با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه پیام نور قم

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث دانشگاه قم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم

چکیده

قرآن، به ‌عنوان کتاب هدایت انسان گاهی گذرا به برخی موضوعات علمی نیز اشاره کرده است که در این راستا مفسران به ‌ویژه در قرن اخیر با رویکردی علمی به تفسیر آیات قرآنی پرداخته‌اند. در این مقاله با روش تحلیلی و تطبیقی آرای مفسران و دانشمندان علوم تجربی درباره حرکت «کوه‌ها در قرآن»، تبیین، مقایسه و مورد بررسی قرار گرفته است. محور اصلی نوشتار، آیه 88 سوره نمل است. با مطالعه و بررسی آرای تفسیری در خصوص ارتباط حرکت کوه‌ها با وقایع روز قیامت و حرکت درهمین دنیا، ضمن پذیرش نظریه دوم، دلالت آیه بر حرکت کوه‌‌ها به‌ صورت مستقل از حرکت زمین به اثبات رسیده است که بیش‌ترین میزان انطباق را با نظریه زمین ساخت صفحه‌ای دارد. و در خصوص وجه شبه حرکت کوه با حرکت ابر می‌توان به مواردی از قبیل فرایند دائمی پیدایش و نابودی، ذاتی نبودن حرکت، بزرگی جرم، تراکم وگستردگی جوانب، و دخیل بودن جاذبه و حرکت زمین اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

آلوسى، سید محمود (1415‌ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن ابى‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن‌اثیر‌ جزرى، مبارک بن محمد (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: موسسه اسماعیلیان.
ابن فارس، احمد بن فارس‏ (395ق). معجم مقاییس اللغه‏، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
ادواردجی، تاربوک و همکار (1390) مبانی زمین شناسی، ترجمه رسول اخروی، تهران: مدرسه.
اوبروچف، ولادیمیر آفاناسویچ (۱۳۶۸). مبانی زمین زمین شناسی، ترجمه عبدالکریم قریب، تهران: خوارزمی.
ثقفى تهرانى، محمد (1398‌ق). تفسیر روان جاوید، تهران: انتشارات برهان.
جعفری، محمد تقی (1386ش). حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
الحاج احمد، یوسف(1424ق). موسوعه الاعجاز العلمی فی القرآن والسنه، دمشق: مکتبة ابن­حجر.
حقى بروسوى، اسماعیل (بی‌تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
خطیب، عبدالکریم‏. (بی‌تا). التفسیر القرآنى للقرآن‏، بیروت: دار الفکر العربی.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق‏) مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم.
رضایی اصفهانی، محمد علی (1381ش). پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، رشت: کتاب مبین.
رضایی اصفهانی (1387ش). اعجاز و شگفتیهای علمی قرآن‏، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآنی.
زحیلى، وهبة بن مصطفى(1418ق). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج‏، بیروت: دارالفکر‏.
زغلول نجار.(1425ق). من آیات الاعجاز العلمی، قاهرة: مکتبة الشروق الدولیة.
زمخشرى، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت: دار الکتاب العربی.
سبزوارى، محمد بن حبیب الله‏ (1419ق). ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار التعارف.
سرافرازی، عباسعلی(1363). رابطه علم و دین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سید قطب (1412ق). فی ظلال القرآن، قاهره: دارالشروق للنشر و التوزیع.
شهرستانی، سید هبة الله(1389). اسلام و هیئت، بی‌جا: بی‌نا.
صادقى تهرانى، محمد (1365ش). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم(1366‌ش). تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم: انتشارات بیدار.
طالقانى سید محمود (1362ش). پرتوى از قرآن‏. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی سید محمد‌حسین (1417ق)‌. المیزان، قم: جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل بن حسن(1372ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طریحى، فخرالدین بن محمد (1375ش) مجمع البحرین‏، تهران: مرتضوی.
طنطاوی، ابن جوهری (1425ق). الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
طوسى، محمد بن حسن(بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
عرفات، محمد مختار (1424ق). اعجاز القران فی علوم الجغرافیة، دمشق: دار اقرا.
فائق العبیدی، خالق (1426ق). الارض، بیروت: دارالکتب العلمیة.
فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
فضل الله، سید محمد حسین (1419ق)، تفسیر من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
الفیومی، سعید صلاح(2004م). اعجاز العلمی فی القرآن مع الله فی السماء، قاهره: مکتبة القدسی.
قرشى، سید على‌اکبر (1377ش). تفسیر احسن الحدیث‏، تهران: بنیاد بعثت.
قرشى، سید على‌اکبر (1371ش). قاموس قرآن‏، تهران‏: دارالکتب الاسلامیه.
مترجمان (1377ش). تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
مدنی، حسن و همکار (1383ش). زمین شناسی عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه امیر کبیر تهران.
مسترحمی، عیسی (1387ش). قرآن و کیهان شناسی، قم: پژوهش های تفسیر و علوم قرآنی.
مسترحمی، عیسی (1426ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، قم: دارالکتب العلمیة.
معماریان، حسین و همکار (1369ش). زمین‌شناسی فیزیکی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
هارون، یحیی (1385ش). اعجاز قرآن در پرتو ساینس و تکنولوژی معاصر، ترجمه محمد فرید آسمند، بی‌جا: بی‌نا.
 
Keary.P. &Fredrick J.V.(1990).global tectonics,Blackwell،scientific publications.
آلوسى، سید محمود (1415‌ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- ابن ابى‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفى الباز.
- ابن‌اثیر‌ جزرى، مبارک بن محمد (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: موسسه اسماعیلیان.
- ابن فارس، احمد بن فارس‏ (395ق). معجم مقاییس اللغه‏، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419ق). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
- ادواردجی، تاربوک و همکار (1390) مبانی زمین شناسی، ترجمه رسول اخروی، تهران: مدرسه.
- اوبروچف، ولادیمیر آفاناسویچ (۱۳۶۸). مبانی زمین زمین شناسی، ترجمه عبدالکریم قریب، تهران: خوارزمی.
- ثقفى تهرانى، محمد (1398‌ق). تفسیر روان جاوید، تهران: انتشارات برهان.
- جعفری، محمد تقی (1386ش). حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
- الحاج احمد، یوسف(1424ق). موسوعه الاعجاز العلمی فی القرآن والسنه، دمشق: مکتبة ابن­حجر.
- حقى بروسوى، اسماعیل (بی‌تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
- خطیب، عبدالکریم‏. (بی‌تا). التفسیر القرآنى للقرآن‏، بیروت: دار الفکر العربی.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق‏) مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم.
- رضایی اصفهانی، محمد علی (1381ش). پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، رشت: کتاب مبین.
- رضایی اصفهانی (1387ش). اعجاز و شگفتیهای علمی قرآن‏، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآنی.
- زحیلى، وهبة بن مصطفى(1418ق). التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج‏، بیروت: دارالفکر‏.
- زغلول نجار.(1425ق). من آیات الاعجاز العلمی، قاهرة: مکتبة الشروق الدولیة.
- زمخشرى، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت: دار الکتاب العربی.
- - سبزوارى، محمد بن حبیب الله‏ (1419ق). ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار التعارف.
- سرافرازی، عباسعلی(1363). رابطه علم و دین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- سید قطب (1412ق). فی ظلال القرآن، قاهره: دارالشروق للنشر و التوزیع.
- شهرستانی، سید هبة الله(1389). اسلام و هیئت، بی‌جا: بی‌نا.
- صادقى تهرانى، محمد (1365ش). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.
- صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم(1366‌ش). تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، قم: انتشارات بیدار.
- طالقانى سید محمود (1362ش). پرتوى از قرآن‏. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- طباطبایی سید محمد‌حسین (1417ق)‌. المیزان، قم: جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسى، فضل بن حسن(1372ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- طریحى، فخرالدین بن محمد (1375ش) مجمع البحرین‏، تهران: مرتضوی.
- طنطاوی، ابن جوهری (1425ق). الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- طوسى، محمد بن حسن(بی‌تا). التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
- عرفات، محمد مختار (1424ق). اعجاز القران فی علوم الجغرافیة، دمشق: دار اقرا.
- فائق العبیدی، خالق (1426ق). الارض، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
- فضل الله، سید محمد حسین (1419ق)، تفسیر من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
- الفیومی، سعید صلاح(2004م). اعجاز العلمی فی القرآن مع الله فی السماء، قاهره: مکتبة القدسی.
- قرشى، سید على‌اکبر (1377ش). تفسیر احسن الحدیث‏، تهران: بنیاد بعثت.
- قرشى، سید على‌اکبر (1371ش). قاموس قرآن‏، تهران‏: دارالکتب الاسلامیه.
- مترجمان (1377ش). تفسیر هدایت، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- مدنی، حسن و همکار (1383ش). زمین شناسی عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه امیر کبیر تهران.
- مسترحمی، عیسی (1387ش). قرآن و کیهان شناسی، قم: پژوهش های تفسیر و علوم قرآنی.
- مسترحمی، عیسی (1426ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، قم: دارالکتب العلمیة.
- معماریان، حسین و همکار (1369ش). زمین‌شناسی فیزیکی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
-        هارون، یحیی (1385ش). اعجاز قرآن در پرتو ساینس و تکنولوژی معاصر، ترجمه محمد فرید آسمند، بی‌جا: بی‌نا.
-        Keary.P. &Fredrick J.V.(1990).global tectonics,Blackwell،scientific publications.