با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران،

3 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

چکیده

یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است که تطبیقی در معناشناسی ملکوت در قرآن کریم وکتاب مقدس انجام دهد. بر اساس نتایج پژوهش، یکی از مفاهیم ملکوت در عرف قرآن کریم عبارت است از «باطن» و «آن سوی هر چیز که رو به پروردگار متعالی» است. معنا و مفهوم دیگر ملکوت «ملک» می‏باشد، یعنی سلطنت و حکومت است. همچنین ملکوت در قرآن کریم به شکل سیرخطی از زمان نزول، به معنای انذار قیامت، باطن هر چیزی، حقیقت واحد خدایی و تسلط خداوند بر همه امور است که این نشانگر تغییر معنا و مفهوم ملکوت در مرور زمان است. در متون عهد عتیق دو نوع از ملکوت می‏توان برشمرد: اول پادشاهی و ملکوتی که همیشگی است و از ازل تا ابد ادامه دارد. دوم ملکوت خداوند در آخرالزمان که مسیح ظهور می‏کند و حکومتی سیاسی به راه می‏ اندازد. در عهد جدید هم بنابر بیانات حضرت عیسی (ع) دو‌ نوع ‌ملکوت می توان ‌تصور‌ نمود: ‌ملکوتی که در تاریخ آغاز ‌شده‌ است ‌و‌ در‌ نهایت تاریخ تکمیل خواهد ‌شد؛ ‌ملکوتی که‌ موجود‌ و ‌ماورایی است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419ق). تفسیر القرآن العظیم.بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: دارالفکر.
ابن فارس، احمد بن زکریا (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1441ق). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
ابن‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد ( 1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابوجیب، سعدى (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا. بیروت: دارالمعرفه.
ازهرى، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دارالکتب العلمیه.
آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت : دار الکتب العلمیة.
 بستانى، فواد افرام ( 1375ش). فرهنگ ابجدی. تهران: نشرتوس.
ثعلبى، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی .
جفری، آرتور (1386ش). واژه‌های دخیل در قرآن مجید. مترجم: بدره‌ای، فریدون، تهران : نشرتوس.
جوادی آملی، عبدالله (1388ش). تفسیر موضوعی قرآن. قم : اسراء.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376ق). الصحاح. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
حسینى همدانى، محمدحسین(1404ق). تفسیرانوار درخشان. تهران: احسان.
حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى (1402ق). تفسیر روح البیان. بیروت : دار الفکر.
خرم‏دل، مصطفى (1384ش). تفسیر نور. تهران : احسان.
رازى، فخرالدین (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1416ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت : دارالقلم.
زبیدى،مرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القرآن. بیروت : دارالفکر.
زمخشرى، محمود بن عمر ( 1979م). أساس البلاغة. بیروت: دارالقلم.
زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق القرآن. بیروت: دار الکتاب العربی.
سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر (1408ق). بیان السعادة فی مقامات العبادة. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (1380ش). الإتقان فی علوم القرآن. تهران: امیرکبیر.‏
سیوطى، جلال الدین (1404ق). الدر المنثور فى التفسیر بالماثور. قم: کتابخانه حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى
صاحب، اسماعیل بن عباد (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت : دارالمعرفه.
طباطبایى، محمدحسین (1374ش). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرانى، سلیمان بن احمد (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى) اردن: دار الکتاب الثقافی.
طبرسى، فضل بن حسن ( 1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران : ناصر خسرو.
طبرى، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى). بیروت: دار المعرفة.
طریحى، فخر الدین بن محمد (1403ش). مجمع البحرین. تهران: ناصرخسرو.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق).  العین. قم: اسوه.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1406ق). الوافی. اصفهان: بی نا
قرشى، على اکبر (1371ش).  قاموس قرآن. تهران : دارالکتب الاسلامیه.
قرطبی، محمدبن احمد (1364ش). الجامع الاحکام القرآن. تهران:.
قطب، سید (1425ق). فى ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
کتاب مقدس (2016م).  ترجمه‏ی هزاره‏ی نو، سازمان ایلام
کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله (1370ش). تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ماوردى، على بن محمد (1402ق). النکت والعیون تفسیر الماوردى. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مصطفوى، حسن (1430ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم . بیروت : دارالکتب العلمیه.
معرفت، محمدهادى (1410ق). التمهید فی علوم القرآن. قم : حوزه علمیه، مرکز مدیریت.
مکارم شیرازى، ناصر (1371ش).  تفسیر نمونه. تهران : دار الکتب الإسلامیة .
ناس، بایرجان (1380ش). تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغرحکمت، تهران: علمی و فرهنگی.
Black, J. et al., A Concise Dictionary of Akkadian, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, 2000.
Brockelman, C, Lexicon syriacum, Edinburgh & Berlin, T.T. Clarck/ Reuther & Reichard, 1895.
Gesenius, W. A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, ed. F. Brown, Oxford, Clarendon, 1907.
Jastrow, Marcus, A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi and the Midrashic Literature, London/ New York, Luzac/ Putnam, 1926.
Jeffery, A. THE FOREIGN VOCABULARY OF THE QUR’AN. Baroda: Oriental Institute,1938
Leon-Dufour, Xavier, Dictionary of Biblical Theology, New York, Burns & Outes, Second Edition. 2004