نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر پسادکترا، دانشگاه الزهرا (س)
2 استاد علوم قرآن وحدیث دانشگاه الزهرا
3 دانشیار زبانشناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم. ترجمه فولادوند، محمدمهدی(1415). تهران: دارالقرآن الکریم.
- نهجالبلاغه. شریف رضی، محمد بن حسین (1379). ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات آل علی (ع).
- ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغه. تحقیق: هارون عبدالسلام، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1410). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
- ابوزید، نصر حامد (2004). دوائر الخوف قراءة فی خطاب المرأة. چاپ سوم، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
- ازهری، محمدبناحمد (بیتا). تهذیب اللّغه. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- افراشی، آزیتا (1395). مبانیمعناشناسی شناختی. چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی.
- انصاری، إبن هشام (1423). مغنیاللبیبعنکتبالأعاریب. تحقیق: محمد الخطیب، الکویت: التراث العربیّ.
- حبیبی، فاطمه (1397). بررسی استعارههای مفهومی زبان در قرآن کریم با رویکرد شناختی. رساله دکتری، دانشگاه الزهرا (س).
- حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین. مصحح: هاشم رسولی، قم: اسماعیلیان.
- راسخمهند، محمد (1393). درآمدی بر زبانشناسی شناختی. تهران: سمت.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374ش). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
- رجایی، محمد خلیل (1392). معالم البلاغه. شیراز: فارابی.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364). الملل والنحل. تحقیق: محمد بدران، قم: الشریف الرضی.
- صدوق، محمد بن علی (1403). الأمالی. تهران: کتابچی.
- طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزانفیتفسیرالقرآن. م: انتشاراتجامعهمدرسینحوزهعلمیه.
- طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمعالبیانفیعلومالقرآن. تهران: ناصرخسرو.
- فتاحی زاده، فتحیه (1388). «تأثیر پایه‌های فکری ابوزید در نگرش او به مسائل زنان». فصلنامه مطالعات زنان. سال هشتم، شماره 3، 87-102
- قاسمزاده، حبیب‌الله (1379). استعاره و شناخت. تهران: نشر فرهنگان.
- قرشی، علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- کوچش، زلتان (1393). مقدمهای کاربردی بر استعاره. ترجمه: شیرین پور ابراهیم، تهران: سمت.
- ــــــــــــ (1394). استعاره در فرهنگ: جهانیها و تنوع. تهران: انتشارات سیاهرود.
- مجلسی، محمدباقر (1404). بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
- مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
- مصطفوی، حسن (بیتا). التحقیقفیکلماتالقرآنالکریم. بیجا: دارالکتب العلمیه.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1363). اسفار. بیروت: دار الإحیاء التراث.
- نیشابوری، محمد بن احمد (1375). روضه الواعظین و بصیرة المتّعظین، چاپ اول، قم: انتشارات رضی.
- Lakoff, Georg & Johnson, Mark. )2003(. Metaphors we live by, Chicago, The University of Chicago Press.
- Geeraerts, Dirk (2006). Cognitive Linguistics: Bssic Readings. Mouton De Gruyter.
- Greerearts & Cuyckens. )2007(. Grady, Metaphors in The Oxford handbook of cognitive linguistics, New York, Oxford University Press.
- kÖvecses, z. )2002(. Metaphor: A practical Introduction. Oxford: Oxford university press.
- Ortony, Andrew (1979). Metaphor & Thought, Cambridge, Cambridge University Press.
- Lee, David, (2001). Cognitive Linguistics: An Introduction. Oxford, Oxford University Press.
)