نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه پیام نور
چکیده
یکی از رویکردهای رایج در حوزه زبان دین، نظریه عرفی بودن زبان قرآن است. این نظریه دارای پیشینة طولانی است. بر اساس این نظریّه، خداوند در ارائة مقاصد خویش، از ساختار زبان متعارف و مرسوم قوم استفاده کرده است و به این طریق مقصود خود را بیان نموده است. مطالعه و نقد نظریه عرفی بودن زبان قرآن و بیان نظریه خاص از دیدگاه علامه طباطبایی از اهداف و موضوع این نوشتار است. روش مطالعه از نوع توصیفی و تحلیلی و با اتکاء به آثار وی می‌باشد. سوال اصلی پژوهش این است که تحلیل علامه طباطبایی از نظریه عرفی زبان قرآن چیست؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که علامه نظریه‌ی زبان عرفی را فی‌الجمله پذیرفته، اما قرآن را بدلیل اشتمالش بر حقایق ماورایی، عدم شناخت ژرفای آن و وجود متشابهات و جزمیت زبانش، فراتر از فهم عرفی وعمومی می‌داند. از منظر علامه طباطبائی، زبان قرآن هر چند بر اساس عناصر عرفی نازل شده است اما تفاوت‌های اساسی‌ای با زبان عرف دارد که وجود این تفاوت‌ها سبب نفی نظریه‌ی یکسان انگاری زبان دین و زبان عرف می‌شود. به دلیل نزول تدریجی و اشتمال آن بر مفاهیم غیبی، در تفسیر زبان قرآن، اصول و قواعد عرفی لازم است اما کافی نیست، زیرا زبانی فراعرفی است و دارای خصوصیت مشکک بودن سطوح و ساحات ادراک و فهم می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- عبدالباقی، محمد فواد، (1384) المعجم المفهرس للقرآن الکریم، مؤسسه انصاریان
- آریان، حمید(1396)، «بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن»، معرفت، سال26،ش235
- ایزتسو، توشی هیکو(1368)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم
- جلیلیان، سعید، نصرت نیل‌ساز و علی حاجی خانی(1394)،«معناشناسی زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن»، پژوهشنامه معارف قرآنی، سال6، شماره21
- جوادی آملی، عبدالله(1381)، دینشناسی، قم، مرکز نشر اسراء
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد(بی تا)، مفردات الفاظ قرآن، قم، المکتبه المرتضویه
- رضایی اصفهانی، محمد(1388)، «زبان قرآن عرف عام یا خاص»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، سال اول، شماره3
- سالاری‌راد، معصومه و رسول رسولی‌پور(1386) «بررسی و تحلیل کارکرد زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی»، اندیشه نوین دینی،سال سوم
- سعیدی روشن، محمدباقر(1383)، تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول
- طباطبائی، سید محمد حسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مکتبه النشر الاسلامی، چاپ پنجم
- طباطبائی، سید محمد حسین(1384)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ بیستم
- طباطبائی، سید محمد حسین(1361)، قرآن در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی
- علوی، سید محمد(1381)، "قرآن، زبان تفکر"، مجله گلستان قرآن، ش126، سال سوم
- فراستخواه، مقصود(1376)، زبان قرآن، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول
- قدردان قراملکی، محمدحسن(1381)،«زبان قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی» قبسات، شماره 25
- موسوی اردبیلی، عبدالکریم(1376)، «مشکل ما در فهم قرآن»، نامه مفید، ش8
- نکونام، جعفر(1377)، «نظریه عرفی بودن زبان قرآن»، مجله معرفت، ش24، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
- _____ (1378)، «عرفی بودن زبان قرآن» صحیفه مبین، شماره 42
- یول، جرج(1374)، نگاهی به زبان، ترجمه نسرین حیدری، تهران، سمت،چاپ اول.
)