. قم: مؤسسه انصاریان.
26
ثعلبی، ابواسحاق (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
27
ثقفی تهرانی، محمد (1398). تفسیر روان جاوید. تهران: برهان.جعفری، یعقوب (بیتا). تفسیر کوثر. قم: هجرت.
28
جیلانی، رفیع الدین (1429). الذریعه الی حافظ الشریعة. قم: دار الحدیث.
29
حائری تهرانی، علی (1377). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
30
حامدی، ابراهیم (1416). کنز الولد. بیروت: دار الأندلس.
31
حر عاملی، محمد (1425). إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات.بیروت: مؤسسة الأعلمی.
32
حسینى همدانی،محمد (1404).انوار درخشاندر تفسیر قرآن.تهران: کتابفروشی لطفی.
33
حقی بروسوی، اسماعیل (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
34
حلی، حسن (1411). کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیهالسلام. تهران: وزارت ارشاد.
35
حمود، محمد جمیل (1421). الفواید البهیه فی شرح عقائد الإمامیه. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
36
حوّی، سعید (1424). الأساس فى التفسیر. قاهره: دار السلام.
37
خراسانی، ابوجعفر (1416). هدایه الأمه إلى معارف الأئمه. قم: مؤسسة البعثة.
38
دروزه، محمد عزت (1383). التفسیر الحدیث. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
39
دیلمی، حسن (1427). غرر الأخبار و درر الآثار فی مناقب ابی الأئمه الأطهار علیهالسلام. قم: دلیل ما.
40
زحیلی، وهبه (1418). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج. بیروت/دمشق: دار الفکر المعاصر.
41
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
42
سبزوارینجفی، محمد (1406). الجدید فى تفسیر القرآن المجید. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
43
سبزوارینجفی، محمد (1419). إرشاد الأذهان الى تفسیر القرآن. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
44
سمرقندی، نصر بن محمد (بیتا). بحر العلوم. بیروت: دار الفکر.
45
سید قطب، ابن ابراهیم (1412). فى ظلال القرآن. بیروت/قاهره: دار الشروق.
46
سیوطی، عبدالرحمان (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
47
شریف مرتضی، علی (1431). تفسیر الشریف المرتضی. بیروت: شرکة الأعلمی للمطبوعات.
48
شوکانی،محمد (1414). فتح القدیر. دمشق/بیروت: دار ابن کثیر/ دار الکلم الطیب.
49
شیرازی، سلطان الواعظین (1419). لیالی بیشاور؛ مناظرات وحوار. بیروت: مؤسسة البلاغ.
50
صدرالدین شیرازى، محمد (1383). شرح أصول الکافی (صدرا). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
51
صفّار، محمد (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلیاللهعلیهوالهوسلم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
52
طباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
53
طبرسی، فضل (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
54
احمد (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضى.
55
طبری، ابوجعفر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
56
عماد الدین (1426). کامل البهائی فی السقیفه. بیجا: المکتبة الحیدریة.
57
طوسى، محمد (1414). الأمالی. قم: دار الثقافة.
58
طوسى، محمد (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
59
طنطاوى، محمد (بیتا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. قاهره: دار نهضة مصر.
60
طیّب،عبدالحسین (1378).أطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: اسلام.
61
عاملی، علی (1413). الوجیز فی تفسیر القران العزیز. قم: دارالقرآن الکریم.
62
عیاشی، محمد (1380). کتاب التفسیر. تهران: چاپخانۀ علمیه.
63
فخرالدین رازى، محمد (1420). مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
64
فرّاء، ابو زکریا (1980). معانى القرآن. مصر: دار المصریة.
65
فرات کوفى، فرات بن ابراهیم (1410). تفسیر فرات کوفی. تهران: وزارت ارشاد.
66
فض لالله، محمد حسین (1419). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک.
67
فیض کاشانی، محمد (1406). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین علیهالسلام.
68
فیض کاشانی، محمد (1415). الصافى. تهران: الصدر.
69
فیض کاشانی، محمد (1418). الأصفی فی تفسیر القرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
70
فیض کاشانی، محمد (1425). الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام. بیجا: دار اللوح المحفوظ.
71
قاسمی، محمد (1418). محاسن التأویل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
72
قاضی نعمان، ابوحنیفه (بیتا). تأویل الدعائم. قاهره: دار المعارف.
73
قرطبی، محمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
74
قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر القمی. قم: دارالکتاب.
75
کاشانی، فتح الله (1336). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشی علمی.
76
کلینى، محمد (1429). الکافی. قم: دار الحدیث.
77
طبریکیاهراسی، علی (1405). احکام القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
78
گنابادى، سلطان محمد (1408). تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
79
مازندرانى، محمد صالح (1382). شرح الکافی (الأصول و الروضه). تهران: المکتبة الإسلامیة.
80
ماوردی، على (بیتا). النکت و العیون. بیروت: دار الکتب العلمیة.
81
مرعشی، قاضی نور الله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
82
مجلسی، محمدتقی (1406). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
83
مجلسی، محمدتقی (1414). لوامع صاحبقرانی. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
84
مجلسى، محمدباقر (1403). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
85
مجلسى، محمدباقر (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
86
مظهرى محمد (1412). التفسیر المظهرى. پاکستان: مکتبة رشدیة.
87
مغنیه، محمدجواد (1424). الکاشف. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
88
مقاتل بن سلیمان، ابوالحسن (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث.
89
مقدساردبیلی، احمد (1383). حدیقة الشیعة. قم: انتشارات انصاریان.
90
مکارمشیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
91
موسوی سبزواری، عبد الاعلی (1409). مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه اهلبیت علیهالسلام.
92
میبدی، رشیدالدین (1371). کشف الأسرار و عده الأبرار. تهران: امیرکبیر.
93
میرحامد حسین، مهدی (1366). عبقات الأنوار فی إثبات إمامه الأئمه الأطهار علیهالسلام. اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علیهالسلام.
94
میلانی،علی (1414). نفحات الأزهار. قم: مهر.
95
نیشابوری، محمود (1415). ایجاز البیان عن معانی القرآن. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
96
نظام الدین (1416). غرائب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
97
واحدی نیشابوری، علی (1411). اسباب نزول القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
98
هاشمی خویی، حبیب الله (1400). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغه. تهران: مکتبة الإسلامیة.
99
هوارى، هود بن محکم (1426). تفسیر کتاب الله العزیز. الجزایر: دار البصائر.
100
- قرآنکریم.
101
- نهجالبلاغه.
102
- آلوسی، محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
103
- ابنابیالحدید، عبدالحمید (1404). شرح نهجالبلاغه. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
104
- ابنابیحاتم، عبدالرحمان (1419). تفسیر القرآن العظیم. عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز.
105
- ابنالعربی، محمد (بیتا). احکام القرآن. بیروت: دار الجبل.
106
- ابنجزی، محمد (1416). التسهیل لعلوم التنزیل. بیروت: دار الأرقم بن ابی الأرقم.
107
- ابنجوزی، عبدالرحمن (1422). زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
108
- ابنشهرآشوب، محمد (1369). متشابه القرآن. قم: دار بیدار.
109
- ابنعاشور، محمد (بیتا). التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسة التاریخ.
110
- ابنعجیبه، احمد (1419). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید. قاهره: حسن عباس زکی.
111
- ابنعربی، محمد (1422).تفسیرابن عربی.بیروت:دار إحیاء التراث العربی.
112
- ابنعطیه، عبدالحق (1422). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
113
- ابوالسعود، محمد (بیتا). إرشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
114
- ابوالفتوح رازی، حسین (1408). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
115
- ابوحیان، محمد (1420). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
116
- ابوحیون، نعمان (1409). شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهار علیهالسلام. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
117
- ابوزهره، محمد (بیتا). زهره التفاسیر. بیروت: دارالفکر.
118
- ابوعبیده، معمر بن مثنى (1381). مجاز القرآن. قاهره: مکتبة الخانجى.
119
- بحرانی، هاشم (1416). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
120
- برقی، احمد (1371). المحاسن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
121
- بغدادی، علاء الدین (1415). لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
122
- بغوی، حسین (1420). معالم التنزیل فى تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربى.
123
- بیضاوی، عبدالله (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
124
- حسینیتهرانی، محمدحسین (1426). امامشناسی. مشهد: علامه طباطبایى.
125
- تیجانی سماوی، محمد (1428). الشیعه هم أهل السنة. قم: مؤسسه انصاریان.
126
- ثعلبی، ابواسحاق (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
127
- ثقفی تهرانی، محمد (1398). تفسیر روان جاوید. تهران: برهان.
128
- جعفری، یعقوب (بیتا). تفسیر کوثر. قم: هجرت.
129
- جیلانی، رفیع الدین (1429). الذریعه الی حافظ الشریعة. قم: دار الحدیث.
130
- حائری تهرانی، علی (1377). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
131
- حامدی، ابراهیم (1416). کنز الولد. بیروت: دار الأندلس.
132
- حر عاملی، محمد (1425). إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات.بیروت: مؤسسة الأعلمی.
133
- حسینىهمدانی،محمد (1404).انوار درخشاندر تفسیر قرآن.تهران: کتابفروشی لطفی.
134
- حقی بروسوی، اسماعیل (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
135
- حلی، حسن (1411). کشف الیقین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیهالسلام. تهران: وزارت ارشاد.
136
- حمود، محمد جمیل (1421). الفواید البهیه فی شرح عقائد الإمامیه. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
137
- حوّی، سعید (1424). الأساس فى التفسیر. قاهره: دار السلام.
138
- خراسانی، ابوجعفر (1416). هدایه الأمه إلى معارف الأئمه. قم: مؤسسة البعثة.
139
- دروزه، محمد عزت (1383). التفسیر الحدیث. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
140
- دیلمی، حسن (1427). غرر الأخبار و درر الآثار فی مناقب ابی الأئمه الأطهار علیهالسلام. قم: دلیل ما.
141
- زحیلی، وهبه (1418). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج. بیروت/دمشق: دار الفکر المعاصر.
142
- زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
143
- سبزوارینجفی، محمد (1406). الجدید فى تفسیر القرآن المجید. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
144
- سبزوارینجفی، محمد (1419). إرشاد الأذهان الى تفسیر القرآن. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
145
- سمرقندی، نصر بن محمد (بیتا). بحر العلوم. بیروت: دار الفکر.
146
- سید قطب، ابن ابراهیم (1412). فى ظلال القرآن. بیروت/قاهره: دار الشروق.
147
- سیوطی، عبدالرحمان (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
148
- شریف مرتضی، علی (1431). تفسیر الشریف المرتضی. بیروت: شرکة الأعلمی للمطبوعات.
149
- شوکانی،محمد (1414). فتح القدیر. دمشق/بیروت: دار ابن کثیر/ دار الکلم الطیب.
150
- شیرازی، سلطان الواعظین (1419). لیالی بیشاور؛ مناظرات وحوار. بیروت: مؤسسة البلاغ.
151
- صدرالدین شیرازى، محمد (1383). شرح أصول الکافی (صدرا). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
152
- صفّار، محمد (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلیاللهعلیهوالهوسلم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
153
- طباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
154
- طبرسی، فضل (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
155
- احمد (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضى.
156
- طبری، ابوجعفر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
157
- عماد الدین (1426). کامل البهائی فی السقیفه. بیجا: المکتبة الحیدریة.
158
- طوسى، محمد (1414). الأمالی. قم: دار الثقافة.
159
- طوسى، محمد (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
160
- طنطاوى، محمد (بیتا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. قاهره: دار نهضة مصر.
161
- طیّب،عبدالحسین (1378).أطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: اسلام.
162
- عاملی، علی (1413). الوجیز فی تفسیر القران العزیز. قم: دارالقرآن الکریم.
163
- عیاشی، محمد (1380). کتاب التفسیر. تهران: چاپخانۀ علمیه.
164
- فخرالدین رازى، محمد (1420). مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
165
- فرّاء، ابو زکریا (1980). معانى القرآن. مصر: دار المصریة.
166
- فراتکوفى، فرات بن ابراهیم (1410). تفسیر فرات کوفی. تهران: وزارت ارشاد.
167
- فضلالله، محمد حسین (1419). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک.
168
- فیضکاشانی، محمد (1406). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنین علیهالسلام.
169
- فیضکاشانی، محمد (1415). الصافى. تهران: الصدر.
170
- فیضکاشانی، محمد (1418). الأصفی فی تفسیر القرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
171
- فیضکاشانی، محمد (1425). الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام. بیجا: دار اللوح المحفوظ.
172
- قاسمی، محمد (1418). محاسن التأویل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
173
- قاضی نعمان، ابوحنیفه (بیتا). تأویل الدعائم. قاهره: دار المعارف.
174
- قرطبی، محمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
175
- قمی، علی بن ابراهیم (1363). تفسیر القمی. قم: دارالکتاب.
176
- کاشانی، فتح الله (1336). منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: کتابفروشی علمی.
177
- کلینى، محمد (1429). الکافی. قم: دار الحدیث.
178
- طبریکیاهراسی، علی (1405). احکام القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
179
- گنابادى، سلطان محمد (1408). تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
180
- مازندرانى، محمد صالح (1382). شرح الکافی (الأصول و الروضه). تهران: المکتبة الإسلامیة.
181
- ماوردی، على (بیتا). النکت و العیون. بیروت: دار الکتب العلمیة.
182
- مرعشی، قاضی نور الله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
183
- مجلسی، محمدتقی (1406). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
184
- مجلسی، محمدتقی (1414). لوامع صاحبقرانی. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
185
- مجلسى، محمدباقر (1403). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
186
- مجلسى، محمدباقر (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
187
- مظهرى محمد (1412). التفسیر المظهرى. پاکستان: مکتبة رشدیة.
188
- مغنیه، محمدجواد (1424). الکاشف. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
189
- مقاتل بن سلیمان، ابوالحسن (1423). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث.
190
- مقدساردبیلی، احمد (1383). حدیقة الشیعة. قم: انتشارات انصاریان.
191
- مکارمشیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
192
- موسوی سبزواری، عبد الاعلی (1409). مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه اهلبیت علیهالسلام.
193
- میبدی، رشیدالدین (1371). کشف الأسرار و عده الأبرار. تهران: امیرکبیر.
194
- میرحامد حسین، مهدی (1366). عبقات الأنوار فی إثبات إمامه الأئمه الأطهار علیهالسلام. اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علیهالسلام.
195
- میلانی،علی (1414). نفحات الأزهار. قم: مهر.
196
- نیشابوری، محمود (1415). ایجاز البیان عن معانی القرآن. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
197
- نظام الدین (1416). غرائب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
198
- واحدی نیشابوری، علی (1411). اسباب نزول القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
199
- هاشمیخویی، حبیبالله (1400). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغه. تهران: مکتبة الإسلامیة.
200
- هوارى، هود بن محکم (1426). تفسیر کتاب الله العزیز. الجزایر: دار البصائر.
201
ORIGINAL_ARTICLE
سکنا یا اُنس گرفتن مردان به زنان در قرآن و حدیث با رویکرد ریشهشناسی
سکنا یا انس گرفتن مردان به زنان در قرآن کریم و احادیث بارها گوشزد شده است، ولی فهم این آموزه، نهتنها امروز که در سدههای متقدم نیز با ابهاماتی نزد مفسران و شارحان حدیث روبهرو بوده است. امروز هم برای مخاطبان حاضر این پرسش در میان است که در این نصوص سخن از چه نوع نسبتی میان مردان با زنان است و محتوای این نصوص تا چه اندازه به استوارسازی مبانی خانواده و تا چه اندازه به لذتجویی مردان مربوط میشود و چرا گرانیگاه این نسبت زنان است. در مقاله حاضر کوشش شده است تا با ریشهشناسی و استفاده از روشهای زبانشناسی تاریخی به تحلیل آیات و احادیث مربوط پرداخته شود و در موارد نیاز از مطالعات تطبیقی متون ادیان نیز استفاده شده است. بهعنوان دستاورد پژوهش میتوان گفت آموزه قرآنی سکنا، کاملاً ناظر به استوارسازی مبانی خانواده است و آموزه انس در احادیث، یا برآمده از آن است که ماده قرآنی «س ک ن» به ماده «ا ن س» نقل به معنا شده و تحولات اجتماعی به موازات تحولات زبانی مسیر این آموزه را تغییر داده است؛ یا به موازات آموزه قرآنی سکنا، نسبت انس میان مرد و زن بهعنوان یک آموزه دیرین در ادیان ابراهیمی و نه تفسیر سکنا، در روایات اسلامی مطرح گشته است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7025_88744016741d5d4baab9458fef8fee13.pdf
2020-04-18
99
112
10.30473/quran.2020.7025
خانواده
زن
کشش جنسی
تفسیر قرآن
فقه الحدیث
ریشهشناسی
احمد
پاکتچی
apakatchi@gmail.com
1
دانشیار پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابناثیر. مبارک بن محمد (1383-1386ق/1963-1966م). النهایة. بهکوشش طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی. قاهره: مکتبة عیسی البابی الحلبی.
2
ابنبابویه. محمد بن علی (1385ق/1966م). علل الشرایع. نجف: المکتبة الحیدریة.
3
ابنبابویه. محمد بن علی (1404ق). من لایحضره الفقیه. بهکوشش علی اکبر غفاری. قم: جماعة المدرسین.
4
ابندرید. محمد بن حسن (1987م). جمهرة اللغة. بهکوشش رمزی منیر بعلبکی. بیروت: دار العلم للملایین.
5
ابنعساکر. علی بن حسن (1415ق/ 1995م). تاریخ مدینة دمشق. بهکوشش علی شیری. بیروت/ دمشق: دار الفکر.
6
ابنفارس. احمد (1366ق).مقاییس اللغة. بهکوشش عبدالسلام محمد هارون. مصر: مطبعة عیسی البابی الحلبی.
7
ازهری. محمد بن احمد (2001م). تهذیب اللغة. بهکوشش محمد عوض مرعب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
8
برقی. احمد بن محمد (1331ش). المحاسن. بهکوشش جلالالدین محدث. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
9
بیهقی. احمد بن حسین (1410ق). شعب الایمان. بهکوشش محمد سعید بسیونی زغلول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
10
ترجمه قرآن (قرن دهم هجری) (1383ش). مترجم ناشناخته. بهکوشش علی رواقی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
11
خلیل بن احمد (1981-1982م). العین. بهکوشش مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی. بغداد: دار الرشید.
12
راوندی. سعید بن هبةالله (1418ق). قصص الانبیاء. بهکوشش غلامرضا عرفانیان. مشهد: بینا.
13
ریویر. کلود (1384ش). درآمدی بر انسانشناسی. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: بینا.
14
سعدی. علی بن جعفر (1403ق/ 1983م). کتاب الافعال. بیروت: عالم الکتب.
15
سیاح. احمد (1348ش). فرهنگ جامع عربی- فارسی. تهران: کتابفروشی اسلام.
16
سیوطی (1314ق). الدر المنثور. قاهره: المطبعة المیمنیة.
17
صفیپوری. عبدالرحیم بن عبدالکریم (1296-1298ق). منتهی الارب. چ سنگی. ]تهران: بینا[.
18
فیروزآبادی. محمد بن یعقوب (1344ق). القاموس المحیط. بهکوشش نصر الهورینی. قاهره: المطبعة الحسینیة.
19
کلینی. محمد بن یعقوب (1391ق). الکافی. بهکوشش علیاکبر غفاری. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
20
مسعودی. علی بن حسین (1385ق/1965م). مروج الذهب. بهکوشش یوسف اسعد داغر. بیروت: دار الاندلس.
21
مشکور. محمدجواد (1357ش). فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
22
نهج البلاغة (1387ق). بهکوشش صبحی صالح. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
23
Adamu. Mohammed Alhaji et al. (2009). Ngizim- English- Hausa Dictionary. ed. Russel G. Schuh. Yobe Languages Research Project.
24
Biblia hebraica (1937). ed. R. Kittel & P. Kahle. Stuttgart: Württembergische Bibelanstalt.
25
Black. Jeremy et al. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
26
Brun. J. (1895). Dictionarium syriaco- latinum. Beirut: Typographia PP. Soc. Jesu.
27
Costaz. L. (1986). Dictionnaire syriaque- français. Beirut: Dar el-Machreq.
28
Del Olmo Lete. Gregorio & Joaquín Sanmartín (2003). A Dictionary of the Ugaritic Language in the Alphabetic Tradition. Leiden/ Boston: Brill.
29
Dolgopolsky. A. (2008). Nostratic Dictionary. Cambridge: Cambridge University Press.
30
Drower. E.S. & R. Macuch (1963). A Mandaic Dictionary. Oxford: Clarendon Press.
31
Durand. G. (1992). Les structures anthropologiques de l'imaginaire. Paris: Dunod.
32
Ehret. Christopher (1995). Reconstructing proto-Afroasiatic: Vowels. Tone. Consonants and Vocabulary. Berkeley et al.: University of California Press.
33
Gesenius. W. (1939). A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament. ed. F. Brown. Oxford: Clarendon.
34
Hoftijzer. J. & K. Jongelling (1995). Dictionary of the North-West Semitic Inscriptions. Leiden et al.: Brill.
35
Jastrow. Marcus (1903). A Dictionary of the Targumim. the Talmud Babli and Yerushalmi and the Midrashic Literature. London/ New York: Luzac/ Putnam.
36
Jeffery. Arthur (1938). The Foreign Vocabulary of the Qur’an. Baroda: Oriental Institute.
37
Krahmalkov. Charles R. (2000). Phoenician-Punic Dictionary. Leuven: Uitgeverij Peeters en Departement Oosterse Studies.
38
Lesko. Leonard (2002). A Dictionary of Late Egyptian. Fall River (MA): Fall River Modern Printing Co.
39
Leslau. Wolf (1991). Comparative Dictionary of Ge’ez (Classical Ethiopic). Wiesbaden: Harrassowitz.
40
Liddell. H.G. & R. Scott (1990). A Greek- English Lexicon. ed. H.S. Jones & R. McKenzie. Oxford: Oxford University Press.
41
Nakano. Aki’o (1986). Comparative Vocabulary of Southern Arabic: Mahri. Gibbali and Soqotri. Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asian and Africa.
42
Orel. V.E. & O.V. Stolbova (1995). Hamito- Semitic Etymological Dictionary. Leiden et al.: Brill.
43
Zammit. Martin R. (2002). A Comparative Lexical Study of Qur’anic Arabic. Leiden/ Boston/ Köln: Brill.
44
Zimmern. Heinrich (1917). Akkadische Fremdwörter als Beweis für babylonischen Kulture-Influss. Leipzig: J.C. Hinrich's Buchhandlung.
45
ORIGINAL_ARTICLE
شناخت رویکردهای تأویل قرآن در نهجالبلاغه با تأکید بر شرح ابن ابی الحدید
امام علی علیهالسلام، تحت تربیت و آموزش نبی اکرم صلیاللهعلیهوالهوسلم، از راسخان در علم و آگاه به علم تأویل گردید و نهجالبلاغه، نازله روح مطهری است که وجودش با قرآن یکی بوده و از همین وجه این کتاب را «اخ القرآن» نامیدهاند. در متن نهجالبلاغه، گزارههای متعددی دلالت بر تأویلات امام علی علیهالسلام، در حوزههای مختلف دارد. با توجه به اینکه تأویل عبارت از بیان حقیقت و نزدیک شدن به مراد گوینده و ارجاع بیانی کلام او به حقیقتی که به واقعیت عینی رسیده است، میباشد، امام علی علیهالسلام، در نهجالبلاغه با رویکردهای متعددی به تأویل امور پرداخته است. از جمله این رویکردها میتوان به تأویل برخی از آیات قرآن کریم، تأویل حقیقت صفات الهی از طریق وصف و مقایسه با صفات انسانی و بیان مصداق خارجی و تجسم عینی وعد و وعیدهای قرآن در مورد روز قیامت اشاره نمود. در این مقاله با روش توصیفی، عوامل مذکور در کلام امام علیهالسلام با تأکید بر شرح ابن ابی الحدید مورد بررسی قرار گرفته است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7026_286a7bc4acc445c3183fb0e12fb4ff90.pdf
2020-04-18
113
128
10.30473/quran.2020.7026
قرآن
رویکردهای تأویلی
امام علی علیهالسلام
نهجالبلاغه
شرح ابن ابی الحدید
سید محمد مهدی
جعفری
smjafari@rose.shirazu.ac.ir
1
استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شیراز
AUTHOR
مجید
معارف
jafariali@ut.ac.ir
2
استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران
AUTHOR
فاطمه
سعیدی
saeedi.f1397@gmail.com
3
دکترای علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آقابزرگ تهرانی (بیتا). الذریعه الی تصانیف الشیعه. بیروت: دارالاضواء.
2
ابن ابی الحدید، عبدالحمیدبن هبة الله (1389). شرح نهجالبلاغه. مترجم غلامرضا لایقی. تهران: نیستان.
3
ابن اثیر (1364). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
4
ابن فارس، احمد (1396). مقائیس اللغة. قاهره: دارالافاق العربیة.
5
ابن منظور، محمد بن مکرم (بیتا). لسان العرب. قاهره: دارالمعارف.
6
ابن میثم (1375). شرح نهجالبلاغه. ترجمه قربانعلى محمدى مقدم، علىاصغر نوایى یحیىزاده. مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
7
إربلى، على بن عیسى (1381). کشف الغمة. بیجا: مکتبة بنى هاشمى تبریز.
8
ازهری، منصور محمد بن احمد (بیتا). تهذیب اللغة. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
9
بابایی، علیاکبر (1372). «تأویل قرآن». مجله معرفت. شماره 6. 44-50.
10
جرجانی، علی بن محمد (1350). التعریفات. تونس: الدار التونسیة للنشر.
11
جعفری، سید محمدمهدی (1380). پرتوی از نهجالبلاغه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
12
جعفری، سید محمدمهدی (1386). آموزش نهجالبلاغه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات.
13
جعفری، سید محمدمهدی؛ سعیدی، فاطمه (1392). «ویژگیهای زبانشناسی کلام امام علی علیهالسلام در وصف صفات الهی». فصلنامه پژوهشهای نهجالبلاغه سال دهم. شماره 37. ص 48.
14
جوهری، اسماعیل بن حماد (1429). معجم الصحاح. بیروت: دار المعرفة.
15
حر عاملى (1409). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهمالسلام.
16
حسینى خطیب، عبد الزهراء (1367). مصادر نهجالبلاغة و أسانیده. بیروت: دار الزهراء.
17
خوئى، حبیبالله (1358). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغة. مصحح سید ابراهیم میانجى. تهران: مکتبة الاسلامیة.
18
دلشاد تهرانی، مصطفی (1389). چشمه خورشید. تهران: دریا.
19
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن. محقق صفوان عدنان داودى. دمشق: دار العلم الدار الشامیة.
20
سید رضی (1384). نهجالبلاغه ترجمه سید محمدمهدی جعفری. تهران: انتشارات ذکر (شمارههای نهجالبلاغه در مقاله براساس این نسخه است).
21
سید رضی (1379). نهجالبلاغه همراه با شرح محمد عبده. ترجمه علیاصغر فقیهی. بازبینی و ویرایش سیدمهدی طباطبایی. بیجا: صبا.
22
سید رضی (1378). نهجالبلاغه ترجمه و شرح فیض الاسلام. تهران: فقیه.
23
شاکر، محمدکاظم (1376). روشهای تأویل قرآن: معناشناسی و روششناسی تأویل در سه حوزه روایی، باطنی و اصولی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مرکز انتشارات.
24
شیخ صدوق (1362). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
25
شیخ مفید (1413). الجمل. بیجا: انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید قم.
26
صفار، محمد بن حسن بن فروخ (1404). بصائر الدرجات. قم: کتابخانه آیتالله مرعشى.
27
طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوى همدانى. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
28
طاهری، حسینرضا؛ یدالهیفرد، محمدجواد؛ حمزهخانی، نرگس (1392). «درآمدی بر هرمنوتیک از منظر نهجالبلاغه». مجله پژوهشنامه نهجالبلاغه. تابستان. شماره 2. ص 91.
29
طالقانى سید محمود (1362). پرتوى از قرآن. تهران: شرکت سهامى انتشار.
30
طبرسی (1360). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. مترجمان تحقیق: رضا ستوده. تهران: انتشارات فراهانى.
31
طبرى، محمد بن جریر (بیتا). دلائل الإمامة. قم: دار الذخائر للمطبوعات.
32
طریحى، فخرالدین (1375). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوى.
33
عیاشى، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. تهران: چاپخانه علمیه.
34
قرشی، علیاکبر (1377). مفردات نهجالبلاغه. مصحح: محمدحسن بکائى. تهران: مؤسسه فرهنگى نشر قبله.
35
قرشی، علیاکبر (1371). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
36
مجلسی (بیتا). بحار الأنوار. تهران: اسلامیه.
37
محمودى، محمدباقر (1376). نهج السعادة فی مستدرک نهجالبلاغة. مصحح: عزیز آلطالب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
38
معارف، مجید؛ شریعتی یاسر، حامد (1395). ارتباط نهجالبلاغه با قرآن. تهران: سمت.
39
معرفت، محمدهادی (1374). علوم قرآنی. ترجمه التمهید فی علوم القرآن. ترجمه ابومحمد وکیلی. قم: شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
40
ORIGINAL_ARTICLE
ظرفیتهای مغفول احادیث اهلبیت علیهمالسلام در تفسیر قرآن کریم
بهرهگیری از روایات اهلبیت علیهمالسلام در تفسیر قرآن کریم را میتوان گامی بهسوی کشف معارف قرآنی و وصول به مراد جدی خداوند متعال قلمداد نمود. با توجه به جایگاه والای حدیث در علم تفسیر چنان مینماید که در تفاسیر مأثور از این منبع بهطور شایسته بهره گرفته نشده است. این مقاله درصدد است پس از بیان ظرفیتهای مغفول در احادیث به چگونگی بهرهبرداری حداکثری از این ظرفیتها بپردازد. در این راستا تعمیم عنوان احادیث تفسیری به کلیه احادیثی که بهنوعی با منطوق یا مفهوم آیات در ارتباطاند نخستین مرحله است. سپس به حوزههای حدیثی که کمتر در تفسیر مورد استفاده قرار گرفته، مانند ادعیه و سیره پرداخته شده است و درنهایت چگونگی تأثیر احادیث در کشف معانی عرضی، طولی و جری و تطبیق مورد بررسی قرار گرفته است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7027_e77af59a946950c5ccc940b1f2b6e4ec.pdf
2020-04-18
129
158
10.30473/quran.2020.7027
قرآن کریم
احادیث تفسیری
معانی عرضی
معانی طولی
جری و تطبیق
ادعیه
سیره
علی
عبداله زاده
aliabdollah68@gmail.com
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیه السلام
LEAD_AUTHOR
مهدی
ایزدی
dr.mahdi.izadi@gmail.com
2
استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)
AUTHOR
قرآن کریم. ترجمه علی مشکینی (1381). قم: الهادی.
1
(امام) علی بن الحسین علیهالسلام (1376). الصحیفه الکاملة السجادیه. قم: الهادی.
2
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1409). کفایة الأصول. قم: آل البیت.
3
الأوسی، علی (1405). الطباطبائی و منهجه فی تفسیر المیزان. تهران: دفتر ارتباطات بینالملل سازمان تبلیغات.
4
ابن أعثم کوفی، أحمد (1411). الفتوح. بیروت: دار الأضواء.
5
ابن بابویه، محمد بن علی (1414). الاعتقادات فی دین الإمامیة. بیروت: دار المفید.
6
ابن بابویه، محمد بن علی (1403). الخصال. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
7
ابن بابویه، محمد بن علی (1386). علل الشرائع. نجف: الحیدریة.
8
ابن بابویه، محمد بن علی (1404). من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
9
ابن بابویه، محمد بن علی (1395). کمال الدین و تمام النعمة. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
10
ابن بابویه، محمد بن علی (1376). الأمالی. تهران: کتابچی.
11
ابن بابویه، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا علیهمالسلام. تصحیح: مهدی لاجوردی. تهران: جهان.
12
ابن سعد، محمد (بیتا). الطبقات الکبری. بیروت: دار صادر.
13
ابن سینا، حسین بن عبداله (1383). دانشنامه علائی. مصحح محمد معین. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. همدان: دانشگاه بوعلی.
14
ابن شهر آشوب، محمد بن علی (1369). متشابه القرآن و مختلفه. قم: دار بیدار للنشر.
15
ابن شهر آشوب، محمد بن علی (1379). مناقب آل أبی طالب. قم: علامه.
16
ابن طاووس، سید رضی الدین (1348). اللهوف فی قتلی الطفوف. تهران: جهان.
17
ابن طاووس، سید رضی الدین (1390). إقبال الأعمال. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
18
ابن عربی، محی الدین (1994). الفتوحات المکیة. بیروت: دار صادر.
19
ابن کثیر، اسماعیل (1412). تفسیر ابن کثیر. بیروت: دار المعرفة.
20
ابوحیان اندلسی. محمد بن یوسف (1422) البحر المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة.
21
ابوزید، نصر حامد (1379ش). تأویل. حقیقت و نص. کیان: شماره 54.
22
احسانی فر لنگرودی (بهار و تابستان 1384). «طرحی نو در تبیین غنای تفسیری احادیث اهلبیت علیهمالسلام». علوم حدیث.
23
اسعدی، محمد (1386). سایهها و لایههای معنایی درآمدی بر نظریه معناشناسی مستقل فرازهای قرآنی در پرتو روایات تفسیری. قم: دفتر تبلیغات.
24
ایزدی، مهدی؛ زندیه، نور الدین (بهار و تابستان 1391ش). «سیاق و سباق در مکتب تفسیری علامه طباطبایی». مطالعات قرآن و حدیث. پیاپی 10.
25
ایوب، محمود (1391). «قرآن ناطق و قرآن صامت». مترجمان سید محمدهادی گرامی و محمد قندهاری. امامت پژوهی. شماره 8.
26
برقی، أحمد بن محمد (1370). محاسن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
27
پاکتچی، احمد (1387). دائرة المعارف بزرگ اسلامی. مقاله تنقیح مناط. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
28
تبریزی، جواد (1432). دروس فی مسائل علم الأصول. قم: دار التفسیر.
29
تنکابنی، محمد بن سلیمان (1432). الخلجات فی تفسیر سورة الأعلی. تهران: انتشارات شمس الضحی.
30
تنکابنی، محمد بن سلیمان (1390). مطلع البدر فی تفسیر سورة القدر. تهران: انتشارات شمس الضحی.
31
جوادی آملی، عبداله (بهار و تابستان 1389). «سیری در حیات قرآنی و برهانی علامه طباطبایی». علامه. 26.
32
جوادی آملی، عبداله (1378الف). تسنیم تفسیر قرآن کریم. قم: اسراء.
33
جوادی آملی، عبداله (1378ب). تفسیر موضوعی قرآن کریم. قرآن در قرآن. قم: نشر اسراء.
34
جوادی آملی، عبداله (1370). رسالت قرآن. تهران: نشر رجاء.
35
جوادی آملی، عبداله (تابستان و پاییز 1384). «قرآن در نهجالبلاغه». پژوهشهای فقهی. سال اول. شماره 2.
36
جوادی آملی، عبداله (1425). التوحید والموحد فی الصحیفة السجادیة. مجموعه مقالات تحت عنوان: الأبعاد الإنسانیة و الحضاریة فی الصحیفة السجادیة. دمشق: المستشاریة الثقافیة للجمهوریة الإسلامیة.
37
جوادی آملی، عبداله (1386). شمس الوحی تبریزی سیره علمی علامه طباطبایی قدس سره. قم: نشر اسراء.
38
جوینی، عبدالملک بن عبداله. 1418. البرهان فی أصول الفقه. محقق صلاح بن محمد بن عویضة. بیروت. دار الکتب العلمیة.
39
حاکم نیشابوری، أبو عبدالله (بیتا). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار المعرفة.
40
حرانی، ابن شعبة (1404). تحفالعقول عن آل الرسول صلی الله علیهم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
41
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
42
حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1423). مهر تابان یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه. مشهد: نور ملکوت قرآن.
43
حیدری فر، مجید (1392). مهندسی فهم و تفسیر قرآنکریم پژوهشی نو در تفسیر ترتیبی و موضوعی قرآن. قم: بوستان کتاب.
44
خامنهای، سیدعلی (1392). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن. تهران: مؤسسه ایمان جهادی.
45
خسروپناه، عبدالحسین؛ پارسانیا، حمید (1392). تولید و تکوین علوم انسانی اسلامی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
46
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1381). تقریرات فلسفه. مقرر سید عبدالغنی اردبیلی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
47
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1421). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
48
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1374). شرح دعاء السحر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
49
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1371). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
50
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1410). التعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الأنس. قم: پاسدار اسلام.
51
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1392). تفسیر سوره حمد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
52
(امام) خمینی (ره)، سید روحاله (1389). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
53
دقیق العاملی، معین (صفر و ربیع الأول 1428). «الجری و التطبیق عند مفسری الإمامیة قراءة فی المفهوم و الثمرات». ثقلین. 32.
54
ذهبی، محمدحسین (1977). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
55
راد، علی (بهار و تابستان 1393). «گونه شناسی احادیث تفسیری از نظریه تا تطبیق». تفسیر اهلبیت علیهم السلام. شماره اول.
56
رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
57
رشاد، علی اکبر و دیگران (تابستان 1384). «بطن و تأویل قرآن». کتاب نقد. شماره 35.
58
رضایی اصفهانی، محمدعلی (تابستان 1388). «زبان قرآن عرف عام یا خاص». پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم. شماره 3.
59
روحانی، سید محمدصادق (1413). فقه الصادق علیهمالسلام. قم: دار الکتاب.
60
ریکور، پل؛ گادامر، هانس گئورگ (1388). هنر و زبان. ترجمه مهدی فیضی. تهران: رخداد.
61
سبحانی، جعفر (1419). مصادر الفقه الإسلامی و منابعه. بیروت: دار الأضواء.
62
سلمانپور، محمدجواد (تابستان 1384). «تحلیل زبان دعا». اندیشه دینی. پیاپی 15.
63
سلمی (1369). حقائق التفسیر. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
64
سلیمی زارع، مصطفی (بهار 1392). «جایگاه روایات جری و تطبیق در فرآیند تفسیر قرآن». پژوهشهای قرآنی. شماره 73.
65
سید رضی (1412). نهج البلاغه. قم: دار الذخائر.
66
شاکر، محمدکاظم (بهار 1385). «روایات تفسیری و حدیث رمزانگاری قرآن». علوم حدیث. شماره 39.
67
شریعتمدار جیلانی، رفیع بن علی (1383). رسالة فی علم الدرایة. ضمن رسائل فی درایة الحدیث جمعآوری ابوالفضل حافظیان بابلی. قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
68
شهید أوّل، محمد بن مکی (1410). المزار. قم: إمام مهدی عجل الله فرجه.
69
شوکانی، محمد بن علی (بیتا). فتح القدیر. بیروت: عالم الکتب.
70
صادقی ارزگانی، محمدامین (1383). انسان کامل در دیدگاه امام خمینی (ره) و عارفان مسلمان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
71
صفار قمی (1404). بصائر الدرجات. تهران: أعلمی.
72
صفوی، کورش (1379). درآمدی بر معنیشناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
73
صنعانی، عبدالرزاق (بیتا). المصنف. بیروت: المجلس العلمی.
74
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: الأعلمی.
75
طباطبایی، سید محمدحسین (1388الف). شیعه در اسلام. قم: دفتر تبلیغات.
76
طباطبایی، سید محمدحسین (1388ب). قرآن در اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
77
طباطبایی، سید محمدحسین (مرداد 1339). «اسلام به احتیاجات هر عصری پاسخ میدهد». درسهایی از اسلام. شماره 7.
78
طباطبایی، سید محمدحسین (1387). روابط اجتماعی در اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
79
طباطبایی، سید محمدحسین (بیتا). پرسش و پاسخ به ضمیمه همراه با چند مقاله تحت عنوان حد سارق در اسلام. قانون ایمان به خدا. اسلام و پیمانها و مسأله خواب. قم: آزادی.
80
طباطبایی. سید محمدکاظم (بهار و تابستان 1384). «نقش احادیث در فهم آیات». علوم حدیث.
81
طبرسی، أبومنصور احمد بن علی (1386). الاحتجاج. نجف: دار نعمان.
82
طبرسی. أبو نصر الحسن بن فضل (1392). مکارم الأخلاق. قم: منشورات الشریف الرضی.
83
طبرسی، أبو علی. الفضل بن الحسن (1415). تفسیر مجمع البیان. بیروت: الأعلمی.
84
طبری، محمد بن جریر (1415). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت: دار الفکر.
85
طوسی، محمد بن الحسن (1409). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
86
طوسی، محمد بن الحسن (1411). مصباح المتهجد. بیروت: فقه الشیعة.
87
طوسی، محمد بن الحسن (1365). تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید رضوان الله علیه. تصحیح: علی اکبر غفاری. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
88
طیب حسینی، سید محمود (1388). چندمعنایی در قرآن کریم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
89
عابدی. احمد (زمستان 1387ش). «تأویل قرآن از دیدگاه امام خمینی (ره)». صحیفه مبین. شماره 21.
90
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
91
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر عیاشی. تهران: اسلامیه.
92
غزالی، محمد بن محمد (1433). المستصفی من علم الأصول. تصحیح: محمد سلیمان اشقر. تهران: احسان.
93
فتاحی زاده، فتحیه؛ علایی رحمانی. فاطمه؛ غلامی. مرجان (تابستان 1394). «واکاوی نگرش علامه طباطبایی به روایات وارده در تفسیر قرآن کریم با تأکید بر مفاهیم بطن و جری». تحقیقات علوم قرآن و حدیث. سال 12. پیاپی 26.
94
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1416). التفسیر الصافی. تهران: صدر.
95
قائمی نیا، علیرضا (1389). بیولوژی نص. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
96
قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر قمی. تهران: دار الکتاب.
97
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
98
قندوزی، سلیمان بن إبراهیم (1416). ینابیع المودة لذوی القربی. قم: أسوه.
99
قونوی، صدر الدین (1381). إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن. قم: بوستان کتاب.
100
کراجکی، أبو الفتح (1369).کنز الفوائد. قم: مصطفوی.
101
کشی، محمد بن عمر (1348). اختیار معرفة الرجال. تحقیق: حسن مصطفوی. مشهد. دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی.
102
کلینی، محمد بن یعقوب (1388). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
103
کمال أدهم، فوزی (پاییز 1423). «نحو منهج جدید للدراسات الإسلامیة». المنهاج. شماره 27.
104
گادامر، هانس گئورگ (1388). هنر و زبان. ترجمه مهدی فیضی. تهران: رخداد.
105
لسانی فشارکی، محمدعلی؛ غلامی. مهدی (1390). آموزش زبان قرآن. قم: زینی.
106
ماتریدی، محمد بن محمد (1426). تأویلات أهل السنة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
107
ماوردی، علی بن محمد (بیتا). النکت و العیون تفسیر الماوردی. بیروت. دار الکتب العلمیة.
108
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
109
محمدی ریشهری، محمد (1390). درآمدی بر تفسیر روایی جامع. تهران: دار الحدیث.
110
مردانی، مهدی (1398). توسعه استنباط از فعل معصوم علیهمالسلام. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
111
مسعودی صدر، هدیه و دیگران (1395). «ضوابط جری و تطبیق صحیح آیات قرآنی». حسنا. شماره 28.
112
مصباح یزدی، محمد تقی (1365). مجموعه آموزشی معارف قرآن (خداشناسی). قم: مؤسسه در راه حق.
113
مطهری، مرتضی (1387). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.
114
مطهری، مرتضی (1361ش). سیره نبوی. تهران: صدرا.
115
معرفت، محمدهادی (1383). التفسیر الأثری الجامع. قم: التمهید.
116
معرفت، محمدهادی (1419). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
117
مفید، محمد بن محمد (1410). المقنعة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
118
منسوب به امام صادق علیهالسلام (1400). مصباح الشریعة. بیروت: اعلمی.
119
مهدوی کنی، محمدرضا (1393). سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی. گردآوری و تدوین: نادر جعفری هفتخوانی. تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
120
نجارزادگان، فتح الله (1383). تفسیر تطبیقی. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
121
نجفی اصفهانی، محمدرضا (1413). وقایةالأذهان. قم: آل البیت.
122
نعمانی، ابن أبی زینب (1422). الغیبة. قم: أنوار الهدی.
123
نفیسی، شادی (پاییز و زمستان 1392). «مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی». قرآن شناخت. سال 6. پیاپی 12.
124
وطندوست، رضا؛ ایروانی، جواد (1394). شخصیت متعادل و رفتار معتدل. مشهد. دانشگاه علوم اسلامی رضوی
125
یزدانپناه، سید یدالله (پاییز و زمستان 1391). جری و تطبیق مبانی و روشهای آن. حکمت عرفانی. سال اول. شماره 4.
126
ORIGINAL_ARTICLE
قرائت و تفسیر قرآن در کلام امام صادق علیهالسلام
این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه امام صادق علیهالسلام درخصوص قرائت و تفسیر قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش تاریخی است که بهصورت توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب مربوط به آن از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و بهشیوه کتابخانهای گردآوری شده است. برای شناخت بیشتر قرآن کریم باید تفسیری بلیغ و قرائت صحیح در دسترس ما باشد تا درک درست از کلام خالق داشته باشیم. سؤال تحقیق این است که از نظر امام صادق علیهالسلام، مبانی و روش قرائت و تفسیر قرآن کریم کدام است؟ نتایج حاصله نشان میدهد که امام صادق علیهالسلام بهعنوان یکی از پیشگامان حرکت اسلامی و از داعیهداران مکتب پربار اهلبیت علیهالسلام در قرائت صحیح و فهم درست از آیات قرآن کریم نقش اساسی داشته است. امام صادق علیهالسلام همانطور که در احیای مذهب شیعه گام اساسی برداشت، با تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم در مقابله با نهضت ترجمه و عقاید انحرافی نقش تعیینکنندهای داشت.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7028_ae82d98645319629d587ef909997e19f.pdf
2020-04-18
159
172
10.30473/quran.2020.7028
قرائت
تفسیر
قرآن
امام
امام صادق علیهالسلام
عباس
رهبری
abbasrahbari45@gmail.com
1
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، کردستان، ایران
AUTHOR
جواد
خانلری
hkhosravi88@gmail.com
2
استادیار گروه عربی، دانشگاه پیام نور، سنندج، ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن خالویه، حسین ابن احمد (2012). مختصر فی شواذ القرآن من کتاب البدیع لابن خالویه. بیروت: دارالوارق.
2
ابنعطیه، عبدالحق بن غالب (1413). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. جلد 3. بیروت: دار الکتب العلمیة.
3
ابوحیان غرناطی، محمد بن یوسف بن على (1420). البحر المحیط فی التفسیر. جلد 1. بیروت: دارالفکر.
4
ابنبابویه، محمدبن علی (1416). معانی الاخبار. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
5
ابنبابویه، محمدبن علی (1387). التوحید. تهران: مکتبة الصدوق.
6
امامی، علی اشرف کاظم موسوی بجنوردی (1385). دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. جلد 14. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
7
آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. جلد 14. بیروت: دارالکتاب العلمیة.
8
برقی، احمد بن محمد (1371). المحاسن. قم: دار الکتب الاسلامیة.
9
بنناقیا، عبدالله بن محمد (1374). الجمان فی تشبیهات القرآن. ترجمه علی میرلوحی. مشهد مقدس: آستان قدس رضوی.
10
پاکتچی، احمد (1387). تاریخ تفسیر قرآن کریم. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
11
پاکتچی، احمد (1391). مبانی و روش اندیشه امام صادق علیهالسلام. تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
12
احمد، ابواسحاق معروف به امام الثعلبی (1422). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
13
جزری، محمد بن محمد (1429). غایة النهایة فی طبقات القراء.جلد1. مصر: دار الصحابة للتراث.
14
جزری، محمد بن محمد (بیتا). النشر فی القرائات العشر. جلد 1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
15
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1380). شواهد التنزیل. ویراسته بشیر خزامیپور. ترجمه احمد روحانی. قم: دارالهدی.
16
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1392). مفردات الفاظ القرآن فی غریب القرآن. بیروت: دارالکاتب العربیة.
17
زیعور، علی (1979). التفسیر الصوفی للقرآن عندالصادق. أیار. بیجا: دار الأندلس.
18
سلمی نیشابوری، ابو عبدالرحمن محمد بن حسین (1390). حقائق التفسیر. تهران: امیرکبیر.
19
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (1403). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. جلد 5. بیروت: دار الفکر.
20
شاکر، محمد کاظم (1376). روشهای تأوِیل قرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
21
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلیاللهعلیهوالهوسلم. جلد 1- 5. قم: مکتبة آیه الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
22
صفار، محمد بن حسن (1404). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلیاللهعلیهوالهوسلم. قم: مکتبة آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
23
طبرسی، فضل بن حسن (1374). مجمع البیان. ترجمه محمد مفتح. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
24
علوی مهر، حسین (1381). روشها و گرایشهای تفسیری. قم: اسوه.
25
عیاشی، محمد بن سعود (1363). تفسیر عیاشی. تصحیح هاشم رسولی. تهران: انتشارات علمی اسلامی.
26
قرشی بنابی، علیاکبر (1371). قاموس قرآن. جلد 2. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
27
قمی، علی بن ابراهیم (1392). تفسیر قمی. قم: بنی الازهراء.
28
کلینی ، محمد بن یعقوب (1380). اصول الکافی. تهران: دارالاسوه.
29
مصابح الشریعه منسوب به امام جعفر الصادق (1400). بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
30
موسی، حسین یوسف و صعیدی. عبد الفتاح (1410). الإفصاح فی فقه اللغة. جلد 1. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
31
النجاشی، احمد بن علی (1988). رجال النجاشی. تحقیق محمدجواد نایینی. بیروت: دار الضواء.
32
نصرالله، پورجوادی (1369). تفسیر جعفر الصادق. تصحیح پل نویا. جلد اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. تهران.
33
نویا، پل (1390). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمه اسماعیل سعادت. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
34
وطنخواه، حمید (1380). بررسی روایات تفسیری امام صادق علیهالسلام. جزء چهارم قرآن کریم. قم: انتشارات میزان الحکمة.
35
Daniel De Smet (2015). “Ja’far al-Ṣadiq iv. And Esoteric sciences”. Encyclopedia Iranica.
36
Henry Corbin (2001). The History of Islamic Philosophy. trans. Liadain Sherrard and Philip Sherrard London and New York: Kegan Paul International.
37
Juan E Campo, “Encyclopedia of Islam,” Encyclopedia of World Religions (USA, 2009). 386. 652. 677; Gleaves. “JAʿFAR AL-ṢĀDEQ i. Life.
38
John A Haywood (2015). “Jaʿfar ibn Muḥammad”. Encyclopedia Britannica. Great Britain. United States of America: Encyclopædia Britannica
39
ORIGINAL_ARTICLE
معناشناسی تطبیقی واژه «تفسیر» در زبانهای عبری، سریانی و عربی با تکیه بر قرآن و عهدین
گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبانهای همخانواده عربی کمککننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعههای مدون شرح آیات. این واژه تنها یک بار در قرآن در سوره فرقان آیه 33 آمده است. با توجه به اینکه ریشه این واژه، پیشینهای طولانی در زبانهای سامی داشته و در مباحث بینالادیانی قابل بحث و بررسی است، اما پژوهشگران از جنبه زبانشناسی تاریخی-تطبیقی و بینالادیانی به بررسی آن نپرداختهاند. مقاله حاضر با این رویکرد و با روش تاریخی-تطبیقی به سیر تطور و تحول ساختار واژه و معنای نخست مذکور میپردازد. یافتهها حاکی از آن است که ریشه این واژه در زبانهای مذکور هم در ساختار و هم در معنا تغییرات قابل توجهی داشته است. تنوع و گستردگی معنای ریشه با گذشت زمان تحدید گردیده و با ورود به قرآن و سنت اسلامی، ارتباط وثیقی با کلام وحی پیدا کرده تا جایی که به شرح و توضیح کلام خداوند، اختصاص یافت.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7034_4102e70454794b25389e8592fa91268a.pdf
2020-04-18
173
186
10.30473/quran.2020.7034
تفسیر
قرآن
عهدین
عبری
سریانی
عربی
محمد علی
همتی
mohammadalihemati@gmail.com
1
استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
LEAD_AUTHOR
وفادار
کشاورزی
vafadarkeshavarz@gmail.com
2
استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
کتاب مقدس. ترجمه مژده، هزاره نو، دری، قدیم: همگی از نرمافزار مژده.
2
کتاب مقدس، عهد جدید. براساس کتاب مقدس اورشلیم (1387ش). ترجمه پیروز سیار. تهران: نشر نی.
3
عهد عتیق، کتابهای شریعت یا تورات براساس کتاب مقدس اورشلیم (1393ش). ترجمه پیروز سیار، تهران: هرمس. چاپ اول.
4
ابن فارس (1998م). معجم مقاییس اللغة.تحقیق عبدالسلام محمدهارون. مکتبة الخانجی: القاهرة.
5
ابن منظور الأفریقی، محمد (1406ق). لسان العرب. بیروت: داراحیاء التراث العربی. الطبعة الأولى.
6
الأزهری، محمد بن أحمد، تهذیب اللغة (1387ق). تحقیق هارون عبدالسلام محمد نجار. قاهره: المؤسسة المصریة العامة، الدار المصریة.
7
جفری، آرتور (1386ش). واژه های دخیل در قرآن مجید. ترجمه فریدون بدره ای. تهران: انتشارات توس. چاپ دوم.
8
جفری، آرتور (1954م). مقدّمتان فی علوم القرآن وهما مقدمة کتاب المبانی و مقدمة ابن عطیة. مصر: مکتبة الخانجی.
9
جین، ایچسون (1386ش). بذرهای گفتار. ترجمه حبیب اصل سلیمانی و طیبه فخار. گیلان: دانشگاه گیلان. چاپ اول.
10
حجازی، محمود فهمی (1379ش). زبان شناسی عربی. ترجمه سیدحسین سیدی. تهران: سمت. چاپ اول.
11
الخنساء (2004م). دیوان الشعر. شرح حمدو طماس. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
12
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416ق). مفردات ألفاظ القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. دمشق: دارالعلم و بیروت: الدار الشامیة.
13
زرکشی، محمدبن عبدالله (1415ق). البرهان فی علوم القرآن. تصحیح یوسف عبدالرحمن مرعشلی، جمال حمدی ذهبی و ابراهیم عبدالله کردی. بیروت: دارالمعروفة.
14
ژیلیو، کلود (1393ش). تفسیر قرآن، دوره آغازین و میانه. ترجمه مهرداد عباسی. دایرةالمعارف قرآن، جین دمن مک اولیف. جلد 2. تهران: انتشارات حکمت. چاپ اول.
15
سباتینو موسکاتی و دیگران (1414ق). مدخل الی اللغات السامیه المقارن. ترجمه مهدی المحزونی و عبدالجبار المطبی. بیروت: عالم الکتب. الطبعة الاولی.
16
سیوطی، جلال الدین (1426ق). الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق فواز احمد زمرلی. بیروت: دارالکتاب العربی.
17
طباطبایی، محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ پنجم.
18
طرفة بن العبد (2000م). دیوان الشعر. شرح الأعلم الشنتمری، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر. الطبعة الثانیة.
19
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین ومطلع النیرین. تحقیق احمد حسینی اشکوری. تهران: مرتضوی.
20
قریشی، سید علیاکبر (1364ش). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
21
گیررتس، دیرک (1393ش). نظریههای معناشناسی واژگانی. ترجمه کورش صفوی. تهران: علمی.
22
یعقوب اوجین منَّا، المطران (1975م). قاموس کلدانی عربی. بیروت: منشورات مرکز بابل.
23
Costaz, Louis, SJ (2002). Dictionnaire Syriaqus- Français, Syriac-English Dictionary. Beyrouth: dar el- machreq. Third Edition.
24
Francis Brown (1970). A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament with an Appendix Containing the Biblical Aramiac. Boston: Houhont Mifflin Company.
25
Fraenkel (1886). Die Aramaisecben, Fremdworter, im Arabischen. Leiden.
26
James Strong (1890). A concise Dictionary of the words in the Hebrew Bable with their Renderings in the Authorized English Version. New York: Nashville.
27
Marcus Jastrow's (1903). A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushlami and the Midrashic Literature, New York.
28
Margoliouth. MRS (1903). A Compendius Syriac Dictionary, A Founded upon The Thesarus Syriacus of R.Payne Smith. Oxford at the Clarendon Press.
29
Peshitta new testament (1886). New York.
30
The Holy Bible in the Original Hebrew and Greek (1888). Boston: Hartford. Elwoodg. Tewksbury.
31
Wilhelm Gesenius (1882). A Hebrew and English Lexcion of the Old Testament. Boston: Houghton, Mifflin and Company.
32
ORIGINAL_ARTICLE
مفهومشناسی جهاد کبیر در قرآن کریم و تبیین عرصههای آن
جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهلبیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصههای دیگری مربوط میشود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ نظامی بهتفصیل بحث کردهاند، اما در باب جهاد کبیر و مصداق و عرصههای آن پژوهش چندانی صورت نگرفته است. لذا مسئله اصلی مقاله پیش رو، تبیین چیستی مفهوم جهاد کبیر در قرآن کریم و بیان مهمترین عرصههای آن است که نوآوری مقاله را تشکیل میدهد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به نظر مفسران و تحلیل دیدگاههای آنان موضوع جهاد کبیر را مورد پژوهش قرار میدهد. براساس یافتههای تحقیق، جهاد کبیر مشتمل بر دو ویژگی «جهاد» به مفهوم عام آن یعنی همراه بودن امری با سختی و به کار بردن نهایت تلاش در جهت تحقق هدف است. در عین حال، ابزاری که در جهاد کبیر استفاده میشود نظامی نیست، بلکه بسته به اختلاف موجود در تفسیر آیه 52 سوره فرقان، «معارف و آموزههای قرآن کریم» و یا «تبعیت نکردن از کافران» است. جهاد فرهنگی، جهاد اقتصادی، جهاد سیاسی و جهاد علمی مهمترین عرصههای جهاد کبیر است که دشمن میتواند با دور کردن امت اسلامی از این صحنههای جهاد، جامعه اسلامی را به اطاعت از خود وادار نماید.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7035_4d3e1fec20a600cdea41c6f32a8d0bcf.pdf
2020-03-20
187
206
10.30473/quran.2020.7035
جهاد
جهاد کبیر
اطاعت از کافران
مقابله با کافران
سوره فرقان
محمود
کریمی
karimiimahmoud@gmail.com
1
دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)
LEAD_AUTHOR
محمدرضا
بخشی
mr.bakhshi71@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی الحدید، عبدالحمید(1404ق). شرح نهجالبلاغه. قم: مکتبة آیة الله مرعشی.
2
ابن درید، محمد بن حسن (1988م). جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین.
3
ابن عاشور، محمد بن طاهر (بیتا). التحریر و التنویر. بیجا: بینا.
4
ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغة. محقق هارون عبد السلام محمد. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
5
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1383). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن. به تحقیق دکتر محمد جعفر یاحقى و دکتر محمد مهدى ناصح. مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
6
امینی، ابراهیم (1369). خودسازی یا تزکیه و تهذیب نفس. قم: انتشارات شفق.
7
آلوسی، محمود (1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. به تحقیق علی عبدالباری عطیه. بیروت: دار الکتب العلمیة.
8
بیضاوی، عبدالله (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. به تحقیق محمد عبد الرحمن المرعشلى. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
9
جلیلی، سعید (1381). بیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن (رساله دکتری). دانشکده علوم سیاسی و معارف اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
10
جلیلی، سعید (1374). سیاست خارجی پیامبر صلیاللهعلیهوالهوسلم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
11
جوادی آملی، عبدالله (1387). تسنیم. به تحقیق سعید بند علی. قم: اسراء.
12
جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. به تحقیق عطار احمد عبد الغفور. بیروت: دار العلم للملایین.
13
خلیل بن احمد فراهیدی (1410ق). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت.
14
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. به تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
15
زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتب العربی.
16
شلبی، احمد (1987م). الإقتصاد فی الفکر الإسلامی. قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
17
شهید ثانی، محمد بن مکی (1388). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. به تحقیق سیدعلی حسینی. قم: انتشارات دار العلم.
18
صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغة. به تحقیق آل یاسین محمدحسن. بیروت: عالم الکتب.
19
طباطبائی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20
طبرسی، فضل بن حسن (1377). جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
21
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
22
طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. با مقدمه شیخ آغابزرگ تهرانى و تحقیق احمد قصیرعاملى. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
23
عبدالباقی، محمد فؤاد (1374). المعجم المفهرس لألفاظ القرآن. تهران: انتشارات اسلامی.
24
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین. قم: انتشارات رضی.
25
فضل الله، محمد حسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
26
فیض کاشانی، ملامحسن (1415ق). تفسیر الصافی. به تحقیق حسین اعلمی. تهران: انتشارات الصدر.
27
قطب، سید (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
28
مدرسی، محمد تقی (1419ق). من هدی القرآن. تهران: دار محبى الحسین.
29
مراغی، احمد (بیتا). تفسیر المراغی. بیروت: داراحیاء التراث العربى.
30
مصباح یزدی، محمدتقی (1383). جنگ و جهاد در قرآن. قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
31
مطهری، مرتضی (1368). نظری به نظام اقتصادی اسلام. تهران: انتشارات صدرا.
32
معرفت، محمدهادی (1415ق). التمهید فی علوم القرآن. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
33
مغنیه، محمد جواد (1424ق). تفسیر الکاشف. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
34
مکارم شیرازی، ناصر (1373). ترجمه قرآن کریم. قم: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى).
35
نرم افزار جامع التفاسیر 2.
36
نرم افزار جامع الاحادیث 5/3.
37
نرم افزار کتابخانة دیجیتال اسراء.
38
نرم افزار مشکاة الأنوار.
39
Kottak, Conrad phillip (2011). Cultural Anthropology: Appreciating Cultural Diversity. New York: McGraw-Hill.
40
http://www.portal.esra.ir/Pages/Index.aspx?kind=2&lang=fa&id=NjI3Nw%3d%3d-RL1PoJnVXbU%3d. Last Update 2018, May.
41
http://farsi.khamenei.ir/speech. Last Update 2019, March.
42
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه «تشویق و تهدید» های قرآن و بایبل در طرح آموزه زندگی پس از مرگ
مرگ و نیز حیات پس از آن همواره یکی از مهمترین دغدغههای انسان بوده و زندگی او را متأثر ساخته است. در ادیان ابراهیمی نیز آموزههای در پیوند با مرگ و رستاخیز در شمار پردامنهترین تعالیم متون مقدس هستند. در قرآن کریم بهعنوان متن مقدس مسلمانان و بایبل بهعنوان کتاب مقدس مسیحیان (که بخش نخست آن را با کمی اختلاف یهودیان نیز مقدس میشمارند) آیات زیادی وجود دارد که به تعلیم آموزه معاد اهتمام دارند. فارغ از اختلافی که این دو کتاب در موضوع آخرالزمان دارند، روشهای آنها در تعلیم این آموزه میتواند اهمیت داشته باشد. آخرالزمان در ادبیات مسیحی بیشتر به بازگشت عیسی مسیح و اتفاقهایی که در آن زمان رخ خواهد داد میپردازد؛ در حالی که معاد در قرآن کریم به مرگ و زندگی پس از آن معطوف است. این مقاله کوشیده است تا با بهرهگیری از روش مطالعات تطبیقی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی به بررسی تشویق و تهدیدهای این دو کتاب در تعلیم آموزه حیات پس از مرگ بپردازد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که در هر دو کتاب رخدادهای پس از مرگ بهمثابه تضمین اخلاق و شریعت مورد توجه هستند. برای همین عنصر تشویق و تهدید و نیز ترساندن از مهمترین روشها این دو کتاب برای تعلیم آموزه معاد هست. اگرچه در کتاب مقدس و بهویژه عهد قدیم این تضمینها بیشتر این جهانی هستند ولی در قرآن کریم بیشتر به جهانی دیگر راجعاند.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_7036_004bc72afc865edde2049739b68bd0fc.pdf
2020-04-18
207
220
10.30473/quran.2020.7036
آموزه معاد
قرآن کریم
بایبل
بهشت
دوزخ
مهراب
صادق نیا
sadeghnia@urd.ac.ir
1
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
عبدالرضا
زاهدی
doctor_zahedi@yahoo.com
2
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آیت الله بروجردی
AUTHOR
مصطفی
رضایی
rezaee7040@gmail.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول الدین قم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
کتاب مقدس.
2
نهجالبلاغه.
3
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
4
ابن فارس، احمد (1410ق). معجم مقاییس اللغة. بیجا: دار الاسلامیة.
5
آذرنوش، آذرتاش (1379ش). فرهنگ معاصر عربی- فارسی. تهران: نشر نی.
6
ایازی، محمدعلی (1414 ق). المفسرین حیاتهم و منهجهم. تهران: وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی.
7
ابراهیم مصطفی و دیگران (1989). المعجم الوسیط. استانبول: دارالدعوة.
8
بابایی، علیاکبر؛ عزیزیکیا، غلامعلی؛ روحانیراد، مجتبی (1379ش). روششناسی تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
9
بیضاوی (1418ق). عبدالله بن عمر. انوار التنزیل و اسرار التأویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
10
توفیقی، حسین (1389ش). آشنایی با ادیان بزرگ. تهران: سمت و مؤسسه فرهنگی طه.
11
تیواری، کدارنات (1381ش). دینشناسی تطبیقی. ترجمه مرضیه (لوئیز) شنکایی. تهران: سمت.
12
جوادی آملی، عبدااله (1384ش). تنسیم. قم: اسراء.
13
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407 ق). الصحاح. بیروت: دار العلم.
14
دنیز، ماسون (1379ش). قرآن و کتاب مقدس: درونمایههای مشترک. ترجمه فاطمه السادات تهامی. تهران: سهروردی.
15
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بیتا). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: دار القلم.
16
زبیدی، محمد مرتضی (بیتا). تاج العروس. بیروت: المکتبة الحیاه.
17
زمخشری، محمود (1407 ق). الکشاف. بیروت: دار الکتاب العربی.
18
حجتی، سید محمدباقر (1360ش). پژوهشی در تاریخ قرآن. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
19
سبحانی، جعفر (1391ش). معادشناسی. قم: دار الفکر.
20
ستزر، کلودیا (1389ش). رستاخیز جسم در یهودیت و مسیحیت نخستین. ترجمه سعید کریم پور. قم: ادیان.
21
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم (1386ش). درسنامه ادیان ابراهیمی. قم: کتاب طه.
22
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (1404ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
23
شریف، مرتضی (1411ق). الذخیرة فی علم الکلام. تحقیق احمد حسین. قم: النشر الاسلامی.
24
صادقنیا، مهراب (1393ش). قرآن و کتاب مقدس: مقایسه ساختار و محتوا. قم: نشر هاجر.
25
شیرازی، صدرالدین محمد (1380). المبدأ و المعاد. تحقیق: سید جلالالدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب.
26
مغنیه، محمدجواد (1371). فلسفه مبدأ و معاد. ترجمه لطیف راشدی. قم: نشر مرتضی.
27
نقوی، حسین (1390). «تدوین تورات و انجیل از دیدگاه آیات قرآن». قم: مجله معرفت ادیان. شماره 1.
28
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1386ش). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
29
طباطبائی، محمدحسین (بیتا). المیزان. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
30
طبرسی، فضل بن حسن (1372 ش). مجمع البیان. تهران: ناصرخسرو.
31
طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
32
طیب، عبدالحسین (1378ش). اطیب البیان. تهران: اسلام.
33
فخررازی، محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
34
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). العین. بیجا: دار الهجرة.
35
فیض کاشانی، ملامحسن (1377ش). علم الیقین فی اصول الدین. تحقیق محسن بیدار. قم: بیدار.
36
قرطبی، محمد بن احمد (1364ش). الجامع الاحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
37
کاشانی، ملا فتح الله (1336ش). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتابفروشی محمدحسن علمی.
38
کهن، ابراهام (1382ش). گنجینه ای از تلمود. ترجمه امیر فریدون گرگانی. تهران: اساطیر.
39
مصباح یزدی، محمد تقی (1386ش). قرآنشناسی. جلد 2. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
40
مکارم شیرازی، ناصر (1374ش). نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
41
میبدی، احمد بن محمد (1371ش). کشف الاسرار و عدة الابرار. تهران: امیرکبیر.
42
Von Hugel, friedrich (2007). Eternal life, A Study of Its Implications and Applications. US: Archivum Press.
43
New Catholic Encyclopedia (2003). Washington DC: The Catholic University of America.
44
Encyclopedia Britannica (2006). “Moral Theology”. From Ultimate Reference Site: www.brittannica.com.
45