نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه اراک
چکیده
از جمله شبهات مطرح شده پیرامون آیات جهاد در قرآن، نسبت دادن خشونت و ترویج آن در قالب احکام و اوامری است که خداوند در برخی از آیات بیان نموده است. این نوشتار با بیان این شبهه و با عنایت به نظریه کنش گفتاری جان سرل، از طریق تحلیل محتوا و گفتمان تولید شده در آیات مورد بحث، جهت ارائه پاسخ به این شبهه، نگاشته شده است. با توجه به این امر کهتا کنون از این زاویه به مسئله حاضر نگریسته نشده بود، تلاش شد تا با محوریّتآیه چهارم سوره محمد6 خوانشی تازه از این آیه و آیات تکمیلی ارائه شود. با بررسی این آیه و سایر آیاتی که فضای بحث را تکمیل کردند، این نتیجه حاصل آمد که توجه به گزاره‌هایی نظیر بافت درونی و زبانی آیات، مخاطب و طرفین گفتمان، بیان تناسب حکم و جزا در نسبت با جرم، ایجاد پسا کنش بازدارندگی در مخاطب، استفاده مکرّر از کنش گفتاری اظهاری در قالب تعلیل، تعریف، تقیید، تقابل، تحدید و... جهت تنویر فضای فکری مخاطب، ما را به نفی انگاره خشونت در آیه چهارم سوره محمد6و نیز سایر آیات تکمیلی رهنمون می‌سازد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم؛
- آقا گل زاده، فردوس (1375). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- ابن درید، محمد بن حسن (1998م). جمهره اللغه، بیروت: دار العلم الملایین.
- ازهری، محمد بن احمد (1421ق). تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
- اکبری، شیرین‌کار موحد، محسن، محمد (1395). «بازخوانی آراء مفسران سده اخیر در آیات جهاد»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تفسیری، سال هفتم، شماره 27.
- پایا، علی (1383). فلسفه تحلیلی؛ مسائل و چشم‌اندازها، تهران: طرح نو.
- جوادی آملی، عبدالله (1397). تسنیم، ج20، قم: مرکز نشر اسراء.
- چپمن، شیوان (1384). از فلسفه به زبان‌شناسی، ترجمه حسین صافی، تهران: گام نو.
- حسینی، حسن‌پور، محمد ضیاء، خسرو (1391). سخن کاوی: گفتمان‌شناسی (انتقادی) تجزیه‌وتحلیل کلام، تهران: رهنما.
- حسینی معصوم، رادمرد، محمد، عبدالله (1394). «تأثیر بافت زمانی - مکانی بر تحلیل کنش گفتار: مقایسه فراوانی انواع کنش‌های گفتار در سوره‌های مکّی و مدنی قرآن کریم»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 6، شماره 3.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
- سرل، جان راجرز (1385). افعال گفتاری؛ جستاری در فلسفه زبان، ترجمه محمدعلی عبداللهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- صافی، محمود (1418ق). الجدول فی اعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویه هامه، دمشق: دار الرشید.
- صفوی، کورش (1387). در آمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر (پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی).
- طباطبایی، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع‌البحرین، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
- عبد الباقی، محمد فؤاد (1364). المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قاهره: دارالکتب المصریه.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین، قم: هجرت.
- قائمی نیا، علیرضا (1397). وحی و افعال گفتاری؛ نظریه وحی گفتاری، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
- قاسم‌پور گنجه لو، بهرامی و دیگران، زهرا، شبنم (1395). «معناشناسی واژه جهاد در قرآن کریم»، سراج منیر، سال هفتم، شماره 23.
- کوک، گای، (1388). زبان‌شناسی کاربردی، ترجمه مصطفی حسرتی، فریبا غضنفری و عامر قیطوری، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه.
- گلدزیهر، اگناس، (1378 ق). العقیده و الشریعه فی الاسلام، مصر: دارالکتب الحدیثه.
- مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- مکارم شیرازی، ناصر (1375). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مکاریک، ایرنا ریما (1384). دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر، تهران: آگه.
- منتسکیو، روح القوانین، ترجمه علی‌اکبر مهتدی،
- نجفی، محمد حسن (1413ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
- یول، جورج (1387). کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
- Austin, J.L (1970). How to Do Things with Words? The William James Lectures Delivered at Harvard University: Harvard University Press.
- Botha, J.E (1991). Speech act theory and new testament exegesis, HTS, Vol 47, No 2.
- Brinton, L. j, (2000). The Structure of English: A Linguistic Introduction, Vol 1, Amsterdam: john Benjamins publishing Co,.
- Buss, M. J (1988). Potential and actual interactions between speech act theory and Biblical studies, Semeia, (Italy), No 41.
- Carnap, R (1942). Introduction to Semantics, Cambridge, Ma: Harvard University Press.
- Crystal, d (2003). A Dictionary of Linguistics & Phonetics, Oxford: Blackwell.
- Searle, J.R (1969). Speech Acts: an Essay in the philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press.
- Searle, J.R (1975). A taxonomy of illocutionary acts. Language and knowledge, Minneapolis: university of Minneapolis press.
)