نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه علوم قرآن وحدیث، دانشگاه مذاهب اسلامی
2 دکترای علوم قرآن و حدیث، مدرس دانشگاه مذاهب اسلامی
چکیده
در قرآن کریم هر واژه‌ای برای معنایی خاص وضع شده است؛ از این رو هیچ دو واژه‌ای مترادف تام نیست؛ بنابراین شناخت دقیق واژگان و کشف تفاوت معنایی آنها یک ضرورت تفسیری شمرده می‌شود. پژوهش حاضر در راستای فهم درست و معنای دقیق هر یک از واژگان مرتبط با مفهوم رنج در قرآن کریم تدوین شده است.این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی به تبیین مفهوم رنج وسختی از دیدگاه قرآن کریم پرداخته است؛ بدین گونه که با تحلیل معنای واژگان از طریق روابط معنایی همنشین‌هایشان سپس مشخص کردن حوزه معنایی و در نهایت مؤلفه معنایی آنها مشخص گردید،"عنت" در همنشینی با واژه های" رسول ، ودّ، خشی" رنجی است که ارتکاب گناه، علت آن، آسیب زننده به روح، ظرف مستقر آن دنیا و پیامد آن هلاکت و ضلالت است در حالیکه "نصب" در هم نشینی با وازه های "مسّ،عذاب،اصاب " آسیب زننده به جسم است که در دنیا و آخرت ممکن است گریبان انسان را بگیرد. کریم "کدح" عبارت است از رنجی با بار معنایی مثبت، مربوط به بعد جسمی و روحی انسان که ظرف مستقر آن دنیا و برزخ است؛ رنجی که انسان برای رسیدن به شأن حقیقی خود که مقصد آن خالق است متحمل می‌شود و "کبد" ناظر به شرایط خلقت انسان در دنیاست که شامل رنج های جسمی و روحی می‌گردد که در صورت داشتن ایمان و صبر موجب رشد و تعالی انسان گشته و در غیر آن صورت این رنج می‌تواند پیامد های منفی داشته باشد که منجر به هلاکت انسان می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی،( 1422ق)، زاد المسیر فی علم التفسیر،بیروت: دارالکتب العربی
- ابن عاشور، محمد طاهر(1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی
- ابن فارس،ابوالحسن احمد بن فارس بن زکریا(1404ق)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم،( 1411ق)، غریب القرآن، بیروت: دار مکتبة الهلال
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر،( 1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه
- ابن معصوم مدنی، سید علی بن احمد بن محمد،( 1426ق)، الطراز الاول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث
- ابن منظور(1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه
- ازهری، محمدبن احمد،( 1421ق)، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاءالتراث العربی
- آلوسی، سید محمود(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه
- امین، نصرت بیگم، (بی تا)، مخزن العرفان فی علوم القران، بی جا
- انصاری،محمدعلی،بی تا، تفسیر صوتی مشکات، بی جا
- ایزوتسو، توشیهیکو(1361ش)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی و زبانشناختی، چاپ اول
- بازرگان، عبدالعلی(1374ش)، نظم قرآن، انتشارات قلم
- بحرانی، هاشم بن سلیمان،( 1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه البعثه
- بغوی، حسین بن مسعود،( 1420ق)، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، محقق مهدی عبدالرزاق، بیروت: دار احیاء التراث العربی
- بی یرویش، مانفرد(1374ش)، زبان شناسی جدید، ترجمه محمدرضا باطنی،تهران: انتشارات آگاه
- پالمر،فرانک(1366ش)،نگاهی تازه به معناشناسی،ترجمه کورش صفوی، تهران:نشر مرکز
- ثعلبی، احمد بن محمد،( 1422ق)، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت: دار احیاء التراث العربی
- جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن، (1430ق)، درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، عمان: نشر دارالفکر
- جوهری، اسماعیل بن حماد(1376ش)، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین
- خرم دل، مصطفی،( 1384ش)، تفسیر نور، تهران: نشر احسان
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم
- زبیدی،محمدمرتضی،( 1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس،بیروت: دار مکتبه الحیاه
- زمخشری، محمود بن عمر(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار المکتبه الحیاه
- سیدقطب، (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت:دار الشروق، چاپ35
- سیوطی، جلال الدین،( 1408ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العربی
- طالقانی، محمود،( 1362ش)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار
- طباطبائی، محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم
- طبرسی، فضل بن حسن( 1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القران، تهران: انتشارات ناصر خسرو
- طبری، محمد بن جریر(1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه
- طریحی، فخرالدین بن محمد( 1375ش)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی
- طوسی، ابوجعفر محمد بن محمد(بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی
- عبدالباقی، محمدفؤاد(1364ق)،المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم، بیروت: دارالفکر
- فخر رازی، محمد بن عمر(1408ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم
- فراء، یحیی بن زیاد،( 1982م)، معانی القرآن، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب
- فراهیدی، عبدالرحمن الخلیل بن احمد(1409ق)، کتاب العین، بیروت: مؤسسه دار الهجره
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب،( 1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه
- فیومی، احمد بن محمد،( 1414ق)، المصباح المنیر، قم: مؤسسه دار الهجره،چاپ 2
- ماوردی، علی بن محمد(بی تا)، النکت و العیون، بیروت: دار الکتب العلمیه
- مغنیه، محمدجواد(1424ق)، الکاشف، قم: دار الکتب الاسلامی
- مقاتل بن سلیمان( 1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، محقق: شحاته، عبدالله محمود، بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه
- مکارم شیرازی، ناصر(1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه
- نحاس، احمد بن محمد،( 1421ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه
- نیشابوری، محمود بن ابوالحسن،(1410ق)، وضح البرهان فی مشکلات القرآن، بیروت: دار القلم
)