نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 هیات علمی ــ دانشگاه اصفهان
2 هیات علمی دانشگاه اصفهان
3 مرکز تخصصی فاطمه الزهرا
چکیده
از ویژگی هایی که قرآن برای انسان برشمرده دو ویژگی «ظَلُوم» و «جَهُول» در پایانه آیه امانت تأمل برانگیز است. نگاه خداوند به انسان در ابتدای همین آیه با تصریح به این دو ویژگی به ظاهر تناقض نمون است؛ زیرا این دو وصف پس از بیان عرض امانت و پذیرش آن از جانب انسان که بر عظمت و بزرگی وی دلالت دارد، واقع گردیده است. این تناقض نمایی آشکار در ظاهر آیه باعث گردیده تا مفسران قرآن در مواجهه با آن دو نگرش گوناگون در دو طیف مدح و ذم ارائه نمایند. این پژوهش پس از بازخوانی آرای مفسران قرآن و تحلیل محتوای اندیشه های تفسیری ایشان با تاکید بر قرائن درون متنی و سیاق آیات، باورمند گردیده که این دو ویژگی از جمله صفات انسانی است که آدمی در این آیه از قرآن کریم بدان ستوده شده. نتیجه آنکه تناقض ظاهری موجود در آیه امانت در پرتو شناخت این قرائن و تاکید بر سیاق قابل رفع است.
امانت، حمل، انسان، ظلوم، جهول
کلیدواژه‌ها
- آلوسی، سید محمود(1415)؛ روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم؛ تحقیق علی عبد الباری عطیه؛ چاپ اول؛ بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن عربی، محی الدین(بیتا)؛ فتوحات مکیه؛ بیروت: دارالصادر.
- _____،(1964)؛ فصوص الحکم؛ قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- ابن فارس، احمد(1404)؛ معجم مقاییس‌اللغه؛محقق هارون عبدالسلام محمد؛ قم: مکتب‌الاعلام الاسلامی.
- ابن عجیبه، احمد بن محمد(1419)؛ البحر المدید فی التفسیر القرآن المجید؛ تحقیق احمد عبدالله قرشی رسلان؛ قاهره: دکتر حسن عباس زکی.
- ابن عاشور، محمد بن‌طاهر( بی تا )؛ التحریر و التنویر؛ بیروت: موسسه التاریخ؛ چ اول.
- ابن منظور، محمدبن مکرم(1414)؛ لسان العرب؛ بیروت: دارالفکر.
- ابوالسعود، محمد بن‌محمد(بیتا)؛ ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم؛ بیروت:دار احیاءالتراث العربی.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر(1418)؛ انوارالتنزیل و اسرار التأویل؛ تحقیق محمد بن عبدالرحمن المرعشلی؛ چاپ اول؛ بیروت: دارالاحیاء التراث العربیه.
- خمینی، روح الله(1385)؛ صحیفه امام؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ چاپ چهارم.
- _____ (1368)؛ مصباح الهدایه؛ ترجمه سید احمد فهری؛ بیجا: انتشارات پیام آزادی.
- _____ (1359)؛ تفسیر دعای سحر؛ ترجمه سید احمد فهری؛ تهران: انتشارات نهضت زنان اسلام.
- خطیب، عبدالکریم(بیتا)؛ التفسیر القرآنی للقرآن؛ بیروت: دارالفکر العربیه.
- درویش، محیی الدین(1415)؛ اعراب القرآن و بیانه؛ سوریه: دار الارشاد؛ چاپ چهارم.
- راغب أصفهانى، حسین بن محمد(1412)؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دارالقلم؛ الدارالشامیه.
- سورآبادی، ابوبکرعتیق بن محمد(1380)؛ تفسیرسورآبادی؛ تهران: فرهنگ نشرنو.
- سبزواری، حاج ملا هادی(1351)؛ اسرار الحکم؛ بیجا: چاپ الاسلامیه؛ چاپ دوم.
- صادقی تهرانی، محمد(1365)؛ الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن؛ قم: فرهنگ اسلامی.
- صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم(1366)؛ تفسیر القرآن الکریم؛ قم: بیدار؛ چاپ دوم.
- _____ (1360)؛ اسرار الآیات؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
- _____ (137)؛ مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین؛ تهران: حکمت.
- طباطبایی، سید محمدحسین(1417)؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی؛ چاپ پنجم.
- طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1372)؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو؛ چاپ سوم.
- طوسی، محمدحسن(بیتا)؛ التبیان فی‌تفسیرالقرآن؛ تحقیق احمدقصیرعاملی؛ بیروت: داراحیاءالتراث العربیه.
- فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر(1420)؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی.
- _____ (1377)؛ تفسیراحسن الحدیث؛ تهران: بنیاد بعثت.
- قاسمی، جمال الدین(1418)؛ محاسن التأویل؛ تحقیق محمد باسل عیون السود؛ بیروت: دار الکتبه العلمیه.
- قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا(1368)؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب؛ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- قمی، میرزا محمد(1370)؛ رسائل حکم سبزواری؛تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی؛ بیجا: انتشارات اسوه؛ چاپ اول.
- مصطفوی، حسن(1430)؛ التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم؛ بیروت؛ دار الکتب العلمیه؛ چاپ سوم.
- مکارم شیرازی، ناصر(1374)؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- فیروز آبادی، محمد بن یعقوب(1952)؛ القاموس المحیط؛ قاهره: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی و اولاده؛ چاپ دوم.
- فضل الله همدانی، خواجه رشیدالدین(1371)؛ اسئله و اجوبه رشیدی؛ اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
- قرشی، سید علی اکبر(1371)؛ قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه؛ چاپ ششم.
- Izutso Toshihiko,1946, Gad and man in Koran, Tokyo.
)