با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

ترجمۀ نام اشخاص در متون ادبی-دینی جزو عناصر چالش‌برانگیز ترجمه است. هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی و تحلیل راهبردهای ترجمۀ نام شخصیّت‌های قرآنی بر پایۀ الگوی گریما (2018) بوده است. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. پیکرۀ پژوهش شامل پنج ترجمۀ فارسی به قلم آیت الله مکارم شیرازی، الهی قمشه‌ای، فولادوند، خرمشاهی و انصاریان و پنج ترجمۀ انگلیسی به قلم قریب، سرور، رادول، سیل و ایتانی بود. در گام نخست، شخص‌نام‌ها در قرآن مجید مشخّص شدند و سپس معادل آنها از پیکرۀ فارسی و انگلیسی مستخرج گردید. نهایتاً، راهبردها طبق چارچوبِ ارتقاء یافته تعیین شد. طبق یافته‌های پژوهش حاضر، راهبردهای «انتقال»، «نویسه‌گردانی»، «ترکیب» و «تبدیل» در ترجمۀ اسامی شخصیّت‌های قرآنی به کار رفته، در حالی که راهبرد «حذف» حتی یکبار نیز کاربردی نداشته است. همچنین، کاربست مستقلّ راهبرد «برگردان» نیز رصد نشد. در حقیقت، الحاق راهبردهای «نویسه‌گردانی» و «ترکیب» به منظور تکمیل و ارتقاء الگوی گریما کاملاً ضروری است. یافته‌ها همچنین حاکی از آن است که راهبرد «انتقال» با 96 درصد و راهبرد «تبدیل» با 71 درصد، به ترتیب پربسامدترین راهکار اتّخاذ شده توسط مترجمان فارسی و انگلیسی بوده است. علاوه بر این، مشخّص گردید که 100 درصد راهبردهای مترجمان فارسی به زبان و فرهنگ مبدأ و 79 درصد راهبردهای مترجمان انگلیسی به زبان و فرهنگ مقصد گرایش داشته است.

کلیدواژه‌ها

افروز، محمود. (1395). بررسی تطبیقی-تحلیلی نقش مترجمان بومی و غیر بومی در حفظ هویت ملی. مطالعات زبان و ترجمه، 49(1)، 41-55.
______. (1396). بررسی تطبیقی مراحل سفر معنوی در آثار عطار و امانوئل­اشمیت. پژوهش­های ادبیات تطبیقی، 5(1)، 1-14.
______. (1398). بررسی تطبیقی-تحلیلی نظریّه­های مطالعات ترجمه در سایۀ نظریّات روانکاوی فروید. فصلنامه مطالعات ترجمه، 17(66)، 24-36.
______. (1399الف). ارتقاء الگوی کارمن والرو گارسس (1994) از رهگذر بررسی ترجمه‌های انگلیسی شاهکار سورئالیستی هدایت. ادبیات پارسی معاصر، 10 (2)، 51-74.
______. (1399ب). ارزیابی عملکرد مترجمان بوف‌کور بر اساس تحلیل‌عناصر و بارمعنایی واژگان: ارائه مدل تحلیلی جدید بر مبنای داده‌ها. زبان پژوهی، 12(37)، 9-37.
______. (1400). مطالعۀ فراتحلیلی-تطبیقی «سلوک» در ادبیات ایران و جهان. نشریۀ ادبیات تطبیقی، 13(24)، 1-37.
______. (1401الف). بررسی ترجمۀ ضرب‌المثل‌های کهن پارسی: ارتقاء مدل بیکمن و کالو از رهگذر فرهنگ امثال سخن انوری. کهن­نامه ادب پارسی، 13(1)، 1-24.
______. (1401ب). تحلیل تطبیقی مراحل سفر اسطوره‌ای قهرمان و مقامات سفر عرفانی سالک در ادبیّات انگلیسی (برمبنای الگوی پیرسون-مار و الگوی عطار). ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، 18(66)، 65-90.
اسدی، سیدمحمدجواد، محمدی نژاد، فرهاد، و کرمی، رضاعلی. (1399). تحلیل انتقادی انگاره­های کتاب نقد قرآن پیرامون آیات فرهنگ زمانه. پژوهش­های قرآن و حدیث، 53(2)، 267-288.
طباطبایی­لطفی، عبدالمجید. (1396). مطالعۀ توصیفی راه­کارهای معادل­گزینی برای اسامی خاص قرآنی در پنج ترجمۀ انگلیسی. مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، 1(1)، 99-117.
مکارم­­شیرازی، ناصر. (1373). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 
Afrouz, M. & Mollanazar, H. (2016). Rendering the Islamic Concepts of the Holy Qur’an: Towards a More Comprehensive Model. Translation Studies Quarterly, 13(52), 61-76.
Aryani, S. D. (2011). The Study of the Charactonyms in Djenar Maesa Ayu’s Mereka Bilang, Saya Monyet! Translated into They Say I’m a Monkey by Michael Nieto Garcia. MA Thesis, Yogyakarta, Santa Dharma University.
Asadi, M. J., Mohamadinejad, F. & Karami, R. (2021). Critical analysis of the book of Qur’anic Interpretation on the Ayahs of the current culture. Studies of the Quran and Tradition, 53(2), 267-288. (In Persian)
Bahrami, N. (2012). Strategies used in the translation of allusions in Hafiz Shirazi's poetry. Journal of Language and Culture, 3(1), 1-9.
Balteiro, I. (2010). Word-formation and the Translation of Marvel Comic Book Charactonyms. Vigo International Journal of Applied Linguistics, 7, 31-53.
Bariki, I. (2009). Translating African Names in Fiction. Íkala, revista de lenguaje y cultura, 14(23), 43-61.
Burgess, J. P. (2005). Translating names. Analysis, 65(3), 196-205.
Clark, H. W. (1891). The Divan of Hafiz Shirazi. Tehran: Aban book.
Diament, H. (1996). Gallic Joys of Joyce: On Translating Some Names in Finnegans Wake into French. Names, 44(2), 83-104, DOI: 10.1179/nam.1996.44.2.83
Fernandes, L. (2006). Translation of Names in Children’s Fantasy Literature: Bringing the Young Reader into Playi. New Voices in Translation Studies, 2, 44-57.
Golchinnezhad, M. & Afrouz, M. (2021a.) Exploring universals in audiovisual translation: A case study of Frozen dubbed into Persian. Kervan 25(2), 267-285.
Golchinnezhad, M. & Afrouz, M. (2021b). Sociolinguistic analysis of Persian dubbed movies. Journal of Intercultural Communication Research, 51(3), 254-270.
Grima, K. (2018). Transposing Proper Names in Frank McCourt’s Memoir Angela’s Ashes from English into Maltese. Meta, 63(1), 94–117. doi:10.7202/1050516ar
Itani, T. A. (2012). The Quran. Dallas & Beirut: Clear Quran Publications.
Kalashnikov, A. (2011). William Makepeace Thackeray and Fyodor Mikhaylovich Dostoyevsky: Name sensitive Authors In Homage to Great Novelists. Mutatis Mutandis. 4(2), 205-214.
Latifi Shirejini, M. & Afrouz, M. (2021a). Investigating the representation of ideological foregrounding and journalistic translators’ agency: Iran-U.S. relations in focus. Language Related Research, 12(2), 629-657.
Latifi Shirejini, M. & Afrouz, M. (2021b). Manipulation of narratives in translated political texts: The reflection of Iran’s political news in the west-supported media. Contemporary Political Studies, 12(1), 1-28.
Leppihalme, R. (1997). Culture Bumps: An Empirical Approach to the Translation of Allusions. Clevedon: Multilingual Matters.
Makarem Shirazi, N. (1994). Tafsire Nemuneh. Tehran: Darolketab Islamiyah. (In Persian)
Miruka, Frida Akinyi. (2018). A Pragmatic Analysis of Selected Personal and Place Names in John Habwe’s Novel, Maisha Kitendawili. American Journal of Linguistics, 6(1), 15-18.
Nord, C. (2003) .Proper Names in Translations for Children: Alice in Wonderland as a Case in Point. Meta: Translators' Journal, 48(1-2), 182-196.
Ordudari, M. (2008a). Problems of rendering linguistic devices in Rumi's poetry. Translation Journal, 12(2), 1-9.
Ordudari, M. (2008b). How to face challenging symbols: Translating symbols from Persian to English. Translation Journal, 12(4), 9-18.
Parvaz, Z. & Afrouz, M. (2021). Methods of Translating Metonymies in The Masnavi: Boosting Larson’s (1984) Model. Translation Studies Quarterly, 19(75), 6-22.
Persian and English translations of the Holy Qur’an by Elahi Qomshei, Fuladvand, Khoramshahi, Ansariyan, Gharib and Sarwar. (n.d.). Retrieved from www.parsquran.com
Rodwell, J. M. (1861). The Koran. The Project Gutenberg EBook.
Sale, G. (1734). Al Koran. Retrieved April 2, 2015 from ebooksclub.org
Schapira, Charlotte. (1992). Proper Names in Maupassant's Short Stories. Names, 40(4), 253-260, DOI: 10.1179/nam.1992.40.4.253
Strawson, P. F. (1971). On Referring. Logico Linguistic Papers, 21(1).
Tabatabaee Lotfi, S. A. (2017). A Descriptive Study on Translation Strategies of the Quranic Proper Nouns in Five English Translations. ISQS, 1(1), 99-117. (In Persian)
Van Coillie, J. (2006). “Characters Names in Translation: A Functional Approach.” In Children’s Literature in Translation: Challenges and Strategies, edited by J. V. Coillie and W. P. Verschueren, 123 –140. Manchester: St Jerome.