نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج
2 استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان
چکیده
غیروحیانی بودن الفاظ قرآن کریم نظریه‌ای است که برخی روشنفکران معاصر و در رأس آنها، نصر حامد ابوزید، بدان پرداخته‌اند. نظریه حامد ابوزید در این باره با استناد به آیات 193 و 194 سوره شعراء، مساله تعدد قرائات، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، داستان عبدالله ابن ابی‌سرح و نظریه کلام نفسی ساخته و پرداخته شده است. در مطالعه پیش رو ضمن اشاره به سابقه تاریخی این دیدگاه، کوشیده‌ایم با استنتاجات تفسیری و کلامی نشان دهیم که خوانش نصر حامد ابوزید از این مسائل وافی به مقصود نیست. خوانش ناقص و تفسیر یک سویه آیات، عدم توجه به تاریخ تعدد قرائات و مواجهه گزینشی با نقل‌های تاریخی در این‌باره، قرائت خاص از حدیث هفت حرف و استناد به داستان مجعول ابن ابی-سرح، برخی از مشکلات نظریه وی درباره وحی قرآنی است. خوانشی دیگرگون از این مسائل، نه تنها به اثبات نظریه غیرلفظی بودن وحی قرآنی، که به اثبات نطریه معارض آن می‌انجامد که در این مطالعه مورد توجه واقع است.
کلیدواژه‌ها
ابن حنبل، احمد (1413). المسند، بیروت: دارالحدیث.
ابن أبی‌الحدید (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابن بابویه، علی بن حسین (1416ه). الخصال، قم: موسسة النشرالاسلامی.
ابن قتیبه، عبداللّه بن مسلم (1393). تأویل مشکل القرآن، قاهره: دارالتراث.
ابن هشام، عبدالملک (1368). السیرة النبویة، قم: منشورات مصطفوى.
ابوزید، نصر حامد (1387). معناى متن (مفهوم النصّ)، ترجمه مرتضى کریمى‌نیا، تهران: طرح نو.
بخاری، محمّد بن اسماعیل (1400). صحیح البخاری، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
جوادى آملی، عبداللّه (1385). تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم: نشر اسراء.
حسن زاده، حسن (1381). قرآن هرگز تحریف نشده، قم: نشر قیام.
خوئی، ابوالقاسم (1364). البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات کعبه.
خوئی، ابوالقاسم (1413). معجم رجال الحدیث، قم: مؤسسه نشر آثار امام الخوئی.
زرکشی، محمّد بن عبداللّه (1410). البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
زمخشری، محمود بن عمر (1415). الکشّاف فی تفسیر آی القرآن، قم: نشر البلاغة.
سبحانی، جعفر (1383). فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامى، قم: مؤسسه امام صادق علیهالسلام.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (1411). الاتقان فی علوم القرآن، قم: انتشارات زاهدى.
صدر، حسن (بی‌تا). تأسیس الشیعة، بیروت: منشورات الاعلمی.
صفار، محمد بن حسن (1362). بصائر الدرجات، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
طباطبائى، محمّد حسین (1383). تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوى، قم: انتشارات اسلامى.
طبرسى، فضل بن الحسن (1365). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرى، محمّد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
عاملی، جعفر مرتضى (1386). الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم: دارالحدیث.
عبدالهادى فضلى (1378). مقدمهاى بر تاریخ قرائات قرآن کریم، قم: انتشارات اسوه.
عضدی، عبدالرحمن بن احمد (1412). المواقف فی علم الکلام، قم: منشورات الرضی.
على، جواد (1380). المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، قم: منشورات الرضى.
فیض کاشانی، ملامحسن (بی‌تا). تفسیر الصافى، مشهد: دارالمرتضى.
قوشجی، علی بن محمّد (1307). شرح التجرید، تبریز: چاپ سنگى.
کلینی، محمّد بن یعقوب (بی‌تا). أصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت(علیهم‌السلام).
گوستاولو بون (بی‌تا). تمدن اسلام و عرب، ترجمه سید هاشم حسینى، تهران: انتشارات اسلامیة.
مظفّر، محمّد حسن (1396). دلائل الصدق، قاهرة: دارالعلم.
معرفت، محمّد‌هادى (1425). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
مؤدب، رضا (1392). نزول قرآن و رویای هفت حرف، قم: بوستان کتاب.
نجاشى، احمد بن علی (1407). رجال النجاشى، قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
نجفی، محمّد حسن (1373). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
واقدی، محمّد بن عمر (1376). المغازی، قم: نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1373). تاریخ الیعقوبی، قم: منشورات الرضى.
)