دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
بررسی انتقادی آراء مفسران فریقین در استثنا شدگان از صَعق در نفخ صور اول
11
28
FA
جواد
پورروستایی اردکانی
استادیار دانشگاه یزد
pourroustaee@yazd.ac.ir
منیره السادات
مدنی
گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
m.madani126@yahoo.com
10.30473/quran.2021.8193
یکی از حوادثی که جهان و جهانیان را برای برپایی قیامت آماده میسازد، «نفخ صور» است. بر اساس آیات و روایات با دمیده شدن در صور همه اهل آسمانها و زمین صاعقهزده میشوند. در آیه 68 سوره زمر اطلاقِ «صَعِقَ» بر عموم، با تعبیر «إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ» مقید گشته است. در حقیقی یا مجازی بودنِ معنای این تقیید و بر فرض حقیقی بودنِ استثنا، در مصادیق آن، میان مفسران فریقین اختلافنظر وجود دارد. تحقیق حاضر آراء مفسران فریقین را بر اساس تحلیل مفاهیم و عناصر موجود در متنِ آیه، بررسی انتقادی نموده است. نگارندگان، دیدگاهی که استثنا در این آیه را از نوع حقیقی و متصل دانسته است اثبات نمودهاند. نظرگاههایی چون استثنا بودنِ پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله، اهلبیت ایشان، اهل معرفت، شهدا و انبیا، مؤیَّد با شواهد قرآنی، روایی و عقلی تشخیص داده شد. نظریههایی چون استثناءِ فرشتگان، حضرت موسی علیهالسلام، ارواح و ... نقد گردید و دلالت آن به حقیقتِ امر مخدوش شناخته شد.
صعق,نفخ صور,سوره زمر,استثنا شدگان صعق,نقد آراء تفسیری
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8193.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8193_b2143dbb5f4eda0decc57aa3cbf9ed80.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
کارکرد طرحوارههای تصویری در مفهومسازی قرآن با تحلیل شواهدی از سورۀ طه و انبیاء
29
46
FA
نسرین
تیموری
0000-0002-5414-6393
دانشگاه الزهرا . دانشکده ادبیات و زبانها. گروه زبان و ادبیات عرب
nasrin.teimuri@yahoo.com
مینا
جیگاره
هیئت علمی دانشگاه الزهرا
m.jigare91@yahoo.com
نسرین
فقیه ملک مرزبان
دانشیارگروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه الزهراء(ع)
nfaghih@alzahra.ac.ir
10.30473/quran.2021.8194
در این پژوهش سعی می شود چگونگی انتقال معنا و مفهوم سازی قرآن در دو سوره طه و انبیاء مورد بررسی قرار گیرد. بسیاری از مفاهیم مجرّد و انتزاعی چون وحدانیت؛ نبوت؛ معاد؛ هدایت و سرنوشت بشر در روز قیامت و بهشت و جهنم و.... در قرآن وجود دارد که برای بشر ناآشناست. طرحواره های تصویری«تصوری» از دستاوردهای معناشناسی شناختی؛ با انواع(حرکتی، فضایی، قدرتی، حجمی..) نقش مهمّی در محسوس ساختن مفاهیم ناآشنای ذهنی – انتزاعی و عقلی بر مبنای تجربیات حسّی و تعامل انسان با محیط و فضاهای بدن مند دارند. ضرورت و هدف پژوهش، بررسی کارکرد انواع طرحواره های تصویری در انتقال مفاهیم انتزاعی قرآن است. شواهدی از سوره های طه و انبیاء قرآن با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای الگوی جانسون مورد بررسی قرار گرفت. ضمن اینکه از نظر جرجانی بعنوان نمایندۀ سنتی در این راستا استفاده گردید. یافتۀ پژوهش بیانگر اینست که1. قرآن با تلفیق انواع طرحواره ها و تکیه بر تجربیات اجتماعی؛ فرهنگی؛ حسی- ادراکی انسان روشی خلاقانهای در انتقال مفهوم بکار گرفته است 2. ازمجموع طرحواره های سوره طه و انبیاء، طرحوارۀ قدرتی با بیشترین فراوانی و طرحوارۀ شیء از کمترین فراوانی برخوردار بوده است.<br /> قرآن، سورۀ طه و انبیاء، طرحواره تصویری، جرجانی
قرآن,سورۀ طه و انبیاء,طرحواره تصویری,جرجانی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8194.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8194_ddd34ff41155b41f157b14a87ef798b5.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
اعجاز بیانی قرآن در داستان یوسف(ع)، از منظر چند صدایی یا آزادی بیان
47
59
FA
عباس
اقبالی
هیات علمی دانشگاه کاشان
aeghbaly@kashanu.ac.ir
10.30473/quran.2021.8195
در زبان شناختی متن یک داستان، که شخصیت های متفاوت حضور دارند، بر اساس نظریه چند صدایی باختین ، سخنان متفاوت برخاسته از باورهای گونهگون، حاکمیت چند صدایی و آزادی بیان را میرساند. رویکردی که ابزار بیان واقعیت و مایه برجسته گشتن متناست. برای مثال در داستان های قرآن، نقل عبارت سخن شخصیت هایی که باورهای گوناگون و گاهی حق ستیزانه دارند نشانه حاکمیت «چند صدایی» و رویکرد قرآن به آزادی بیان است. در این مقاله به سراغ سوره یوسف (7,) که حاوی «أحسن القصص» (یوسف/3)و آکنده از سخنان متفاوت است رفته و با روش توصیفی ـ تحلیلی، و تبیین واژگان کلیدی این داستان به واکاوی پدیده چندصدایی در این داستان پرداخته و نشان داده شده است که در گفتگومندی این داستان؛ تعبیراتی همانند «یا أبت» و «معاذ الله» در سخنان یوسف(ع) و «یا بنیّ» و «سوّل» و «اجتبی»؛ در اظهارات یعقوب و پارهگفت های تاکیدی برادران یوسف، تعبیر«أکرِمی» و «مَثوی» در گفتار عزیز مصر و عبارت «هَیتَ لَکَ» زلیخا، برخاسته از باورها و جهان بینیهای متفاوت است ودنقل عین این گفتار ها آن هم بدون کم و کاست، یکی از جنبه های اعجاز بیانی قرآن در نشان دادن حاکمیت چند صدایی در این داستان است و رویکرد قرآن به آزادی بیان را میرساند.<br /> اعجاز بیانی، یوسف،چند صدایی، آزادی بیان
اعجاز بیانی,یوسف,چند صدایی,آزادی بیان
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8195.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8195_e1880fe3526460fac08f5d2c525ee0fa.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
وجوه تناسب سورههای ذاریات و طور بر اساس الگوی سورهشناسی ساختاری
60
79
FA
مجتبی
شکوری
0000-0003-0223-1366
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کوثر بجنورد
shever66ms@gmail.com
کرم
سیاوشی
0000-0003-1058
گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
karam.siyavoshi@basu.ac.ir
10.30473/quran.2021.8196
موضوع تناسب بین سورههای قرآن کریم، یکی از موضوعات باسابقه و مهم در حوزه تفسیر قرآن کریم است. شناسایی مناسبات میان سورههای قرآن، میتواند رهیافتهای جدیدی در حوزه زیباییشناسی و اعجاز قرآن کریم ایجاد کند و اهمیت پرداختن به این موضوع، از همین دریچه روشن میگردد. فقدان مدل نظاممند در حوزه بیان تناسب سورهها، یکی از ضعفهای روشی در این علم است که انتقادهای فراوانی به این علم را در پی داشته است. هدف این مقاله آن است که با بهرهگیری از مدلهای حوزه تفسیر ساختاری قرآن کریم، الگویی مناسب برای بررسی تناسب بین سورههای همجوار قرآن بیابد. بدین منظور، در این مقاله تناسب بین دو سوره ذاریات و طور با استفاده از مدل سورهشناسی ساختاری و با روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که استفاده از این مدل میتواند مناسبات و مشابهتهای بین این دو سوره را از زوایای جدیدی به معرض دید گذاشته و موجب پیدایش تفاسیر و فهم جدید از سورههای قرآن و تناسب بین آنها گردد.<br />تناسب آیات و سور، سورهشناسی ساختاری قرآن، ذاریات، طور.
تناسب آیات و سور,سورهشناسی ساختاری قرآن,ذاریات,طور
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8196.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8196_387557154bbdbca183330bd9ddf92765.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
ارزیابی آرای مفسران قرآن از دو وصف «ظَلُوم» و «جَهُول» در پایانه آیه امانت با تاکید بر سیاق
80
90
FA
داود
اسماعیلیی
هیات علمی ــ دانشگاه اصفهان
d.esmaely@yahoo.com
محمد رضا
حاجی اسماعیلی
هیات علمی دانشگاه اصفهان
m.hajis1@yahoo.com
اکرم
مختاری
مرکز تخصصی فاطمه الزهرا
mokhtari1659@yahoo.com
10.30473/quran.2021.8198
از ویژگی هایی که قرآن برای انسان برشمرده دو ویژگی «ظَلُوم» و «جَهُول» در پایانه آیه امانت تأمل برانگیز است. نگاه خداوند به انسان در ابتدای همین آیه با تصریح به این دو ویژگی به ظاهر تناقض نمون است؛ زیرا این دو وصف پس از بیان عرض امانت و پذیرش آن از جانب انسان که بر عظمت و بزرگی وی دلالت دارد، واقع گردیده است. این تناقض نمایی آشکار در ظاهر آیه باعث گردیده تا مفسران قرآن در مواجهه با آن دو نگرش گوناگون در دو طیف مدح و ذم ارائه نمایند. این پژوهش پس از بازخوانی آرای مفسران قرآن و تحلیل محتوای اندیشه های تفسیری ایشان با تاکید بر قرائن درون متنی و سیاق آیات، باورمند گردیده که این دو ویژگی از جمله صفات انسانی است که آدمی در این آیه از قرآن کریم بدان ستوده شده. نتیجه آنکه تناقض ظاهری موجود در آیه امانت در پرتو شناخت این قرائن و تاکید بر سیاق قابل رفع است.<br />امانت، حمل، انسان، ظلوم، جهول
امانت,حمل,انسان,ظلوم,جهول
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8198.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8198_59119e71867c79373d2ba5148ccdc820.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
چگونگی بهره برداری فخررازی ازنظریه النظم در مفاتیح الغیب؛ موردپژوهی سوره انعام
91
103
FA
علی
علی محمدی
دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
ali.mohammadi7676@yahoo.com
باقر
علیرضا
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
baqeralireza45@gmail.com
سیمین
ولوی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
sim.valavi@iauctb.ac.ir
10.30473/quran.2021.8199
طی قرنهای دوم تا پنجم مباحث بلاغی و ادبی قرآن تحت تأثیر رویکردهای کلامی و دینی مورد توجه شماری از عالمان و بلاغیان قرار گرفت و آثار مهمی در این دوران به نگارش آمد. اوج و پختگی این آثار به ظهور نظریۀ نظم جرجانی، زبانشناس ایرانی انجامید که وی در دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرار البلاغۀ آن را تبیین ساخته است. نظریۀ نظم در قرن ششم، که یکی از دوران طلایی تفسیرنگاری در میان ایرانیان بهشمار میآید، آوازۀ بلندی یافت و برخی از مفسران با الهام از این نظریه به تفسیر زبانی و بلاغی قرآن روی آوردند. از جمله مفسران مهم این قرن امام فخر رازی است که تفسیر مفاتیح الغیب را به نگارش درآورد. یکی از ویژگیهای مهم این تفسیر، مباحث زبانی و بلاغی آن است. نویسندگان در این مقاله کوشیدهاند با شیوة تحلیلی ـ توصیفی و بهروش کتابخانهای تأثیرپذیری وی را از نظریۀ نظم جرجانی بررسی و تبیین کنند. بر این اساس پس از معرفی این نظریه از دیدگاه جرجانی و فخر رازی، شش موضوع مهم نظریۀ نظم یعنی تقدیم و تأخیر، حذف و ذکر، فصل و وصل، قصر، تأکید و تعریف و تنکیر را در تفسیر سورة انعام مفاتیح الغیب بررسی کرده و به این نتیجه رسیدهاند که فخر رازی افزون بر اینکه از این نظریه تأثیر پذیرفته و وامدار جرجانی است، خود نیز نوآوریهایی در بیان دلالتهای بلاغی به دست داده است.<br /> نظریۀ نظم ، عبدالقاهر جرجانی، فخر رازی، مرجعداری، معرفگی<br /><strong><br /><br /></strong>
نظریۀ نظم,عبدالقاهر جرجانی,فخر رازی,مرجعداری,معرفگی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8199.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8199_55d7443069d5c34dfeba10c2a3f51bc8.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
ارزیابی راهبردهای قرآن پژوهان در برون رفت از چالشهای کلامی آیۀ اهلاک (اسراء/ 16)
104
119
FA
امیر
ابوالفتحی
پژوهشگر
abulfathiamir@gmail.com
فتح الله
نجارزادگان
استاد دانشگاه تهران
najarzadegan@ut.ac.ir
محمد
میرخانی
کارشناسی ارشد علوم سیاسی - دانشگاه باقر العلوم
طلبه سطح سه
mohammadmirkhani@gmail.com
10.30473/quran.2021.8200
خوانش ابتدایی آیۀ شانزدهم سورۀ إسراء، خواننده را با سه چالش مواجه میسازد. اولین چالش، تقدم ارادۀ هلاکت از سوی خداوند (أردنا)، پیش از عمل فسق اهل قریه (ففسقوا) است؛ از این چالش در ادبیات کهن تفسیری به «تقدم جزاء بر عمل» و در ادبیات امروزی نیز به «قصاص قبل از جنایت» تعبیر میشود. مسئلۀ چالش مزبور چرایی ارادۀ هلاکت اهل قریه، پیش از ارتکاب فسق است. چالش دیگر، تعلق امر الهی بر فسق و قبح عقلی آن، طبق ظهور عبارت «ففسقوا» است. چالش سوم جبر و عدم ارادۀ عبد است زیرا به سبب ارادۀ محتوم الهی بر اهلاک، امر تکوینی بر بندگان نیز محقق شده است؛ اعم از اینکه «مأمورٌ به» طاعت باشد یا فسق، آنچه مهم است به دلیل تخلف ناپذیری امر الهی و هلاکت تکوینی بندگان اوست. این جستار که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است، با استحصال راهحل مفسران، توانسته از ترکیب تفسیر دو عبارت «اراده» و «أمر» با ساختارهای ادبی محتمل عبارات «إذا أردنا أن نهلک قریة» و «أمرنا مترفیها» چهلودو احتمال استخراج کند. از میان این چهلودو احتمال تفسیری، تنها پانزده احتمال، عاری از چالشهای سه گانۀ مذکور است و میتواند موجه به حساب آید اما آنچه قابل مداقه است اینکه گریز از چالشهای پیشین، ناگزیر از ملاحظات ادبی مجاز، حذف و یا تقدم و تأخر شرط و جزا نیست. ارجحیت مجاز بر سایر فنون ادبی، تأویل آیه را تنها بر سه وجه متمرکز میسازد.<br />چالش معرفتی، آیه اهلاک، تقدم جزا بر عمل، عقاب بلا بیان، جبر، ارادهالهی، امرالهی.
چالش معرفتی,آیه اهلاک,تقدم جزا بر عمل,عقاب بلا بیان,جبر,ارادهالهی,امرالهی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8200.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8200_9205e580ecbea2d21a4ac4ccbb0666b4.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
کشف جو و فضای نزول در تفسیر، با تکیه بر زبان قرآن
120
132
FA
داود
سلیمانی
استادیار الهیات دانشگاه تهران تهرات ایران
davoud4136@gmail.com
ناهید السادات
موسوی
الهیات، الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ایران
mousavi.n110@gmail.com
محمد
صافحیان
الهیات، الهیات، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.
msafehian@yahoo.com
10.30473/quran.2021.8201
هدف اصلی مقاله، شناخت فضا و جو نزول قرآن، از معبر متن و زبان قرآن است. بیان مسأله از تقابل و چالش بین دو روش در برخورد با فضا و جو نزول در تفسیر حکایت دارد. یک روش، راه یابی به فضا و جو نزول را از معبر بیرونی و خارج از متن جستجو می کند و روش دیگر، متن قرآنی را هم در کشف این فضا موثر می داند. سوال این است که: «آیا می توان از طریق آیات و زبان بکار گرفته شده نیز به فضا و جو نزول قرآن پی برد؟» با فرض مثبت بودن پاسخ، این فرضیه با روشی توصیفی _ تحلیلی و با تحلیل زبانی و تکیه بر توصیف ویژگیهایی از زبان قرآن، چون«زبان واقع نما» و «زبان ارجاعی» نقش «زبان ادیبانه و فصیح قرآن» آیات مربوطه مورد مداقه قرار گرفت و نشان داده شد، که این امر مویدات بسیاری در پاسخ به سوال و فرضیه مذکور را داراست. دستاورد این پژوهش نشان می دهد، همانطور که شناخت اسباب، جو و فضای نزول آیات و سور قرآنی می توانند در فهم و تفسیر قرآن موثر باشند، آیات و سور قرآنی نیزدر شناخت جو و فضای نزول قرآن و آیات آن موثر و قابل اعتناست.<br />
زبان قرآن,اسباب نزول,دلالتهای زبانی,فضای نزول
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8201.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8201_7cdfffb93852f05adc3dd9ae2a29b398.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
روششناسی نقد آرای مفسران در تفسیر تسنیم
133
146
FA
محمدرضا
شاهرودی
هیات علمی دانشگاه تهران
mhshahroodi@ut.ac.ir
مهشید
موسی پور
دانشجوی دانشگاه آزاد
mousapor@gmail.com
منصور
پهلوان
هیات علمی دانشگاه تهران
pahlevan@ut.ac.ir
سعید
شفیعی
هیات علمی
s.shafiei@ut.ac.ir
10.30473/quran.2021.8202
تفسیر تسنیم، پدیدآمده توسط آیتالله جوادی آملی، ازجمله تفاسیر اجتهادی قرآن در دوران معاصر محسوب میشود که به اقتفای تفسیر المیزان عمدتاً از روش قرآن به قرآن بهره گرفته است. نگارنده این تفسیر در مقام بیان معارف آیات کریمه، همت خود را مصروف تفسیری مستدل و روشمند از آیات کتاب الهی نموده و بر این پایه به آرای دیگر مفسران عنایت داشته و بهنقد اندیشههای تفسیری آنان پرداخته است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی، با بررسی نمونههایی از تفسیر تسنیم با محوریت روش نقد، نشان میدهد که آیتالله جوادی آملی، ضمن رعایت اخلاق، بهنقدی هدفمند از طریق بهکارگیری قواعد تفسیری مورد قبول طرفین و احیاناً نقد این قواعد در اندیشه تفسیری دیگر مفسران، اقدام کرده و با استدلالات عقلی و استنادات نقلی، مطابق با معیارهایی همچون: موافقت با دیگر آیات همسو، حجیت ظواهر، هماهنگی با سیاق آیات و مطابقت با عقل برهانی، نادرستی آرای برخی مفسران را تبیین نموده است. ایشان در تفسیر تسنیم با تحلیل نادرستی دلایل آنها، برداشتهای ناصواب آنان را نفی و مراد واقعی خداوند از آیات قرآن کریم را بیان میکند.<br />
روششناسی,نقد,تفسیرتسنیم,جوادی آملی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8202.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8202_e17f31a4ff2630f863124c573d3d5394.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
شبکه معنایی ریشه "سجد" در کاربردهای قرآن کریم
147
161
FA
حبیب رضا
ارزانی
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
habibb_01@yahoo.com
10.30473/quran.2021.8203
در هشتاد و یک آیه از کلام الله مجید به ریشه (سجد) و مشتقات آن پرداخته شده است؛ اگرچه می توان مساله سجده را در برخی دیگر از آیات قرآن نیز جستجو کرد؛ اما تحقیق حاضر با توجه به تقارب تفسیری بیشتر آیات سجده، تنها به بررسی آیات ۸۱ گانه سجده در قرآن پرداخته است؛ تا جایگاه و اهمیت ویژه مسجد و شبکه معنایی آیات مزبور را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. مسجد، محوری ترین رکن جامعه اسلامی و عامل ایجاد وحدت، ایمان و همدلی است. آیات سجده در ۳۲ سوره مکی و مدنی از قرآن و مجموعاً مشتقات ریشه (سجد)، ۹۲ مرتبه در هشتاد و یک آیه ی قرآن، تکرار شده اند؛ این آیات را می توان در ۱۲ مقوله: سجده همگانی، عدم سجده ابلیس، ظالم ترین ظالمان، توجه به قبله، سجده شکر، حریم مسجد، آبادانی مسجد، معراج از مسجد به مسجد، حمایت از عبادتگاه ها، مسجد ضرار، تحقق وعده الهی و مسجد یادمان طبقه بندی کرد. با ایجاد ارتباط معنایی میان مقوله های دوازده گانه، محور بودن مسجد، رعایت حریم آن و توجه به قبله (مسجد الحرام) به خوبی روشن می شود. یکی از مهمترین عوامل ایجاد و احداث مساجد نیز انس و ارتباط با پروردگار است. سجده نیز نزدیک ترین حالت قرب مخلوق به خالق است، از این رو آبادگران مسجد نیز شرایط ویژه ای دارند و کسانی که قرار است نام آنها در تمدن ایمانی الهی، به یادگار بماند، با ایجاد بنای مسجد، این احیاگری، مانایی می یابد. معراج پیامبر از مسجد به مسجد بیان می شود؛ اراده خداوند بر حمایت از تمامی مکان های عبادی از جمله مساجد است و وعده ی الاهی به مومنان، در قالب ورود به مسجد الحرام و انجام شعایر و مناسک عبادی، محقق می شود. از دیگر سو ابلیس به جهت استنکاف از سجده، از درگاه الاهی رانده شده و کسانی که مسیر او را پیروی می کنند، حتی اگر مسجد هم بسازند، مسجد آنان مرکز اضرار به مسلمین شده و نابودی آن از بقا، زیبنده تر است، و در نهایت کسانی که مانع رفتن مومنین به مسجد می شوند ظالم ترین ظالمانند.<br />
شبکه معنایی,آیات سجده,مساجد
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8203.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8203_f550cf42bb65c0658c6b549f0e1aa016.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
بررسی روش فخررازی در لطائف القرآن
162
174
FA
اصغر
هادوی
دانشگاه شاهد
hadavika@gmail.com
ملیکا سادات
سازور
دانشگاه قم
masazvar51@gmail.com
زهرا سادات
دادصفت
دانشگاه شاهد
dadsefat@gmail.com
الهام
روشن قیاس
دانشگاه شاهد
elhamroshanghias@yahoo.com
10.30473/quran.2021.8204
هدف این پژوهش «نقد و بررسی لطائف القرآن در تفسیر مفاتیح الغیب» میباشد. جامعه تحقیق در این پژوهش، متنی است و شامل سی جزء قرآن براساس تفسیر مفاتیح الغیب است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در تفسیر مفاتیح الغیب 233 مورد لطیفه (لطایف آیات) به کار رفته است که از این تعداد، 184 مورد آن نکته تفسیری، 28 مورد ادبی، 15 مورد تفسیری – ادبی، 5 مورد تفسیری – کلامی، و 1 مورد روایی است. این نکته ها در انواع مختلفی همچون: لطیفه معنوی، لطیفه لفظی، لطیفه عزیز، استعاره لطیف، و... ذکر شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد نکات تفسیری لطایف فخررازی نسبت به نکات دیگر لطائفش بیشتر است. از میان 233 لطیفه در 61 مورد به نوع لطیفه اشاره شده است و در 172 مورد واژه لطیفه را بدون قید بکار برده است و به نوع آن اشاره نشده است. <br /> به دو نکته در روش فخررازی و لطائفش اشاره می شود:<br />1- روش بیان: بیان فخر در لطائفش بیانی استدلالی است.<br />2- روش نامگذاری انواع لطائف: فخر در نامگذاری انواع لطائفش معیار و ملاک کاملا مشخصی ندارد.<br />
لطیفه (لطائف),تفسیر مفاتیح الغیب,فخررازی,نکته ادبی,نکته تفسیری
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8204.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8204_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
9
2
2021
03
21
تفسیر آیه 37 سوره احزاب بر مبنای مطالعه انتقادی گزارشهای تاریخی
174
198
FA
محسن
آرمین
عضو هیئت علم بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
m.armin42@gmail.com
10.30473/quran.2021.8205
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب میپردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحثانگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و بهرغم آن که دستمایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارشهای تاریخی در باره این موضوع بهسان بسیاری از موضوعهای دیگر بهشدت مغشوش و متعارض است و از خطا و تحریف و اغراض مذهبی مصون نمانده است. در این پژوهش ابتدا با رویکردی نقادانه و از منظر تاریخی به بررسی گزارشهای این ماجرا و عناصر مرتبط با آن پرداخته کوشیدهایم روایتی به سامان و عاری از تهافت به دست دهیم. سپس در پرتو یافتههای تاریخی با رویکرد زمینهگرا و معناشناسی شناختی به بررسی آیه ۳۷ سوره احزاب که ناظر به همین ماجراست، پرداختهایم. در پرتو یافتههای تاریخی فوق و رویکرد زمینهگرا و معناشناسانه میتوان تفسیری به سامان و سازگار از آیه ۳۷ سوره احزاب به دست داد. یکی از مهمترین علل تهافت در روایات تاریخی درباره ازدواج پیامبر (ص) و زینب و نیز روایات تفسیری مربوط به آیه ۳۷ سوره احزاب، فضیلتتراشیهای خاندانی و انگیزههای مذهبی بوده است.<br /><strong> </strong>
زید بن حارثه,زینب بنت جحش,ازدواج پیامبر و زینب,نهاد تبنی
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8205.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_8205_828b7eb1ce3064796c504fb6ac4643e6.pdf