با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار الهیات دانشگاه تهران تهرات ایران

2 الهیات، الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ایران

3 الهیات، الهیات، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

چکیده

هدف اصلی مقاله، شناخت فضا و جو نزول قرآن، از معبر متن و زبان قرآن است. بیان مسأله از تقابل و چالش بین دو روش در برخورد با فضا و جو نزول در تفسیر حکایت دارد. یک روش، راه یابی به فضا و جو نزول را از معبر بیرونی و خارج از متن جستجو می کند و روش دیگر، متن قرآنی را هم در کشف این فضا موثر می داند. سوال این است که: «آیا می توان از طریق آیات و زبان بکار گرفته شده نیز به فضا و جو نزول قرآن پی برد؟» با فرض مثبت بودن پاسخ، این فرضیه با روشی توصیفی _ تحلیلی  و با تحلیل زبانی و تکیه بر توصیف ویژگی‌هایی از زبان قرآن، چون«زبان واقع نما» و «زبان ارجاعی» نقش «زبان ادیبانه و فصیح قرآن» آیات مربوطه مورد مداقه قرار گرفت و نشان داده شد، که این امر مویدات بسیاری در پاسخ به سوال و فرضیه مذکور را داراست. دستاورد این پژوهش نشان می دهد، همانطور که شناخت اسباب، جو و فضای نزول آیات و سور قرآنی می توانند در فهم و تفسیر قرآن موثر باشند، آیات و سور قرآنی نیزدر شناخت جو و فضای نزول قرآن و آیات آن موثر و قابل اعتناست.
 

کلیدواژه‌ها

  • ابن عباس، عبدالله.(1425). تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس. 662 بیروت : دارالکتب العلمیه.
  • بحرانی، هاشم بن سلیمان (؟). البرهان فی تفسیر القرآن .جلد 3، قم: موسسه البعثه، قسم الدراسات الاسلامیه.
  • جوادی آملی، عبدالله. (1388ش). تسنیم. جلد 1 ، قم: مرکز نشر اسراء.
  • حجتی، سید محمد باقر. (1365ش). اسباب النزول. تهران: وزارت ارشاد اسلامى، اداره کل انتشارات و تبلیغات.
  • خرمشاهی، بهاءالدین. (1374ش). «بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن کریم»، مجله بینات، سال دوم، ش 5، ص 95.
  • خمینی، سید روح الله. (1385ش). الاستصحاب. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • الخویی، سید ابوالقاسم.(1408ش). البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الزهراء.
  • ذهبی، محمد حسین.(1396ش). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم. (1404ش). المفردات فی غریب القرآن. چاپ دوم، بی جا: دفتر نشرالکتاب.
  • رامیار،محمود.(1396ش). تاریخ قرآن. تهران: انتشارات امیر کبیر.
  • زرقانی، عبدالعظیم.(1424ش). مناهل العرفان فی علوم القرآن.جلد 2، بیروت: المکتبه العصریه.
  • زرکشی، بدرالدین.(1408ق). البرهان فی علوم القرآن.جلد 1و 2،  بیروت: دارالکتب العلمیه.
  • زمخشری، محمودبن عمر.(1416ق). الکشاف جلد 4. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه مرکز انتشارات.
  • سبحانی، جعفر.(1384ش). المناهج التفسیریه فی علوم القرآن. قم، موسسه الامام الصادق.
  • سعیدی روشن، محمد باقر.(1383ش). تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن.تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی ، سازمان سمت.
  • سعیدی روشن، محمد باقر.(1382)."زبان قران؛ تعهد برانگیزی در متن واقع گویی" پژوهش های قرآنی ، شماره 34. ویژه قرآن و حقوق(1)،قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  • سلیمانی ، داود. (1392ش). فقه الحدیث و نقدالحدیث . تهران: فرهنگ و دانش.
  • سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی.(1412ق). فی ظلال القرآن . قاهره: دارالشروق .
  • سیوطی، جلال الدین.(1425ق). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  • سیوطی، جلال الدین.(1410ق). اسباب النزول. بیروت: دارالهجره.
  • شاکر محمد کاظم و سید محمد علی ایازی.(1386) .آشنایی با علوم قرآنی. بی جا.
  • صفوی، کورش.(1386) . زبان شناسی و ادبیات، " فرا زبان و ارجاع زبان".تهران، انتشارات هرمس.
  • طباطبایی، سید محمد حسین. (؟). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 1. 6. 9.قم. منشورات جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
  • _____.(1417) . المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 19. چاپ پنجم ، دفتر انتشارات اسلامی جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم.
  • _____ (1372). قرآن در اسلام ، چاپ پنجم ، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن.(1380ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن جلد 30. ترجمه علی کرمی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • طوسی، ابوحسن محمدبن جعفر.(؟). التبیان فی تفسیرالقرآن، جلد 10. تحقیق و مقدمه شیخ آغا بزرگ تهرانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • الفراهیدی، خلیل بن احمد.(1414ق). کتاب العین، جلد سوم. قم: انتشارات اسوه.
  • کلینی، محمد بن یعقوب.(1375). الاصول من الکافی جلد 1. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  • معرفت، محمد هادی.(1389). تاریخ قرآن، قم، انتشارات مهر.
  • _____.(1383). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، جلد اول، چاپ دوم، مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه.
  • _____ ،(1415ق).التمهید فی علوم القران ،جلد 4. قم: موسسه النشر الاسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر.(1374ش).تفسیر نمونه، جلد23. تهران : دارالکتب الاسلامیه.
  • _____ . (1386ش). برگزیده تفسیر نمونه ، تهران : دار الکتب الاسلامیه.
  • واحدی نیشابوری، و جلال الدین سیوطی. (1362ش). شآن نزول آیات، ترجمه ی محمد جعفر اسلامی، تهران: بنیاد علوم اسلامی.