ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی ترجمههای انگلیسی قرآن آربری، شاکر و قرایی از آیات منتخب سوره رعد
قرآن کتابی است با زیبایی ظاهری و عمق معنایی تکرارناشدنی و هر ترجمه تلاشی است بشری جهت انتقال این اثر الهی به مخاطبان و از آنجایی که این فرآیند خالی از کاستی نیست، پالایش ترجمههای قرآن جهت هر چه روزآمدتر کردن آنها امری لازم و ضروری مینماید تا پیام قرآن با کمترین خلل به گوش جهانیان برسد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به مقایسه سه ترجمه انگلیسی قرآن کریم توسط آربری، شاکر و قرایی از آیات 2، 4 و 16 سوره مبارکه رعد، از جهت واژگان و ساختار میپردازد. نتایج این تطبیق موردی نشان میدهد که آربری با پایبندی به صورت الفاظ متن اصلی کوشیده تا بار ادبی و زبان کهن و موجز قرآن را در ترجمه منتقل کند. اما این مبدأگرایی ضمن کاستن از قابلیت ارتباطی ترجمهاش، سبب شده وی بدون در نظر گرفتن بطون قرآن و تطورات واژگان و تنها بر مبنای ظاهر آنها قضاوت کند. قضاوتی که منجر به دخل و تصرّف در حقیقت کلام الهی شده است. در مقابل، شاکر با گرایش به سمت خواننده، انتقال معنا را به تقیّد به ظاهر الفاظ ترجیح داده است. این رویکرد باطنگرایانه، گاه به عدم تبعیت از اصل مطابقت در ترجمه انجامیده است. در این میان قرایی ضمن پایبندی به صورت متن اصلی، در ترجمهای عبارت به عبارت، حقایق قرآن را در قالب ادبیاتی امروزین به مخاطب عرضه کرده است و حاصل تلاشش ترجمهای است روان، با کمترین میزان اختلاف نسبت به متن اصلی.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3054_b6939f51b0c4dde295d1a92dded53dc6.pdf
2016-03-20
7
24
10.30473/quran.2016.3054
قرآن
ترجمه
آربری
شاکر
قرایی
خدیجه
عامری
kh.ameri63@yahoo.ca
1
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران
AUTHOR
زینبالسادات
حسینی
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران
AUTHOR
منابع
1
- قرآن کریم، ترجمه خرمشاهی، بهاءالدین (1374). تهران: دوستان، چاپ اول.
2
- کتاب مقدس ترجمه تفسیری: شامل عهد عتیق و عهد جدید (بی تا). بی جا: بی نا.
3
- ابنفارس، احمد بن فارس (1404). معجم مقاییس اللغه، محقق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
4
- ابنمنظور، محمدبنمکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
5
- اردستانی، مریم (1380). «آشنایی با مصححان و محققان: آربری و فهرستنگاری نسخههای خطی اسلامی»، آینه میراث، شماره 15، زمستان، صص58 تا 88.
6
- ازهرى، محمد بن احمد (1421). تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
7
- اسعدی، مرتضی (1365). «کتابشناسی جهانی ترجمههای قرآن مجید»، نشر دانش، سال ششم، شماره 6، مهر و آبان، صص 48 تا 51.
8
- بستانی، فواد افرام (1375). فرهنگ ابجدی، تهران: اسلامی، چاپ دوم.
9
- جعفری، یعقوب (1376). «لزوم رعایت مبانی کلامی در ترجمه قرآن مجید»، ترجمان وحی، شماره 1، بهار و تابستان، صص 74 تا 82.
10
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1376 ق). الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول.
11
- حلی، جمالالدین (بیتا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح حسن حسن زاده آملی، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
12
- خرمشاهی بهاءالدین (1373). «ترجمه انگلیسی جدید از قرآن کریم (به قلم شاکر)»، بینات، شماره 2، تابستان، صص 108 تا 112.
13
- (1382). «ترجمه ای متین و ماندگار از قرآن مجید به قلم استاد قرایی»، ترجمان وحی، شماره 14، پاییز و زمستان، صص 59 تا 77.
14
- (1381). قرآن پژوهی، جلد اول، تهران: دوستان، چاپ دوم.
15
- خوئى، سید ابوالقاسم (بىتا). البیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئى.
16
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم، چاپ اول.
17
- رضایی اصفهانی، محمدعلی (1385). «مبانی ترجمه قرآن»، مجله بینات، شماره 49 و 50، بهار و تابستان، صص 53 تا 77.
18
- زمخشرى، محمودبنعمر (1979). أساس البلاغه، بیروت: دار صادر، چاپ اول.
19
- سروش، عبدالکریم (1372). «ترجمه قرآن، مشکلات و دیدگاهها»، مجله مترجم، شماره 10، تابستان، صص 32 تا 62.
20
- صافى، محمود بن عبد الرحیم (1418). الجدول فى اعراب القرآن، دمشق، بیروت: دار الرشید، مؤسسه الإیمان، چاپ چهارم.
21
- صفار زاده، طاهره (1384). اصول و مبانی ترجمه، تهران: پارس کتاب، چاپ هشتم.
22
- طالقانی، سید عبدالوهاب (1377). «راه دستیابی به ترجمه مطلوب از قرآن کریم»، ترجمان وحی، شماره 3، شهریور، صص 29 تا 47.
23
- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
24
- طبرسى، فضل بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول.
25
- (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم.
26
- الفراهیدی، الخلیل بن احمد (1409)، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
27
- قدوایی، ا.ر. (1377). «نگاهی به قرآن مفسًّر آربری»، ترجمه علیرضا انوشیروانی، مجله وقف میراث جاویدان، شماره 23 و24، پاییز و زمستان، صص 6 تا 16.
28
- قرشى، على اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم.
29
- قریشی، سیدمحمدحسین؛ جهانجویان، طاهر (1391). «بررسی نمونههایی از انعکاس ایدئولوژی مترجمان در ترجمه قرآن»، مجله پژوهشهای اسلامی، شماره هشتم، پاییز و زمستان، صص 127 تا 156.
30
- کریمی، محمد (1383). «ضرورت بهکارگیری باورهای صحیح در ترجمه قرآن»، مجله معرفت، شماره 83، آبانماه، صص 127 تا 156.
31
- کریمینیا، مرتضی (1376). «یکسانی و هماهنگی ترجمه قرآن»، ترجمان وحی، شماره 1، بهار و تابستان، صص 7 تا 24.
32
- لارنس، بروس ب. (1387). «بازآفرینی سجع در ترجمههای انگلیسی قرآن: قرائت دقیق سوره الضحی و آیه بسم الله»، ترجمه ابوالفضل حری، ترجمانوحى، شماره 24، پاییز و زمستان، صص 46 تا 69.
33
- لطفیپور ساعدی، کاظم (1374). درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
34
- مصطفوى، حسن (1430). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیه مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم.
35
- موسى، حسین یوسف (1410). الإفصاح، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ چهارم.
36
- ناظمیان، رضا (1386). روشهاییدرترجمهازعربیبهفارسی، تهران: سمت، چاپ سوم.
37
- نقیپور، ولیالله (1372). «اصول ترجمه قرآن»، مجله مترجم، شماره10، صص 201-204.
38
- واعظی، محمود (1388). «نقد ارزیابی ترجمههای انگلیسی سوره انسان»، مجله پژوهش دینی، شماره 18 بهار و تابستان، صص 133 تا 162.
39
- Arberry, A.J. (1955). The Koran Interpreted, New York: Macmillan Publishing Company.
40
- Hornby, A.S. (1989). Oxford Advanced Learner’ Dictionary, Oxford.
41
- Karoubi, B. (2003). “Ideology and Translation with a Concluding Point on Translation Teaching”, Retrieved Nov.2, 2010, from http://www. translationdictionary.com.
42
- Newmark, Peter (1981). Approaches to translation, Oxford.
43
- Qaraei, Ali Quli (2004). The Quran with a Phrase-by-Phrase English Translation, Qum: Quran Translation Center.
44
- Shaker, M.H. (2003). The Holy Quran, Qum: Ansaryan Publication.
45
- Sultana, N (1984). “The Translation of Literary Texts: A
46
- Paradox in Theory” a paper presented at the 1st International Conference on “Literature in Translation”, New Delhi: March 1984.
47
- Summers, Della (2003). Longman Dictionary of Contemporary English, London: Cambridge University Press.
48
- Thomson, A.J. (1986). A Practical English Grammar, Hong Kong, Oxford University
49
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی رابطه مشیت و اراده الهی در تفسیر کبیر و المیزان
وجود آیات بهظاهر متفاوت در قرآن کریم پیرامون مسأله هدایت و ضلالت، و آیاتی که بیانگر عمومیت مشیت و اراده الهی و حاکمیت آن بر نظام آفرینش میباشد، آن را به یک دلمشغولی فکری و دینی میان متکلمان، و مفسران اسلامی تبدیل نموده و موجب پیدایش آرای متفاوتی در این خصوص شده است و این امر در تفاسیری که با صبغه کلامی به نگارش در آمدهاند از نمود بیشتری برخوردار بوده است و در این میان، فخر رازی و علامه طباطبایی بهعنوان نمایندگان دو مکتب تفسیری اشاعره و امامیه براساس مبانی، قواعد، و پیشدانستههای مبنایی، ابزاری و محتوایی تفسیری، مانند اعتقاد یا عدماعتقاد، به نقش آیات قرآن در تفسیر یکدیگر، نقش سیاق آیات در فهم صحیح دیگر آیات، برخورداری قرآن از زبان خاص، حجیت سخنان اهل بیت علیهمالسلام در تفسیر که به نص حدیث ثقلین همتای قرآن دانسته شدند، حجیت عقل در تفسیر قرآن و حسن و قبح عقلی، برداشتهای متفاوتی پیرامون آیات مرتبط با مساله هدایت و ضلالت و رابطه آن با اراده و مشیت الهی داشتهاند، به طوری که فخررازی با تکیه برمبانی کلامی اشعری وقوع همه حوادث عالم و صدور تمامی افعال انسان در زندگی فردی و اجتماعی، از جمله مسأله هدایت و ضلالت انسان، امری حتمی و جبری و تخلف از آن را محال دانسته، در حالی که علامه طباطبایی با استدلال به آیات قران و روایات معصومین علیهمالسلام و دلایل عقلی ضمن اعتقاد به عمومیت مشیت و اراده الهی، نه تنها از آیات مربوطه استنباط جبر ننموده بلکه آیات مربوط به مشیت و اراده الهی را مبین و مؤید اختیار انسان نیز دانسته است. مقاله حاضر جستاری تطبیقی است از آیات تفسیرشده پیرامون موضوع فوق از دو مفسر مذکور، براساس تفسیر کبیر و المیزان تا وجوه اختلاف ادله و آرای تفسیری آنها باز نموده شود.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3055_af76bc30eb76751bed684547ceb9ef1c.pdf
2016-03-20
25
48
10.30473/quran.2016.3055
هدایت و ضلالت
مشیت و اراده الهی
تفسیرکبیر
تفسیرالمیزان
محمدتقی
رفعتنژاد
1
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور قم
AUTHOR
رحمتالله
عبداللهزاده
2
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور آران و بیدگل
AUTHOR
عباس
حاجیها
hajiha39@yahoo.com
3
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور ساری
AUTHOR
جواد
پاک
pakjavad@yahoo.com
4
دانشجوی دکتری قرآن و منابع اسلامی دانشگاه پیام نور قم
LEAD_AUTHOR
منابع
1
- قرآن کریم
2
- دغیم، سمیع (2001م). مصطلحات الامام الفخر الرازی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
3
- صدوق (1398ق). التوحید، قم: موسسه النشر الاسلامی.
4
- طباطبایی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، تصحیح: الشیخ حسین الاعلمی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
5
- (1365ش). نهایه الحکمه، ترجمه: فتحعلی اکبری، اصفهان: انتشارات پرسش.
6
- (1385ش). بدایه الحکمه، ترجمه و اضافات از علی شیروانی، قم: دارالعلم.
7
- (بیتا). اصول فلسفه و روش رئالیسم، بیجا: بینا.
8
- (1419ق). الرسائل التوحیدیه، بیروت: موسسه النعمان.
9
- فخر رازی، محمدبنعمر (1413ق) . تفسیر کبیر، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
10
- (1420ق). تفسر کبیر، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
11
- (1407ق). المطالب العالیه من العلم الالهی، تحقیق دکتر حجازی سقا، بیروت: دارالکتاب العربی.
12
- (1986م). الاربعین فی اصول الدین، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
13
- کلینی، محمدبنیعقوب (1388ق). الکافی، تهران: المکتبه الاسلامیه.
14
- (1370ش). اصول کافی، تهران: انتشارات اسوه.
15
- مجلسی، محمدباقر (بیتا). بحارالانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
16
- معرفت، محمدهادی (1415ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی، الطبعه الثانیه.
17
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی روش تفسیر روایی، در دو تفسیر طبری و ابنکثیر (جامع البیان و القرآن العظیم)
مقایسه تطبیقی بین اندیشههای متفکران در هر علمی یکی از عوامل فتح دریچههای علم به روی آیندگان است و علم تفسیر نیز از این قاعده مستثنی نیست از رهگذر این تطبیقها، منشأ اصلی یک اندیشه و یا اثرپذیری یک مفسر از مفسر دیگر و همچنین تحول موضوعهای تفسیری آشکار میشود؛ لذا نویسندگان این نوشتار در پی آن هستند تا اثرپذیری روش دو مفسر، طبری و ابنکثیر از اهل سنت که هر دو مورخ و محدث بزرگی بودهاند را نسبت به هم بررسی کرده و تحول و گستردگی این تفسیرها در دو زمان مختلف را با هم مقایسه کنند. در این راستا دو تفسیر جامع البیان طبری و تفسیر قرآن العظیم ابنکثیر به لحاظ روششناسی بررسی شده و ذیل پنج محور «احکام، اخلاقیات، عقاید، آیات ولایتمحور و اسرائیلیات» مواضع آنها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته شده است که در ذیل برخی از این محورها دو مفسر دارای توافق و در بعضی دیگر دارای عدم توافق هستند.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3056_06605934767b8413c22b85b6dbe95c73.pdf
2016-03-20
49
68
10.30473/quran.2016.3056
طبری
جامع البیان
ابنکثیر
قرآن العظیم
روش تفسیری
مقایسه تطبیقی
محسن
قاسمپور
1
دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
LEAD_AUTHOR
اکرم
حیدری
akramheidari.2010@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
AUTHOR
منابع
1
- قرآن کریم
2
- مترجمان (1380). کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید)، تهران: انتشارات اساطیر.
3
- آل شلش، عدنان (1425). ابنکثیر و اثره فی علم الحدیث روایه و درایه، اردن: دارالنفائس.
4
- ابنبابویه قمی، محمدبنعلی (1413). من لا یحضر الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
5
- ابن حجر، عسقلانی (1494). الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه، بیروت: دارالجیل.
6
- ابنحسکان قرشی، ابوالقاسم عبیدالله (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفصیل فی الایات النازله فی اهل بیت صلواتاللهوسلامه، تهران: موسسه چاپ و نشر وابسته به فرهنگ و ارشاد.
7
- ابنالعماد حنبلی، ابیفلاح عبدالحی (بیتا). شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
8
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیلبنعمرو (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: داراکتب العلمیه منشورات محمد علی بیضون.
9
- (بیتا). البدایه و النهایه، لبنان: دارالفکر.
10
- ابنمنظور، محمدبنمکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
11
- ابنندیم، محمدبناسحاق (1381). الفهرست ابنندیم، تهران: نشر اساطیر.
12
- انوشه و همکاران، حسن (1369). فرهنگ زندگینامهها، تهران: مرکزنشر فرهنگی رجاء.
13
- بحرانى، سیدهاشم (1416). البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
14
- ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم (1422). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
15
- حسینیمرعشی التستری، نورالله (1019). احقاق الحق و ازهاق الباطل، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
16
- حموی، یاقوت (1381). معجم الادباء، تهران: انتشارات سروش.
17
- داوودی، محمد بن علی بن احمد (بیتا). طبقات المفسرین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
18
- ذهبی، محمدحسین (1405). اسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، دمشق: دارالایمان.
19
- (1396). التفسیر المفسرون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
20
- ذهبی، شمسالدین محمدبناحمد (1406). سیر اعلام النبلاء، بیروت: موسسه الرساله.
21
- رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمدبنعمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
22
- رشیدرضا و عبده، محمد و محمد (1414). تفسیر القرآن الکریم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
23
- زرکلی، خیرالدین (1980). الاعلام، بیروت: دارالعلم للملایین.
24
- شاکر، محمدکاظم (1381). ترمینولوژی مبانی و روشهای تفسیر قرآن، مقالات و بررسیها، دفتر 72.
25
- طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
26
- طبری، ابوجعفر محمدبنجریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
27
- (1375). تاریخ طبری؛ تاریخ الرسل و الملوک، تهران: انتشارات اساطیر.
28
- طوسى محمدبنحسن (بیتا). التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار الاحیاء التراث العربى.
29
- عبدالحلیم محمود، منیع (1421). مناهج المفسرین، لبنان: دار الکتب البنانی.
30
- عروسى حویزى، عبد على بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
31
- عیاشى، محمدبنمسعود (1380). تفسیر العیاشی، تهران: چاپخانه علمیه.
32
- قمى، على بن ابراهیم (1367). تفسیر قمى، بیجا: بینا.
33
- گلدزیهر، ایگناس (1383). گرایشهای تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه طباطبایی، تهران: ققنوس.
34
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1404). بحار الانوار لجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، بیروت: مؤسسه الوفاء.
35
- مدرسی تبریزی، محمدعلی (1369). ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه أو الالقاب، تبریز: کتابفروشی خیام.
36
- معرفت، محمدهادی (1384). التفسیر المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه.
37
- مغنیه، محمدجواد (1424). تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
38
- مؤدب، سیدرضا (1385). روشهای تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه قم.
39
- (1388). مبانی تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه قم.
40
- موسوی بجنوردی و رحیملو، کاظم و یوسف (1370). دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
41
- نعناعه، رمزی (1970). اسرائیلیات و اثرها فی کتب التفسیر، دمشق: دار القلم.
42
- نویهض، عادل (1403). معجم المفسرین، بیروت: موسسه نویهض الثقافیه.
43
- ایروانی، جواد (1386). «نقد اسرائیلیات از دیدگاه آیتاللهمعرفت»، مجله حقوق، شماره26.
44
- جناتی، محمدابراهیم (1368). «بعد فقهی و اجتهادی طبری»، مجله کیهان اندیشه (فلسفه و کلام)، شماره 2.
45
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل داستان حضرت یوسف در قرآن کریم در چارچوب الگوی سیمپسون
داستان یوسف علیهالسلام در قرآن کریم، دارای چنان جوهری است که هربار به شکل جدیدی میتوان آن را شرح و تفسیر نمود. هدف این مقاله، مطالعه و بررسی زبانشناختی دیدگاه داستان حضرت یوسف علیهالسلام با روش توصیفی-تحلیلی و براساس مدل پیشنهادی سیمپسون است. نتایج نشان از آن دارد که راوی از نوع مقوله ب حالت روایی است که افکار، عقاید و احساسات شخصیت اول داستان را بیان میکند. در این داستان از کلام نقل قول آزاد برای بیان حالات و عقاید شخصیتها استفاده شده است. براساس محور دوم تقسیمبندی سیمپسون، وجهیت غالب در متن، مثبت است که نشاندهنده دیدگاه قاطع راوی، بر حقانیت خداوند و امدادهای غیبی او برای مؤمنان حقیقی است. ابزار زبانی به کار رفته در این وجه، عبارتند از: فعلهای امری، فعلهای وجهی واژگانی، جملات تعمیمدهنده، جملات بیانکننده عقاید، قیود و صفات ارزیابانه، کلمات احساسی و افعال گزارشی که گزارشگر افکار، ادراکات و واکنشها هستند و یا کلمات حزن، خوف، شکوی و بث، که در این داستان برای تحقق ترس و اندوه و حزن به کار برده شده است و بر وجهیت مثبت داستان یوسف علیهالسلام صحه میگذارد. تفکر غالب در زبان متن روایتی: عدم رستگاری ستمگران، عدم غفلت خداوند در امداد به مؤمنان حقیقی، ناامید نشدن از رحمت الهی و... است. با این حال در پارهای از موارد از وجهیت منفی برای نشان دادن شک و تردید شخصیتها نسبت به یکدیگر و مهمتر از آن برای ترسیم نحوه رخ دادن سوء تفاهمها و ارزیابی طرفین از یکدیگر، استفاده کرده است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3057_f5e68fc77f8b3ba60b3cc42ab2168678.pdf
2016-03-20
69
94
10.30473/quran.2016.3057
قرآن کریم
داستان یوسف علیهالسلام
الگوی سیمپسون
تحلیل روایتشناختی
دیدگاه
وجهیت
پیمان
صالحی
salehi@ilam.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث و عضو هیات علمی دانشگاه ایلام
LEAD_AUTHOR
منابع
1
- قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
2
- آقاگلزاده، فردوس و پور ابراهیم، شیرین (۱۳۸۷). «بررسی زبانشناختی دیدگاه روایتگری داستان روز اول قبر صادق چوبک در چارچوب مدل سیمپسون»، مجله نقد ادبی، سال اول، شماره سوم، صص ۷-۲۸.
3
- آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
4
- ابن عربی، محیی الدین (1368). تفسیر القرآن الکریم، تحقیق و تقدیم دکتر مصطفی غالب، تهران: ناصرخسرو.
5
- ابوالفتوح رازی (1320). روح الجنان و روح الجنان، به تصحیح مهدی الهی قمشه ای، تهران: نشر علمی.
6
- (1398هـ). تفسیر قرآن کریم، تصحیح میرزا ابوالحسن شعرانی، تهران: کتابفروشی اسلامی.
7
- اخوت، احمد (۱۳۷۱). دستور زبان داستان، اصفهان: نشر فردا.
8
- افخمی، علی و علوی، فاطمه (۱۳۸۲). «زبانشناسی روایت»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص ۵۵-۷۳.
9
- امین، سیده نصرت (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
10
- بروسوی، اسماعیل حقی (بیتا). تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
11
- بیاد، مریم و نعمتی، فاطمه (۱۳۸۴).« کانونسازی در روایت»، پژوهشهای ادبی، سال دوم، شماره هفتم: صص ۸۳-۱۰۸.
12
- تولان، مایکل (۲۰۰۱). روایتشناسی درآمدی زبانشناختی- انتقادی، ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
13
- جمالی اردستانی، جمال الدین محمد (1387). کشف الأرواح (تفسیر عرفانی سوره یوسف)، تصحیح، مقدمه و تعلیقات: طاهره خوشحال دستجردی، اصفهان: کنکاش.
14
- خادمی، نرگس (۱۳۹۱). «الگوی «دیدگاه روایی» سیمپسون در یک نگاه»، فصلنامه علمی- پژوهشی نقد ادبی، سال پنجم، شماره هفدهم: صص ۷- ۳۶.
15
- ستاری، جلال (1372). درد عشق زلیخا، تهران: طوس.
16
- صفی علیشاه، میرزا حسین (1356). تفسیر منظوم قرآن، تهران: کتابفروشی خیام.
17
- طباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم.
18
- طبری، محمد بن جریر(1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،: دار المعرفه، چاپ اول.
19
- طوسی، احمد بن محمد (1356). جامع الستین للطائف البساتین، تصحیح محمد روشن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
20
- علوی، فاطمه و پورابراهیم، شیرین و غیاثیان، مریم و گیلانی، مصطفی (۱۳۹۳). «بررسی زبانشناختی زاویه دید در داستان کوتاه صراحت و قاطعیت براساس الگوی سیمپسون»، دوماهنامه علمی- پژوهشی جستارهای زبانی.
21
- همدانی، عین القضات (1386). تمهیدات، با مقدمه و تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
22
- غزالی، محمد (1319). بحر المحبه فی الأسرار الموده فی تفسیر سوره یوسف، بمبئی: نشر ناصری.
23
- فخر رازی، محمد بن عمر (1411). التفسیر الکبیر، تهران: مکتب الأعلام الإسلامی، الطبعه الثالثه.
24
- فورستر، ادوارد (1369). جنبههای رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.
25
- قرائتی، محسن (1379). تفسیر نور، ج6، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
26
- گراوند، علی (1388). بوطیقای قصه در غزلیات شمس، تهران: معین.
27
- مارتین، والاس (1382). نظریههای روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.
28
- معینالدین فراهی (1364). حدائق الحقائق، تصحیح سید جعفر سبحانی، تهران: امیرکبیر.
29
- مکارم شیرازی، ناصر (1385). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب العلمیه، چاپ سی و هفتم.
30
- مندنیپور، شهریار (1384). کتب ارواح شهرزاد، تهران: ققنوس.
31
- میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1357). کشف الأسرار وعده الأبرار، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
32
- هاشمی، احمد (1380). جواهر البلاغه، بیروت: دار الفکر.
33
- Fowler Roger (1996). Linguistic Criticism. 2nd ED, Oxford: Oxford University Press
34
- ________ (1986). Linguistic Criticism Oxford: Oxford University Press
35
- Simpson Paul (1993). Language Idiology and Point of View, London: Routledge.
36
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل کارکردهای سیاق در التفسیر الحدیث
محمد عزّت دروزه از مفسران معاصر و بیانگذاران تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول در تفسیر خود، التفسیرالحدیث میباشد. وی فهم معانی و مراد آیات را تنها در پرتو توجه به سیاق آیات ممکن میداند. از اینرو ابتدا در مقدمه تفسیرش به طور مفصل در اهمیت سیاق سخن گفته است و آنگاه در جایجای اثرش سیاق را در خدمت تفسیر آیات آورده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی انجام پذیرفته است؛ در این پژوهش کارکردهای سیاق در دو محور: 1. کارکردهای سیاق در نقش قرینهای درونمتنی، 2. کارکردهای سیاق در ارتباط با قرائن برونمتنی، بررسی و تحلیل شده است. مجموعه بررسیها و تحلیلها در این دو محور حکایت از آن داشت که دروزه، پیش از اقوال مفسران و حتی روایات به سیاق آیات توجه کرده و تلاش داشته است آنچه که از سیاق آیات به دست میآید برای مخاطب خود عرضه کند. وی گاه توانسته به هدف خود نائل آید و گاه در استفاده از سیاق به تکلف دچار شده و به دلایلی چون تعصبات مذهبی و غیره، نتوانسته است به شایستگی از سیاق بهره گیرد.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3058_ff8d6c98eb4e3c064ee82a8e0bc480b9.pdf
2016-03-20
95
112
10.30473/quran.2016.3058
تفسیر سیاقی
محمد عزت دروزه
قرائن درونمتنی
قرائن برونمتنی
رسول
محمدجعفری
rasulmohamadjafari@yahoo.com
1
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد
LEAD_AUTHOR
حسن
اصغرپور
hsnasr21@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد
AUTHOR
مرتضی
اوحدی
ohadi.morteza@gmail.com
3
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد
AUTHOR
منابع
1
- قرآن مجید (1415ق). ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دار القرآن الکریم.
2
- آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
3
- ابناثیر جزری، مبارک بن محمد (1367ش). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، محقق: محمود محمد طناحى، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
4
- ابنجزری، محمدبنمحمد بن یوسف (1420ق). منجد المقرئین و مرشد الطالبین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
5
- ابنعاشور، محمدبنطاهر (بیتا). التحریر والتنویر، بیجا: بینا.
6
- ابنفارس، أحمد (1404). معجمالمقاییساللغه، محقق عبدالسلام محمدهارون، قم: مکتبالاعلام الاسلامی.
7
- ابنکثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو (1419ق). تفسیر القرآنالعظیم، تحقیق: محمدحسین شمسالدین، بیروت: دارالکتبالعلمیه، منشورات محمدعلى بیضون.
8
- احمدنژاد، امیر؛ محمدزاده، عاطفه (1393ش). «روش دروزه در تعیین ترتیب نزول سورههای قرآن کریم»، مطالعات قرآنی، سال5، دوره5، شماره 19، 25- 42
9
- بخاری، محمدبناسماعیل (1401ق). صحیح البخاری، بیجا: دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع.
10
- بغوى، حسین بن مسعود (1420). معالم التنزیل، تحقیق عبد الرزاق المهدى، بیروت: دار االحیاء التراث العربیه.
11
- ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمدبنابراهیم (1422ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
12
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411ق). شواهد التنزیل، محقق: محمودى، محمدباقر، تهران: مجمع إحیاء الثقافه الإسلامیه.
13
- حجتی، سید محمد باقر (1381ش). اسباب نزول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
14
- خامهگر، محمد (1386). ساختار هندسى سورههاى قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.
15
- خضیرى، محمدبنعبدالله بن على (معاصر) (1420ق). تفسیر التابعین، ریاض: دار الوطن.
16
- دروزه، محمدعزت (1383). التفسیر الحدیث، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیه.
17
- دیاری بیدگلی، محمدتقی؛ کوهی، علیرضا (1388ش). «بررسی مبانی تفسیر تاریخی التفسیرالحدیث»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، شماره 3، تابستان، صص 101- 130.
18
- رجبى، محمود (1383ش). روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
19
- زرکشى، محمدبنعبد الله (1410ق). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه.
20
- زمخشرى، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
21
- سجادی، سیدابراهیم (1389ش). «نگرشی بر التفسیرالحدیث». پژوهشهای قرآنی، سال16، شماره 62 و 63، تابستان و پاییز، صص 190 – 215.
22
- سیوطی، جلال الدین (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربى.
23
- شاکر، محمدکاظم (1382ش). مبانى و روشهاى تفسیرى، قم: مرکز جهانى علوم اسلامى.
24
- شایسته نژاد، علی اکبر (1392ش). «تحلیل انتقادی روش و منابع تفسیری محمد عزّت دروزه در تفسیر تنزیلی الحدیث»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره 7، شماره 13، زمستان، 125-149
25
- صدر، سیدمحمدباقر (1406). دروس فی علم الأصول، بیجا: مکتبه المدرسه.
26
- طالقانى، سیدمحمود (1362ش). پرتوى از قرآن، تهران: شرکت سهامى انتشار.
27
- طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
28
- طبرسى، فضلبنحسن (1372ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: با مقدمه محمد جواد بلاغى، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
29
- طبرى، ابوجعفرمحمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
30
- طوسی، محمدبنحسن (1414ق). الأمالی، قم: دارالثقافه.
31
- غروی نایینی، نهله (1382 ش). «التفسیرالحدیث و مؤلف آن». پژوهش دینی، شماره5، پاییز، 27-48.
32
فقهىزاده، عبدالهادى (1374ش). پژوهشى در نظم قرآن، تهران: جهاد دانشگاهى.
33
- قبادی، مریم (1383ش). «مروری بر التفسیرالحدیث». مقالات و بررسیها، تهران: دوره 37، شماره 1، بهار و تابستان، صص 69 – 93.
34
- قرطبی، محمدبناحمد (1364ش). الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
35
- قطب، سید (1412ق). فى ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
36
- قمى، علىبنابراهیم (1367ش). تفسیر قمى، تحقیق: سید طیب موسوى جزایر، قم: دار الکتاب.
37
- لطفی، سیدمهدی؛ محمدزاده، عاطفه (1394ش). «نقد و بررسی فضائل اهل بیت علیهمالسلام در تفسیر الحدیث محمد عزّه دروزه»، مطالعات قرآن و حدیث، دوره 9، شماره 17، زمستان، صص 193- 224.
38
- معرفت، محمدهادی (1415). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
39
- (1381ش). علوم قرآنى، قم: موسسه فرهنگى التمهید.
40
- نکونام، جعفر (1380ش). در آمدى بر تاریخگذارى قرآن، تهران: نشر هستى نما.
41
- واحدی، علیبناحمد (1411). اسباب النزول القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
42
ORIGINAL_ARTICLE
ریشهشناسی تاریخی واژگان و اثر آن بر فهم مفردات قرآن کریم؛ مطالعه موردی ریشه «قسط»
یکی از مباحث نظری شایان توجه در واژهپژوهی، التفات و اعتنا به مقوله «اشتراک لفظی» است. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان میدهد بسیاری از لغتشناسان، به این مسأله توجه داشته و مباحث نظری آن را پیش بردهاند. با این وجود گاه در مقام عمل، اشتراک لفظی نادیده انگاشته شده و برخی لغویان در تحلیلِ چندمعناییِ دو واژه بدون تبار مشترک، به سمت برقراری ارتباط میان تمامی معانی آن کلمات رفتهاند و یا، آن واژگان را در شمار «اضداد» جای دادهاند؛ رویکردی که لغزشهای بسیاری در پی داشته، و به تکلفهای فراوانی انجامیده است. نمونهای از این دست، ریشه پرکاربرد «قسط» است که به دو صورت باب افعال «أقسط» و مصدر «القسط»، و نیز صورت اسمی «القاسط»، با دو معنای متفاوت در قرآن بازتاب یافته است. گاه واژه «قِسطاس» نیز از همین ریشه انگاشته میشود و مجموعِ بسامد هر سه در قرآن کریم، 29 مرتبه است. بسیاری از لغتشناسان با این پندار که واژگان فوق از بناء واحدی ساخت یافتهاند، نوعی از ارتباط میانشان جستهاند. این نوشتار میکوشد با بهرهگیری از روش «ریشهشناسی» و «معناشناسی دَرزمانی» در علم زبانشناسی تاریخی، ابتدا وامواژگی «قسطاس» و «القسط» که مبتنی بر یک الگوی تعریب شناخته شده است را نمایان سازد؛ آنگاه با مطالعه تطبیقی واژه «القاسط» و نظایر آن در دیگر زبانهای سامی، معنای دقیقتری برای این واژه فرا روی نهد. در پایان، به این نتیجه دست یافتیم که واژگان فوق، سه تبار مختلف دارند و تلاقی این سه، نوعی اشتراک لفظی است.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3060_e93ccd58cdf7623424c588ec53277f35.pdf
2016-03-20
113
132
10.30473/quran.2016.3060
ریشهشناسی
معناشناسی درزمانی
تبارشناسی واژگان
مشترک لفظی
مفردات قرآن کریم
قسط
قسطاس
محمدحسین
اخوان طبسی
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
یحیی
میرحسینی
y.mirhoseini@gmail.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیتالله حائری میبد
AUTHOR
قرآن کریم.
1
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1427). کفایه الأصول، به کوشش سامی الخفاجی، قم: دار الحکمه.
2
- آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
3
- ابنابیحاتم، عبدالرحمنبنمحمد (1419). تفسیر القرآن العظیم، به کوشش اسعد محمد الطیب، ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز.
4
- ابناثیر، مجدالدین مبارک بنمحمد (1399). النهایه فی غریب الحدیث، به کوشش طاهر احمد زاوی و محمود طناحی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
5
- ابنانباری، ابوبکر محمدبنقاسم (1407). الأضداد، به کوشش محمد ابراهیم، بیروت: المکتبه العصریه.
6
- ابنبابویه، محمدبنعلى (1362ش). الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
7
- ابنحجر عسقلانی، احمدبنعلی (بیتا). فتح الباری، بیروت: دار المعرفه.
8
- ابندرید، محمد بن حسن (1988). جمهرۀ اللغۀ، بیروت: دار العلم للملایین.
9
- ابنسکیت (1913). الأضداد، در مجموعه ثلاثه کتب فی الأضداد للأصمعی و للسجستانی و لابن السکیت و یلیها ذیل فی الأضداد للصغانی، به کوشش آگوست هافنر، بیروت: مطبعه الکاثولیکیّه.
10
- ابنسیده، علیبناسماعیل (1417). المخصص، به کوشش خلیل جفال، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
11
- ابنعاشور، محمدبنطاهر (بیتا). التحریر و التنویر، بیجا: بینا.
12
- ابنفارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغۀ، به کوشش عبدالسلام هارون، قم: مکتبۀ الإعلام الإسلامی.
13
- ابنقتیبه، عبداللهبنمسلم (1418). عیون الأخبار، بیروت: دار الکتب العلمیه.
14
- ابنقتیبه، عبداللهبنمسلم (1398ش). غریب القرآن، به کوشش احمد صقر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
15
- ابنمنظور، محمدبنمکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
16
- ابوالفرج اصفهانى (1415). الأغانی، بیروت: داراحیاء تراث عربى.
17
- ابوحیان آندلسی، محمدبنیوسف (1420). البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
18
- ابوعبیده، معمربنمثنی (1381). مجاز القرآن، به کوشش محمد فؤاد سزگین، قاهره: مکتبه الخانجی.
19
- ابوالفتوح رازی، حسینبنعلی (1408). روض الجنان و روح الجنان، به کوشش جعفر یاحقی و دیگران، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
20
- ابیحاتم، احمدبنحمدان (1415). الزینۀ فی الکلمات الإسلامیۀ العربیۀ، به کوشش حسین الهمدانی، قاهره: مرکز الدراسات للبحوث الیمنی.
21
- بستانی، فؤاد افرام (1375ش). فرهنگ ابجدی، تهران: انتشارات اسلامی.
22
- بلاذری، احمدبنیحیی (1417). أنساب الأشراف، به کوشش سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دار الفکر.
23
- پاکتچی، احمد (1390ش). «ریشهشناسی واژه قرآنی قیّوم»، مطالعات علوم قرآن و حدیث، شماره 9.
24
- (1389ش). روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن و حدیث، به کوشش مصطفی فروتن تنها، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
25
- پطرس، آنتونیوس (1424). المعجم المفصل فی الأضداد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
26
- ثقفی، ابراهیمبنمحمد (1410). الغارات أو الإستنفار و الغارات، قم: دار الکتاب الإسلامی.
27
- جواد علی (1422). المفصل فى تاریخ العرب قبل الإسلام، بیروت: دار الساقی.
28
- حائری تهرانی، میرسیدعلی (1377ش). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
29
- حسن دوست، محمد (1393ش). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
30
- خلیلبناحمد (1410). کتاب العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: هجرت.
31
- دروزه، محمدعزت (1383). التفسیر الحدیث، قاهره: دار احیاء التراث العربیه.
32
- راغب اصفهانی، حسینبنمحمد (1412). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
33
- زبیدی، محمدبنمحمد (1414). تاج العروس، بیروت: دار الفکر.
34
- زرکشی، محمدبنعبدالله (1410). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفۀ.
35
- زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
36
- سزگین، فؤاد (1408). تاریخ التراث العربی، ترجمه محمود فهمی حجازی، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی.
37
- سیوطی، جلالالدین (1391). المهذب فیما فی القرآن من المعرب، به کوشش عبدالله الجبوری، چاپ شده در مجلۀ المورد، المجلد الأول، صص97-124.
38
- سیوطی، جلالالدین (بیتا). المزهر فی علوم اللغه، به کوشش محمد المولی و دیگران، بیروت: دار الفکر.
39
- شوالیه، ژان و آلن گربران (1379ش). فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
40
- صفوی، کوروش (1387ش). درآمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر.
41
- طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
42
- طبرسى، فضلبنحسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
43
- طبری، محمدبنجریر (1412). جامع البیان عن تأویل آیّ القرآن، بیروت: دار المعرفه.
44
- طوسی، محمدبنحسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
45
- فیومى، احمدبنمحمد (1414). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسۀ دار الهجره.
46
- کلینی، محمدبنیعقوب (1365ش). الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
47
- ماوردی، علیبنمحمد (بیتا). النکت و العیون، بیروت: دار الکتب العلمیه.
48
- مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
49
- مختار عمر، احمد (1423). الإشتراک و التضاد فی القرآن الکریم، بیروت: عالم الکتبه.
50
- مشکور، محمدجواد (1357ش). فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
51
- مصطفوی، حسن (1430). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
52
- مقاتل بن سلیمان (1423). تفسیر، به کوشش عبدالله شحاته، بیروت: دار إحیاء التراث العربیه.
53
- میبدی، رشیدالدین ابوالفضل (1371ش). کشف الأسرار و عدّه الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
54
- نحاس، احمدبنمحمد (1421). اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
55
- نهج البلاغه (1414). به کوشش صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
56
- Beeston A. F. L. & Others (1982), Sabaic Dictionary, YAR, University of Sana'a.
57
- Campbell, Lyle (1998), Historical Linguistics: An Introduction, Edinburgh: Edinburgh University Press.
58
- Costaz, Louis (2002), Dictionarie Syriaque-Francais/Syriac-English Dictionary, Beirut: Dar El-Machreq.
59
- Dolgopolsky, Aharon (2008), Nostratic Dictionary, Cambridge: McDonalds Institute for Archaeological Research.
60
- Fraenkel, Siegmund (1962), Die Aramäischen Fremdwörter im arabischen, Hildesheim: Georg olms verlagsbuchhandlung.
61
- Gesenius, William (1939), A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ed. F.A. Brown, London: Oxford.
62
- Glare, P.G.W. (1968), Oxford Latin Dictionary, Oxford: Clarendon.
63
- Jastrow, Marcus (1903), A Dictionary of the Targumim, London/New York: Pardes Publishing House.
64
- Jeffery, Arthur (1938), The Forign Vocabulary of the Qur’an, Baroda: Oriental Institute.
65
- Leslau, Wolf (1987), Comparative Dictionary of Ge’ez (Classical Ethiopic), Wiesbaden: Harrassowitz.
66
- Liddell, H. G.& R. Scott (1996), A
67
Greek-English Lexicon, 2ed. H.S. Jones & R. McKenzie, Oxford: Clarendon.
68
- Macuch, R. (1963), A Mandaic Dictionary, London: Oxford University Press.
69
- Mingana, A. (1927), Syriac Influence on the Style of the Kur'an, in Rylands Bulletin.
70
- O'Leary, De Lacy (1923), Comparative Grammar of the Semitic Languages, London: Kegan Paul, Trench, Trubner and New York: Dutton.
71
- Orel, Vladimir & Stolbova, Olga (1995), Hamito-Semitic Etymological Dictionary, Leiden: Brill.
72
- Palmer, F.R. (1976), Semantics: A New Outline, Cambridge: Cambridge University Press.
73
ORIGINAL_ARTICLE
سنجش انتقادی اخبار تاریخی تفاسیر قرآن با بهرهگیری از ملاکهای علم تاریخ و علم حدیث
در تفسیرقرآن، نیازمند استفاده از شاخههای متعددی از علوم عقلی و نقلی هستیم که در میان آنها، تاریخ از اهمیتی قابل توجه برخوردار است؛ علیرغم اهمیت تاریخ در تفسیرنگاری، نحوه بهکارگیری این علم در تفاسیر متقدم و متاخر، آمیخته با آسیبهایی گسترده است که از زمره آنها میتوان به اشاعه دروغ و قلب حقایق تاریخی اشاره نمود. بهسبب وجود این آسیبها امکان اعتماد کامل به گزارههای تاریخی موجود در تفاسیر وجود ندارد؛ فلذا لازم است این اخبار در سنجه نقد قرار گیرند تا علاوه بر رفع آسیبهای آن، به بهبود و ارتقاء این علم در تفسیر قرآن کمک شود. در این راستا اولین گامی که امکان سنجش سطح وسیعی از دادههای تاریخی تفاسیر را فراهم میآورد ارائه ملاکهایی علمی برای تفکیک دادههای درست از غلط است. مقاله پیش رو با ارائه مجموعهای از ملاکها بهدنبال طرح دستگاهی انتقادی در حوزه نقد گزارههای تاریخی تفاسیر میباشد. این دستگاه انتقادی با استفاده از ظرفیتهای نقد سنتی در علوم حدیث و همچنین ملاکهای عینیگرای علم تاریخ، سعی در آن دارد تا قابلیت نقد گزارههای تاریخی تفاسیر را فراهم آورد تا بدین نحو امکان سنجش گزارههای صحیح تاریخی از سقیم آنها فراهم آید.
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_3061_fd21d51a4ad77f64d110922ce5b32bfa.pdf
2016-03-20
133
150
10.30473/quran.2016.3061
آسیبشناسی تفاسیر
تحلیل تاریخی
تحلیل حدیثی
اخبار تاریخی تفاسیر
ملاکهای سنجش
حسین
شجاعی
shojaeihosein030@gmail.com
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی تهران
LEAD_AUTHOR
عباس
مصلائیپور
2
دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
AUTHOR
منابع
1
- قرآن کریم
2
- آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
3
- ابناثیر، علیبنمحمد (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
4
- ابنجوزی، ابیالفرج (1418ق). الموضوعات من الاحادیث المرفوعات، بیروت: دار ابنحزم.
5
- ابنحجرعسقلانی، احمدبنعلی (بیتا). فتح الباری، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
6
- ابن عساکر، علیبنحسن (1415ق). تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکرللطباعه والنشر و التوزیع.
7
- ابوحاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد (1430ق). علل الحدیث، قاهره: مکتبه الخانجی.
8
- ابوعزیز، سعدیوسفمحمود (بیتا). الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتبالتفاسیر، قاهره: مکتبه التوفیقیه.
9
- احمدی، محمدحسن (1393). روششناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث، قم: انتشارات دانشگاه قم.
10
- استنفورد، مایکل (1384). درآمدی بر تاریخپژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: دانشگاه امام صادق.
11
- اسعدی، محمد و همکاران (1389). آسیبشناسی جریانهای تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
12
- اسماعیل، محمود (1388). نقد تاریخپژوهی اسلامی، ترجمه حجتالله جودکی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
13
- اسماعیلی، حمیدرضا (1391). رسالهای در شناخت ایدئولوژی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
14
- بحرانی، هاشمبنسلیمان (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.
15
- بهبودی، محمدباقر (1378). علل الحدیث، تهران: سنا،
16
- بیآزار شیرازی، عبدالکریم (1380). باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
17
- پاکتچی، احمد (1390). «آزمونی بر خوانش تاریخی روایات قصص: مطالعه موردی داستان اصحاب کهف»، صحیفه مبین، شماره49، صص8-11، بهار و تابستان 90.
18
- پاکتچی، احمد (1386). احقاف، «نمونهای از افزایش وضوح در روند تاریخی تفسیر»، صحیفه مبین، شماره40، ص8، تابستان و پاییز 86.
19
- پاکتچی، احمد (1392). مجموعه درس گفتارهایی درباره روششناسی تاریخ، تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
20
- توینبی، آرنولد (1370). مورخ و تاریخ، تهران: خوارزمی.
21
- جمعی از نویسندگان (1393). گفتارهایی در باب تاریخنگاری و روششناسی تاریخی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
22
- چایلد، گوردن (1354). تاریخ، ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: مازیار.
23
- حاکم نیشابوری، محمد (1400ق). معرفه علوم الحدیث، بیروت: منشورات دارالآفاق الحدیث.
24
- حقی بروسوی (بیتا). اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
25
- دیاری بیدگلی، محمدتقی (1390). آسیبشناسی روایات تفسیری، تهران: سمت.
26
- ذهبی، شمسالدین (1382ق). میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
27
- ذهبی، شمس الدین (1413ق). سیر اعلام النبلاء، تحقیق مامون الصاغرجی، بیروت: موسسه الرساله
28
- رستمی، علیاکبر (1380). آسیبشناسی و روششناسی تفسیر معصومان، تهران: کتاب مبین.
29
- رشیدرضا، محمد (1990.). تفسیر المنار، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
30
- روحالله، نجفی (1385). درآمدی بر آسیبشناسی تفسیر فقهی در باب احکام خانواده، قم: عقل سرخ.
31
- زرقانی، محمد عبدالعظیم (بیتا). مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیجا: دار احیاء التراث العربی.
32
- ستاری، جلال (1376). پژوهشی در قصه اصحاب کهف، تهران: نشرمرکز.
33
- سورآبادی، ابوبکر عتیقبنمحمد (1380). تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
34
- سیدقطب (1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
35
- سیوطی، عبدالرحمن (1404ق). الدرالمنثور فی تفسیر الماثور، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
36
- سیوطی، عبدالرحمن (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العربی.
37
- شافعی، محمدبنطلحه (1419ق). مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت: البلاغ.
38
- شکوری، ابوالفضل (1380). درآمدی بر تاریخنگری و تاریخنگاری مسلمانان، قم: مرکز انتشارات حوزه علمیه قم.
39
- طاهری، حبیبالله (1377). درسهایی از علوم قرآنی، قم: اسوه.
40
- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفترانتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
41
- طبری، محمدبنجریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
42
- طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
43
- عتر، نورالدین (1432ق). منهج النقدفی علوم الحدیث، بیروت: دارالفکر المعاصر.
44
- عمید زنجانی، عباسعلی (1373). مبانی و روشهای تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
45
- فولادوند، محمدمهدی (1380). قرآنشناسی، تهران: الست فردا.
46
- کاشف، اسماعیل (1403ق). مصادر التاریخ الاسلامی و مناهج البحث فیه، بیروت: دارالرائد العربی.
47
- مسعودی، عبدالهادی (1389). آسیب شناخت حدیث، قم: انتشارات زائر.
48
- مطهری، مرتضی (بیتا). مجموعه آثار شهید مطهری،
49
تهران: صدرا.
50
- معرفت، محمدهادی و همکاران (1379). تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگی التمهید.
51
- معرفت، محمدهادی (1389). مدخل «اسرائیلیات» دایرهالمعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب.
52
- معروفالحسنی، سیدهاشم (2010م). الموضوعات من الآثار و الاخبار، بیروت: دارالملک.
53
- مفید، محمدبنمحمد (1414ق). تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید.
54
- مهدی، محسن (1352). فلسفه تاریخ ابنخلدون، ترجمه مجید مسعودی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
55
- مهران، محمد بیومی (1408ق). دراسات تاریخیه من القرآن الکریم، بیروت: دارالنهضه العربیه.
56
- مهران، محمدبیومی (1975). قصه الطوفان بین الآثار و الکتب المقدسه، ریاض: جامعه الامام محمدبن سعود الاسلامیه.
57
- ناتانیل کرزن، جورج (1380). ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
58
منابع
59
- قرآن کریم
60
- آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
61
- ابناثیر، علیبنمحمد (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
62
- ابنجوزی، ابیالفرج (1418ق). الموضوعات من الاحادیث المرفوعات، بیروت: دار ابنحزم.
63
- ابنحجرعسقلانی، احمدبنعلی (بیتا). فتح الباری، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
64
- ابن عساکر، علیبنحسن (1415ق). تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکرللطباعه والنشر و التوزیع.
65
- ابوحاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد (1430ق). علل الحدیث، قاهره: مکتبه الخانجی.
66
- ابوعزیز، سعدیوسفمحمود (بیتا). الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتبالتفاسیر، قاهره: مکتبه التوفیقیه.
67
- احمدی، محمدحسن (1393). روششناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث، قم: انتشارات دانشگاه قم.
68
- استنفورد، مایکل (1384). درآمدی بر تاریخپژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: دانشگاه امام صادق.
69
- اسعدی، محمد و همکاران (1389). آسیبشناسی جریانهای تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
70
- اسماعیل، محمود (1388). نقد تاریخپژوهی اسلامی، ترجمه حجتالله جودکی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
71
- اسماعیلی، حمیدرضا (1391). رسالهای در شناخت ایدئولوژی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
72
- بحرانی، هاشمبنسلیمان (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.
73
- بهبودی، محمدباقر (1378). علل الحدیث، تهران: سنا،
74
- بیآزار شیرازی، عبدالکریم (1380). باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
75
- پاکتچی، احمد (1390). «آزمونی بر خوانش تاریخی روایات قصص: مطالعه موردی داستان اصحاب کهف»، صحیفه مبین، شماره49، صص8-11، بهار و تابستان 90.
76
- پاکتچی، احمد (1386). احقاف، «نمونهای از افزایش وضوح در روند تاریخی تفسیر»، صحیفه مبین، شماره40، ص8، تابستان و پاییز 86.
77
- پاکتچی، احمد (1392). مجموعه درس گفتارهایی درباره روششناسی تاریخ، تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام.
78
- توینبی، آرنولد (1370). مورخ و تاریخ، تهران: خوارزمی.
79
- جمعی از نویسندگان (1393). گفتارهایی در باب تاریخنگاری و روششناسی تاریخی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
80
- چایلد، گوردن (1354). تاریخ، ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: مازیار.
81
- حاکم نیشابوری، محمد (1400ق). معرفه علوم الحدیث، بیروت: منشورات دارالآفاق الحدیث.
82
- حقی بروسوی (بیتا). اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
83
- دیاری بیدگلی، محمدتقی (1390). آسیبشناسی روایات تفسیری، تهران: سمت.
84
- ذهبی، شمسالدین (1382ق). میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
85
- ذهبی، شمس الدین (1413ق). سیر اعلام النبلاء، تحقیق مامون الصاغرجی، بیروت: موسسه الرساله
86
- رستمی، علیاکبر (1380). آسیبشناسی و روششناسی تفسیر معصومان، تهران: کتاب مبین.
87
- رشیدرضا، محمد (1990.). تفسیر المنار، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
88
- روحالله، نجفی (1385). درآمدی بر آسیبشناسی تفسیر فقهی در باب احکام خانواده، قم: عقل سرخ.
89
- زرقانی، محمد عبدالعظیم (بیتا). مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیجا: دار احیاء التراث العربی.
90
- ستاری، جلال (1376). پژوهشی در قصه اصحاب کهف، تهران: نشرمرکز.
91
- سورآبادی، ابوبکر عتیقبنمحمد (1380). تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
92
- سیدقطب (1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
93
- سیوطی، عبدالرحمن (1404ق). الدرالمنثور فی تفسیر الماثور، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
94
- سیوطی، عبدالرحمن (1421ق). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العربی.
95
- شافعی، محمدبنطلحه (1419ق). مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت: البلاغ.
96
- شکوری، ابوالفضل (1380). درآمدی بر تاریخنگری و تاریخنگاری مسلمانان، قم: مرکز انتشارات حوزه علمیه قم.
97
- طاهری، حبیبالله (1377). درسهایی از علوم قرآنی، قم: اسوه.
98
- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفترانتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
99
- طبری، محمدبنجریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
100
- طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
101
- عتر، نورالدین (1432ق). منهج النقدفی علوم الحدیث، بیروت: دارالفکر المعاصر.
102
- عمید زنجانی، عباسعلی (1373). مبانی و روشهای تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
103
- فولادوند، محمدمهدی (1380). قرآنشناسی، تهران: الست فردا.
104
- کاشف، اسماعیل (1403ق). مصادر التاریخ الاسلامی و مناهج البحث فیه، بیروت: دارالرائد العربی.
105
- مسعودی، عبدالهادی (1389). آسیب شناخت حدیث، قم: انتشارات زائر.
106
- مطهری، مرتضی (بیتا). مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: صدرا.
107
- معرفت، محمدهادی و همکاران (1379). تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگی التمهید.
108
- معرفت، محمدهادی (1389). مدخل «اسرائیلیات» دایرهالمعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب.
109
- معروفالحسنی، سیدهاشم (2010م). الموضوعات من الآثار و الاخبار، بیروت: دارالملک.
110
- مفید، محمدبنمحمد (1414ق). تصحیح الاعتقادات الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید.
111
- مهدی، محسن (1352). فلسفه تاریخ ابنخلدون، ترجمه مجید مسعودی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
112
- مهران، محمد بیومی (1408ق). دراسات تاریخیه من القرآن الکریم، بیروت: دارالنهضه العربیه.
113
- مهران، محمدبیومی (1975). قصه الطوفان بین الآثار و الکتب المقدسه، ریاض: جامعه الامام محمدبن سعود الاسلامیه.
114
- ناتانیل کرزن، جورج (1380). ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
115