نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه یزد
2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
چکیده
یکی از حوادثی که جهان و جهانیان را برای برپایی قیامت آماده می‌سازد، «نفخ صور» است. بر اساس آیات و روایات با دمیده شدن در صور همه اهل آسمان‌ها و زمین صاعقه‌زده می‌شوند. در آیه 68 سوره زمر اطلاقِ «صَعِقَ» بر عموم، با تعبیر «إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ» مقید گشته است. در حقیقی یا مجازی بودنِ معنای این تقیید و بر فرض حقیقی بودنِ استثنا، در مصادیق آن، میان مفسران فریقین اختلاف‌نظر وجود دارد. تحقیق حاضر آراء مفسران فریقین را بر اساس تحلیل مفاهیم و عناصر موجود در متنِ آیه، بررسی انتقادی نموده است. نگارندگان، دیدگاهی که استثنا در این آیه را از نوع حقیقی و متصل دانسته است اثبات نمودهاند. نظرگاه‌هایی چون استثنا بودنِ پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، اهل‌بیت ایشان، اهل معرفت، شهدا و انبیا، مؤیَّد با شواهد قرآنی، روایی و عقلی تشخیص داده شد. نظریه‌هایی چون استثناءِ فرشتگان، حضرت موسی علیه‌السلام، ارواح و ... نقد گردید و دلالت آن به حقیقتِ امر مخدوش شناخته شد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم، ترجمه فولادوند، محمد مهدی (1418 ق). تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى.
- الصحیفة السجادیة، ترجمه و شرح فیض الإسلام، (1376ش). تهران: فقیه.
- ابن بابویه، محمد بن علی (1381ش). خصال. تهران: کتابچی.
- _____، (1387ش). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام. تهران: نشر جهان.
- ابن جوزی، ابوالفرج جمال الدین(1419ق). بستان الواعظین و ریاض السامعین. محقق أیمن البحیری، بیروت: الکتب الثقافیه.
- ابن حکم، حسین (1408ق). تفسیر الحبری. بیروت: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
- ابن سینا، حسین بن علی (1395ق). الشفا الطبیعیات. تحقیق چورچ قنواتی و سعید زاید، قاهره: المکتبه العربیه.
- ابن شاذان، فضل (1350ش). الایضاح. به کوشش جلال الدین محدث ارموی، تهران: دانشگاه تهران.
- ابن قتیبه، عبدالله (1405ق). تأویل مختلف الحدیث. بیروت: مکتب الاسلامی.
- ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر (1973م). اعلام الموقعین عن رب العالمین. بیروت: چاپ طه عبدالرئوف سعد.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
- ابن هشام، عبدالله بن یوسف (1424ق). مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب. قاهره: مطبعه المدنی.
- ابن‌ابی‌جامع، علی بن حسین (1413ق). الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز. قم: دار القرآن الکریم.
- ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر. بیروت: دار الکتاب العربی.
- ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم (1411ق). تفسیر غریب القرآن. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
- ابنمردویه، احمد بن موسى (1424ق). مناقب علی بن أبی طالب علیه السلام و ما نزل من القرآن فی علی. قم: موسسه علمى فرهنگى دار الحدیث.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. آستان قدس رضوی: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.
- ابوربه، محمود (1969م). شیخ المضیره. قاهره: الاعلمی للمطبوعات.
- امین، نصرت‌بیگم (1375ق). تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن. اصفهان: نشر گلبهار.
- آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- بحرانی، هاشم بن سلیمان (1415ق). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: موسسة البعثة.
- برقی، احمد بن محمد (1383ش). الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
- بغوی، حسین بن مسعود (1420ق). تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- تیمی، یحیی بن سلام (1425ق). تفسیر یحیی بن سلام التیمی البصری القیروانی. بیروت: دار الکتب.
- ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- جوهری فارابی، أبونصر (1407ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دارالعلم للملایین.
- حسکانى، عبیدالله بن عبدالله (1411ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مؤسسة الطبع و النشر.
- حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین. قم: اسماعیلیان.
- ذهبی، شمس الدین (1427ق). سیراعلام النبلاء. قاهره: دار الحدیث.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالشامیه.
- روزبهان بقلى، روزبهان بن ابىنصر (2008م). عرائس البیان فى حقائق القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
- زمخشری، محمود بن عمر (1386ش). مقدمة الأدب. تهران: موسسه مطالعات‌اسلامی‌دانشگاه تهران.
- _____، (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی.
- سایت اسراء (21/10/1393ش). تفسیر سوره مبارکه زمر.
- سمرقندی، نصر بن محمد (1416ق). تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم. بیروت: دار الفکر.
- سهروردی، شهاب الدین یحیی (1384ش). حکمت اشراق. ترجمه و شرح سید جعفر سجادی، تهران: دانشگاه تهران.
- سیوطی، عبد الرحمن ابی بکر (1416ق). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالفکر.
- صافی، محمود (1418ق). الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویة هامة. دمشق: دار الرشید.
- صدر الدین شیرازی، محمد ابراهیم (1379ش). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. قم: انتشارات مصطفوی.
- صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
- صنعانی، عبدالرزاق بن همام (1411ق). تفسیر القرآن العزیز المسمّی تفسیر عبدالرزاق. بیروت: دار المعرفة.
- طباطبایی، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- طبرانی، سلیمان بن احمد (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم. اربد: دار الکتاب الثقافی.
- طبرسی، احمد بن علی (1403ق). الإحتجاج علی أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضی.
- طبرسی، فضل بن حسن (1307ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو.
- _____، (1412ق). تفسیر جوامع الجامع. قم: حوزه علمیه قم.
- طبری، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
- طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
- طوسی، محمد بن حسن (1348ش). اختیار معرفه الرجال. به کوشش حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه مشهد.
- _____، (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- طیب، عبدالحسین (1369ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: اسلام.
- عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی. تهران: مطبعه العلمیه.
- فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار إحیاء التراث.
- فراء، یحیی بن زیاد (1980م). معانی القرآن. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- فراهیدی، خلیل بن أحمد (1409ق). العین. قم: دار الفکر.
- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415ق). تفسیر الصافی. تهران: مکتبة الصدر.
- قرشی، علی‌اکبر (1374ش). قاموس قرآن. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
- قرطبی، محمد بن احمد (1364ش). لجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
- قمی، علی بن ابراهیم (1363ش). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
- قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا (1368ش). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کبیر مدنی شیرازی، سید علی‌خان بن احمد (1384ش). الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول. مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
- کهن، راب. آ (1350ش). گنجینه‌ای از تلمود. ترجمه امیر فریدون گرکانی، تهران: چاپخانه زیبا.
- کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- کوفى، فرات بن ابراهیم (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی.
- مرتضی زیبدی، محمد بن محمد (1373ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
- مصطفوی، حسن (1368ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
- مقاتل بن سلیمان (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1374ش). پیام قرآن. تهران: دارالکتاب السلامیه.
- منصوری، محمدهادی (1391ش). «تفسیر نفخ صور». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تفسیری، شماره 11.
- میبدی، احمد بن محمد (1371ش). کشف‌الاسرار و عدة الابرار. تهران: امیرکبیر.
- نحاس، احمد بن محمد (1421ق). اعراب القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- نهاوندى، محمد (1386ش). نفحات الرحمن فى تفسیر القرآن. قم: موسسة البعثة، مرکز الطباعة و النشر.
- نیآوردی، علی بن محمد (بیتا). النکت و العیون تفسیر الماوردی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- هاشمی، احمد (1423ق). جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع. قم: مرکز مدیریت حوره علمیه قم.
- هلالى، سلیم بن قیس (1416ق). أسرار آل محمد علیهم السلام. قم: الهادی.
- André Gottschalk, Hugo Van Aken and Thomas Standl; (2011). Is Anesthesia Dangerous?.DeutschesÄrzteblatt International
- Maggio, Christopher R, Marshall, Thomas C, Stolzenburg, Maribeth (2009). "Estimations of charge transferred and energy released by lightning flashes in short bursts". Journal of GeophysicalResearch:Atmosphere.
)