دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
از هرمنوتیک توحیدی تا پارادایم توحیدی؛ بررسی تطور روششناسی آمنه ودود در فهم قرآن
11
32
FA
رقیه
بیرامی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران
beirami.r@gmail.com
محمدحسن
صانعیپور
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور
saneipur@pnu.ac.ir
محمود
کریمی بنادکوهی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
karimii@isu.ac.ir
لیلا السادات
مروجی
0000-0002-5345-4669
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور
moraveji58@gmail.com
10.30473/quran.2018.4940
ظهور جریان فمینیسم اسلامی در دهههای اخیر و برداشتهای آنان از آیات زنان در قرآن، توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. آمنه ودود برجستهترین چهره این جریان پس از ارائه روش «هرمنوتیک توحیدی» در بازخوانی آیات زنان در قرآن، روشی نوین براساس بهرهمندی از «پارادایم توحیدی» در کتاب جدیدش اتخاذ نمود. به تبعیت از وی، جریان فمینیسم اسلامی نیز پس از ارائه روشهایی در فهم آیات و رسیدن به تنگنا، جهت حفظ و تداوم هویت خود در جهان اسلام، در سالهای اخیر این روش نوین را برگزید. در این مقاله، پس از معرفی دو جریان تأثیرگذار بر روشهای مورد اتخاذ آمنه ودود، یکی در جهان اسلام و دیگری در غرب، روشهای سابق وی با رویکرد موضوعی و تاریخی بهاجمال معرفی و بررسی میگردد و در ادامه، تحت عناوین پارادایم توحیدی در جهت نقض اتوریتاریانیسم تفسیری، اعلام پُلیتئیسم درصورت تساوی مرجعیت مردانه با مرجعیت الهی، پارادایم توحیدی در جهت بیان تمایز میان خداوند و قرآن، استراتژی جدید در جهت توجیه امکان «نه گفتن به متن» و... به چگونگی بهرهبرداری وی از یک اصل کلیدی قرآنی یعنی «پارادایم توحیدی» در روش اخیرش میپردازیم و درنهایت، موارد پیشگفته طی عناوینی مورد نقد و ارزیابی قرار میگیرد که ازجمله آنها میتوان به تضاد تقدس و الوهیت قرآن با تمایز آن از خداوند، نادیده گرفتن پیوند قرآن و عترت، بیاساس بودن اتهام اتوریتاریانیسم و پلیتئیسم به سنت تفسیری، عقیده به «درنگ وجدانی» رویکردی نادرست در فهم اجتهاد و... اشاره نمود.
فمینیسم اسلامی,هرمنوتیک توحیدی,پارادایم توحیدی,درنگ وجدانی,فضل الرحمن,آمنه ودود,خالد ابوالفضل
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4940.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4940_d69146ebdd0b9b4b48166a9f6e5fb64b.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
خوانشی نو از آیات اذن قتال «أذن للذین یقاتلون...» با تکیه بر نزول مکی سوره حج
33
52
FA
امیر
احمدنژاد
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
ahmadnezhad@ltr.ui.ac.ir
زهرا
کلباسی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
zahrakalbasi@gmail.com
براساس روایات ترتیب نزول تاریخگذاری سوره حج به سال پنجم هجری خواهد رسید. لیکن بسیاری از مفسران برخلاف روایات مذکور، بهسبب وجود آیات اذن قتال در این سوره، قائل به نزول آن در سال اول هجری شدهاند. در عین حال سیاق مکی سوره حج موجب شده تا اغلب مفسران این سوره را آمیزهای از آیات مکی و مدنی، بدون تعیین زمان دقیق نزول بدانند. مستندات مفسران در نزول مدنی سوره حج بر اقوال متقدمان، برخی روایات شأن نزول، روایات ترتیب نزول و مدنی بودن دستورِ به جهاد و بهتبع آن آیات اذن قتال در این سوره، استوار است. درحالیکه اقوال متقدمان متشتت بوده و روایات شأن نزول و ترتیب نزول با سیاق سوره ناهماهنگ است. درمقابل سیاق مکی سوره حج، روایات شأن نزول ذیل آیات اذن قتال و گزارشهای تاریخی از وقایع نزدیک به هجرت پیامبر، نشانگر نزول این سوره در سال آخر حضور پیامبر در مکه است. این ایام مقارن با هجرت تدریجی مسلمانان به مدینه بوده است؛ لذا آیات اذن قتال در شهر مکه، خطاب به مهاجرانی که در مسیر هجرت در معرض تهاجم قرار داشتند، نازل شده تا برای حفظ حیات خود اجازۀ دفاع و مقابله با مشرکان را داشته باشند.
سوره حج,اذن قتال,هجرت,مکی,تاریخگذاری
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4941.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4941_4aa3dca6e20f0ea1acb8e5a16b93fc5f.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
رفع تعارض از آیات ناظر بر صلح و جنگ
53
66
FA
محیا
پوریزدانپناه کرمانی
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
pourmahya@chmail.ir
زهره
اخوان مقدم
0000-0003-0591-4445
استادیار دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم
dr.zo.akhavan@gmail.com
آیات قرآن متناسب با شرایط عصر نزول که 23 سال به طول انجامید دستورالعمل جامعی از صلح در روابط خارجی تعریف میکند؛ بهگونهای که این برنامه راهبردی در شرایط صلح و جنگ هم سو با فطرت و عقل بشر بدون هیچ تعارضی میباشد؛ ولی تحلیلهای برخی جوامع اسلامی سبب انحرافاتی در این برنامه یکپارچه شده است؛ لذا، لازم است با تحلیل دیدگاه مفسرین در رفع تناقض از آیات مشکله صلح نظر اسلام درباره صلح شرافتمندانه تبیین شود. پیرو این هدف در این مقاله با روش گردآوری کتابخانهای و شیوه تحلیلی-توصیفی سعی شده است به رفع تناقض ظاهری از آیات 58، 61 و 62 سوره انفال و آیه 35 سوره محمد صلیاللهعلیهوالهوسلم پرداخته شود. شاخصه بهدستآمده بیانگر آن است که صلح از دیدگاه اسلام منوط به آن است که: 1. کافر تمایل راستین به انعقاد صلح داشته باشد و مصلحت در پذیرش صلح باشد؛ 2. در صورت احتمال خیانت با توکل بر خدا دعوت صلح را استجابت کنند ولی در صورت وجود دلایل قطعی مبنی بر نقض عهد از جانب کفار، مسلمانان پیمان خود را با اعلام قبلی بشکنند.
جنگ,معاهده,صلح,قرآن,نسخ
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4942.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4942_d71808af33f80259225a65e90b914849.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
روند شکلگیری حرکتهای تفسیری «قرآن کریم» در ایران از قرن سوم تا پایان قرن چهاردهم هجری
67
92
FA
ابراهیم
فتح الهی
استادیار گروه الهیات دانشگاه پیام نور
fathollahi_ebrahim@yahoo.com
دانشمندان ایرانی در تأسیس بسیاری از علوم اسلامی مثل علوم ادبی، تاریخ، فقه، حدیث، تفسیر، کلام، فلسفه و عرفان که در قرن نخست اسلامی پیریزی شد، نقش قابل توجهی داشتند. خصوصاً در زمینه تفسیر قرآن کریم، از صدر اسلام تاکنون هیچ قرنی نبوده است که اثری از سوی اندیشمندان مسلمان ایرانی عرضه نشده باشد. میتوان گفت که با ظهور اسلام در ایران، استعداد ایرانیان تحریک شد و روح تازهای در آن دمیده شد و درنتیجه توانستند با آفریدن شاهکارهای علمی و فرهنگی فراوانی در راه خدمت به اسلام، نبوغ خود را در عرصههای مختلف علمی نشان دهند. نخستین و مهمترین موضوعی که توجه دانشمندان ایرانی را جلب کرد، قرآن بود و اهتمام ایرانیان به تفسیر و حدیث که مستقیماً به اسلام مربوط میشود، از هر مورد دیگر بیشتر بود. پیشرفتها و دستاوردهای ایرانیان در علوم قرآنی، قرائت، تفسیر و حدیث، بخش مهمی از عصر شکوفایی فرهنگی اسلامی را در بر گرفته است. بررسی تاریخی با تکیه بر کانون جغرافیایی علمی نشان میدهد که در قرون اولیه اسلامی، حداقل دو کانون اصلی؛ خراسان و ری و دو کانون فرعی؛ اصفهان و فارس، مهمترین مراکز علوم قرآنی در ایران بودهاند و در این میان، خراسان در زمینه تربیت دانشمندان علوم قرآنی بر دیگر نواحی ایران ارجحیت داشت. نگارنده در نوشته پیش رو بر آن است که ضمن بررسی سیر تاریخی نگارش تفسیرهای قرآن از قرن سوم تا پایان قرن چهاردهم هجری در جغرافیای سرزمینی ایران، سیر تطور مکاتب و روشهای تفسیری و نحلههای فکری مؤثر در رویکردهای تفسیری دانشمندان ایرانی را مورد مطالعه قرار دهد، علاوه بر آن قرون طلایی شکلگیری تفاسیر مختلف را در ایران، بیان و زمینههای شکلگیری جوامع تفسیری مختلف را نشان دهد.
تفاسیر ایرانی,مکتب تفسیری خراسان,مکتب تفسیری ری,مکتب تفسیری اصفهان,مکتب تفسیری فارس,تفاسیر جامع,تکنگاریها در تفسیر
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4946.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4946_4126c0a1279ce1dbc6fccc1ada961fa5.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
کاربرد نظریۀ شبکۀ معنایی در مطالعات قرآنی (میدان معناشناسی امر، اراده، مشیت)
93
112
FA
مهدی
مطیع
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
mahdimotia@gmail.com
فاطمه سادات
نیکزاد حسینی
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم حدیث دانشگاه قرآن و حدیث.
fsnh110@gmail.com
الهام
آقادوستی
دانشآموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان
e.doosty@yahoo.com
واژهها همواره در بافتهای کاربردی خود، با یکدیگر ترکیب شده و عبارتهای مختلفی میسازند؛ این ترکیب و ارتباط، در هیچ زبانی، تصادفی و بدون قاعده نیست و روابط معناداری میان واحدهای هر زبان حاکم است. در قرآن کریم نیز، کاربرد هر واژه در آیات، حکیمانه و هدفمند است و با کنکاش و بررسی ارتباط واژهها با یکدیگر، میتوان مفهوم هر واژه را در ارتباط با دیگر واژگان و در یک نظام معنایی تعیین نمود. تحقیق حاضر، در نظر دارد تا با کاربست نظریۀ شبکۀ معنایی در مطالعات قرآنی - با نگاهی به حوزۀ معنایی قوانین الهی در قرآن - گامی مهم در جهت شناخت مفاهیم قرآنی و درک روابط معنایی میان واژگان این کتاب حکیم بردارد. بدین منظور نگرشی ساختگرایانه به متن قرآن داشته و از تلفیقی از مکتب بُن آلمانها و روابط بینامتنی استفاده نموده است. در این راستا پس از انتخاب موضوع و واژگان کلیدی آن، ابتدا تمامی آیات مربوط به هر یک از واژگان کلیدی، جمعآوری میشود. پسازآن، «مؤلفههای معنایی» واژگان کلیدی ارزیابی میگردند. در مرحلۀ بعد، «میدان معناشناسی» هر واژه تعیین شده و کلمات مرتبط با مفهوم کانونی میدان از طریق نمودارها و جداول دادگانی که در آنها تقابل و ارتباط میان واژگان نشان داده میشود، مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. درنهایت، با مقایسه ارتباطات میدانهای معناشناسی، «شبکۀ معنایی» ترسیم میشود. با این کار، هر واژه با تمام ابعاد معنایی خود ظاهر شده و ارتباطات متعدد واژگان در یک مجموعه کلی مورد بررسی قرار میگیرد و بدین ترتیب، معنای هر واژه در بافت کاربردی خود، معین میشود.
قرآن,معناشناسی,سنن الهی,قانونمندی,اراده,مشیت,امر
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4947.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4947_3df711012dd37e718d3406fddf16278b.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
گونهشناسی اهانت به انبیاء؛ پژوهشی در قرآن کریم
113
134
FA
سید مجتبی
عزیزی
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیهالسلام
seyedmojtabaazizi@gmail.com
میثم
مطیعی
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق علیه السلام
m.mahmel@gmail.com
در قرآن کریم سرگذشت پیامبران و تلاش آنها برای هدایت اقوامی که به سوی آنها فرستاده شده بودند، به صورت مکرر ذکر شده است. در این کتاب آسمانی یکی از مسائل پرتکرار، برخورد اقوام انبیاء با ایشان است که این رفتارها خالی از اهانت به انبیاء و فرستادگان الهی نبوده است. این آیات نشان میدهد که اهانت به انبیاء الهی در امتهای سابق مسألهای فراگیر بوده و هیچ رسول و نبیای از این رفتار ناشایست قوم خود آسوده نبوده است. ازاینرو بررسی و گونهشناسی اهانتهایی که قرآن کریم گزارش کرده است میتواند در روشنکردن این روشهای دشمنی و شیوههای لازم برای مواجهه با آن مؤثر باشد. یافتههای تحقیق حاضر نشان میدهد، از میان انواع اهانتهای صورت گرفته بیشترین اهانتها به موارد زیر تعلق دارد: تمسخر و استهزاء، دروغگو خواندن، تکذیب و افتراء، ساحر و یا سحر زده خواندن، متهم کردن انبیاء به رذایل اخلاقی و عیوب. این امر نشان از آن دارد که دشمنان انبیاء برای مقابله با دعوت ایشان، از روشهای غیراستدلالی بیشتر استفاده میکردهاند. مقاله حاضر با استقصا، بررسی و دستهبندی گزارشهای قرآنی و مراجعه به تفاسیر مشهور فریقین تلاش میکند تا گونههای مختلف این اهانتها و شیوههای دشمنان اولیاء الهی را بازشناسی و زمینه طراحی شیوههای مواجهه با آن را فراهم آورد.<sup>***</sup>
سرگذشت انبیاء الهی,اهانت,انواع اهانتها,مواجهه با اهانت,گونهشناسی اهانتها به انبیاء
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4949.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4949_77517476cfd362d728f6f78a9f0f2532.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
مبانی تفسیری محمد عابد الجابری در «مدخل الی القرآن الکریم» و «فهم القرآن الحکیم؛ التفسیر الواضح حسب ترتیب النزول»
135
152
FA
عبدالهادی
فقهی زاده
استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران
faghhizad@ut.ac.ir
محمد هادی
امین ناجی
0000-0001-7810-9645
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور
mh_aminnaji@pnu.ac.ir
محمدتقی
قادری رهقی
سازمان حج و زیارت/ مدیر کل دفتر تحول اداری
mgh139413@gmail.com
محمد عابد الجابری، متفکر نوپرداز مراکشی در حوزه مطالعات اسلامی، با گرایشی خاص به تفسیر قرآن کریم پرداخته است. از آراء و نظریات او میتوان احیای تفکر معتزله را برداشت کرد. در مقدمه تفسیر خود با نام <em>مدخل الی القرآن الکریم فی التعریف بالقرآن</em> و تفسیر خود با نام <em>فهم القرآن الحکیم</em> به طرح مبانی تفسیری خود مبادرت ورزیده است. ضرورت تفسیر قرآن براساس ترتیب نزول آیات، استفاده از تمام مصادر عربی و غیرعربی و اسلامی و غیراسلامی، امکان صحت روایات متفاوت یا متناقض مربوط به یک حادثه، عدم تناقض عقل با حقایق دینی، فساد تأویل باطنی از آیات، وجود ثوابت و متغیرات در کتب آسمانی، خارج از دسترس عقل نبودن شناخت دین، لزوم استنتاجات مسأله و بهرهبرداری استدلالی و برهانی از قصص قرآن، مهمترین مبانی تفسیری جابری هستند.
مبانی تفسیری,محمد عابد الجابری,تأویل باطنی,مدخل الی القرآن الکریم,فهم القرآن الحکیم
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4950.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4950_02406c073bdbd47b80bd90a6f87d9d40.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
معناشناسی «خلیفه» در قرآن کریم
153
174
FA
فهیمه
جمالی راد
استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان تهران
f.jamali.rad@gmail.com
سهیلا
پیروزفر
0000-0003-3560-0359
دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
spirouzfar@um.ac.ir
مهدی
جلالی
دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
a.jalaly@um.ac.ir
مفسران به دلیل اختلافنظر در مقام خلیفه در ذیل آیه «انی جاعل فی الأرض خلیفه» (بقره/30) دیدگاههای متفاوتی را مطرح کردهاند. پندارهای تفسیری آنان در مواردی چون حقیقت مصداق خلیفه و مستخلف عنه، گوناگون است. این نوشتار تلاش کرده است، به استناد بافت کلامی آیات و قواعد ادبیات عرب و قراینی نظیر برهان عقلی، روایات صحیحه، ادعیه و تاریخ صدر اسلام، مدلول واژه خلیفه را روشن و نشان دهد که با اثبات تقیید و تخصیص آیات، مقام خلافت تنها برای انبیاء و ائمه علیهمالسلام است و تعمیم خلافت به تمام ابناء آدم علیهالسلام جایز نیست. از سوی دیگر این مقاله تبیین نموده که مستخلف عنه خدای متعال نیست بلکه انبیاء و ائمه اطهار علیهمالسلام یکی پس از دیگری هستند و شرافت مقام خلیفه نیز به دلیل مستخلِف و معطی آن است و کاربرد اندک ترکیب خلیفة الله در متون روایی، اضافه معنوی است که حرف جرّ «من» و یا «ل» در تقدیر دارد.
خلیفة الله,مستخلِف,مستخلَفٌ عنه,خلیفه,المیزان
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4952.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4952_a5ad83eea88b03001feb5d557daf0e19.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
نگاهی نو بر پایه محورهای ادبی به تفسیر آیه 24 سوره یوسف علیهالسلام
175
186
FA
پرویز
رستگار جزی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
rasgarjazi@gmail.com
علیرضا
عزیزیان غروی
دانشآموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
alireza-az-gharavi@yahoo.com
از دیرباز میان مفسران و محققان درباره دلالت آیه 24 سوره مبارکه یوسف علیهالسلام اختلاف بوده است. این نوشتار با بازخوانی آیه مورد بحث و با درنظرگرفتن مؤلفههای لازم، سعی در ارائه معنایی نموده است که هرچه بیشتر به مراد خدای تعالی در آن نزدیک باشد. در این مسیر، نقش آیات هم سایه و در پیوند با آیه یادشده و بازمعناشناسی برخی واژهها از قبیل «ایتاء حکم»، «ربّی»، «همّ» و «برهان» از یکسو و نقش ادبی برخی گزارههای این آیات از قبیل واو عطف جمله به جمله در عبارت «و همّ بها» و لولای شرطیه و دلیل الجزای آن و حمل معنای آیه مورد نظر به تقدیم و تأخیر از سوی دیگر، در ارائه چنین معنایی مورد توجه قرارگرفته و به این نتیجه رسیده است که همِّ همسر عزیز مصر به یوسف علیهالسلام از نوع زدن بهمنظور انتقام و آسیب رساندن به آن حضرت پس از ناامیدی از کامگیری از ایشان بوده ولی همِّ یوسف علیهالسلام به همسر عزیز مصر اقدام برای دفع او از خود بوده است که در گام نخست، زدن و دور کردن او بود اما با دیدن برهان پروردگار خود، به آن نیز اقدام نفرمود و گریخت.<strong></strong>
یوسف علیهالسلام,همسر عزیز مصر,ربّی,همّ,برهان,سیاق آیات,اعراب قرآن
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4954.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4954_42883be7b1accb52402d2a7ee42571de.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن
2322-3804
2538-614X
6
2
2018
03
21
وحی قرآنی؛ زبانی یا غیرزبانی؟ (تحلیل انتقادی اثبات بشری بودن الفاظ قرآن)
187
204
FA
محمدکاظم
شاکر
استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی
mk_shaker@yahoo.com
حسام
امامی دانالو
0000-0002-5687-3092
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی
hesam.e.danaloo@gmail.com
ماهیت وحی و آنچه در جریان وحی بر پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوالهوسلم نازل میشد، توجه متفکران مسلمان را به خود جلب کرده است. بشری بودن الفاظ قرآن کریم، انگارهای است که از سده چهارم هجری مطرح شده و برخی برای اثبات آن به آیات 196-192 سورۀ شعراء تمسک کردهاند. آنان برآنند که در جریان وحی، تنها معانی بدون شکل و صورت بر پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوالهوسلم نازل شده و ایشان خود به شکلدهی و عربی کردن آن معانی مبادرت ورزیدهاند. ازاینرو، پس از تبیین نحوۀ استناد به آیات این سوره از سوی باورمندان به انگارۀ بشری بودن الفاظ قرآن کریم، برداشت آنان مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. توجه به برخی نکات نظیر بررسی روابط جانشینی و همنشینی در آیات قرآن کریم که در آنها به فرایند نزول قرآن اشاره شده و نحوه کاربرد ضمایر در زبان عربی و نیز سیاق آیات سورۀ شعراء، همگی نشان از ناصحیح بودن انگارۀ بشری بودن الفاظ قرآن کریم و نادرست بودن تمسک به آیات سورۀ شعراء برای اثبات آن دارد.
ماهیت وحی,وحی قرآنی,وحی زبانی,وحی معنوی,سوره شعراء
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4955.html
https://quran.journals.pnu.ac.ir/article_4955_6278182294731dd8cf8853a18572e3e9.pdf