نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه شیراز
چکیده
یکی از آیات چالش برانگیز قرآن که در مورد آن آرای گوناگونی از سوی متقدمین و متاخرین مطرح شده است، آیه‌ی «وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها» (نازعات:30) است. این پژوهش با تاکید بر این آیه به تبیین آراء تفسیری علامه طباطبایی، مراغی و بانو امین‌اصفهانی می‌پردازد و هدف از آن مقایسه و ارزیابی نظرات سه مفسر معاصر در مورد آیه‌ی شریفه می‌باشد. یافته‌ها حاکی از آنست که علامه طباطبایی و بانو امین‌اصفهانی که معتقد به تقدم خلقت آسمان بر زمین می‌باشند، «دحوالارض» در آیه‌ی شریفه را ناظر بر خلقت و گسترش همزمان زمین می‌دانند، ضمن این که علامه در دیدگاه دوم خود آن را به حرکت زمین نیز تفسیر نموده است. اما مراغی که خلقت زمین را مقدم بر آسمان می‌داند، «دحوالارض» را مرحله‌ای جدا از خلقت زمین دانسته و آن را عبارت از بسط زمین جهت تمهید آن برای سکونت بیان داشته است. با توجه به قرائن لغوی، قرآنی و روایی که در ضمن این پژوهش بدان‌ها اشاره می‌شود، مقصود از «دحوالارض» در آیه‌ی شریفه نمی‌تواند ناظر بر خلقت و گسترش همزمان و حرکت زمین باشد بلکه آن صرفا بر بسط و گسترش زمین دلالت دارد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن‌کریم
- نهج البلاغه
- ابن بابویه، محمد بن على (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- ابن عطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب (1422ق)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
- ابن قتیبیه، عبدالله بن مسلم (1411ق)، تفسیر غریب القرآن (ابن قتیبه)، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
- امین‌اصفهانی، نصرتبیگم (بی‌تا)، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، چاپ اول، بی‌جا، بى نا.
- اندلسی، ابو حیان محمد بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
- آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- بستانی، فواد افرام (1375ش)، فرهنگ ابجدی، چاپ دوم، مترجم: رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی.
- بغوی، حسین بن مسعود (1420ق)، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل(تفسیر البیضاوى)، چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
- ثعلبى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
- جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ چهارم، بیروت: دار العلم للملایین.
- حسن بن علی علیه‌السلام (1409ق)، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، چاپ اول، قم: مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف.
- حسن زاده آملی، حسن (1387ش)، دروس هیئت و دیگر رشته‌های ریاضی، قم: بوستان کتاب.
- حمیری، نشوان بن سعید (۱۴۲۰ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، دمشق - سوریه: دارالفکر.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، چاپ اول، بیروت: دار الشامیة.
- طالقانی، محمود (1362ش)، پرتوى از قرآن، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامى انتشار.
- طباطبایی، محمدحسین (1362ش)، اعجاز قرآن، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
- ______ (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- طبری، محمد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، چاپ اول، بیروت: دار المعرفة.
- طریحی، فخر الدین بن محمد (1375ش)، مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: مرتضوى.
- طوسی، محمد بن حسن (بی تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
- عاملى، ابراهیم (1360ش)، تفسیر عاملى، چاپ اول، تهران: کتابفروشى صدوق.
- علم الهدی، علی بن حسین (1998م)، امالی المرتضی (غررالفوائد و درر القلائد)، چاپ اول، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دارالفکر العربی.
- فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- فراهیدى، خلیل بن أحمد (1409ق)، کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- فیومی، احمدبن محمد، غزالی، محمدبن محمد و رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: موسسه دارالهجره.
- فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضى( 1415ق)، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدر.
- قرشى بنابى، علىاکبر (1375ش)، تفسیر احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر.
- قطب، سید (1425ق)، فى ظلال القرآن، چاپ سی و پنجم، بیروت: دار الشروق.
- کاشانی، فتحالله بن شکرالله (بی‌تا)، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1364ش)، الروضة من الکافی، چاپ اول، مترجم: سید هاشم رسولى محلاتى، تهران: علمیه اسلامیه.
- ماوردى، على بن محمد (بی‌تا)، النکت و العیون تفسیر الماوردى، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مراغى، احمد مصطفى (بی‌تا)، تفسیر المراغى، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
- مغنیه، محمدجواد (1424ق)، التفسیر الکاشف، چاپ اول، قم: دارالکتاب الإسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر و جمعى از نویسندگان (1371ش)، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار
الکتب الإسلامیة. - ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی (1369ش)، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
)