با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه پیام نورتهران جنوب

2 عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور تهران جنوب

چکیده

عنوان: «مخاطبان قرآن در گذر زمان»

چکیده
شواهد درون متنی از قرآن کریم و سایر ادله از روایات دلالت بر آن دارد که قرآن معجزه‌ی جاوید آخرین پیامبر الهی است. یکی از اسرار جاودانگی این کتاب، عام بودن خطاب‌های آن است. واقع نمایی زبان قرآن ایجاب می‌کند با در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی، همه‌ی مردم-«الناس»- را به گونه‌ای عام مورد خطاب قرار دهد بدون این که ساختار چند معنایی آن مورد خدشه قرار گیرد. به همین جهت در مواضع متعددی از این کتاب آسمانی به صراحت، همگان به نظر و تفکر در آفاق و انفس دعوت شده‌اند. ضرورت پرداختن به چنین مسئله‌ای از آن جهت است که چه بسا خصوص برخی از خطاب‌های قرآنی عده‌ای را با توهم انحصار قرآن به گروه یا افرادی خاص روبرو سازد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته و یافته های نگارندگان آن نشان می دهد انحصار قرآن به مخاطبان خاص، در تعارض با اصل جاودانگی قرآن است، از طرف دیگر منطق حاکم بر قرآن در ارائه‌ی مفاهیم عمدتاً بر استقراء و تجربه استوار است که از نظر روش‌شناسی می‌توان آن را عنوان یک سبک قرآنی به حساب آورد که در عرض روش تعقلی در بیان و تفهیم تعالیم جاودانه‌ی این کتاب، مورد استفاده قرار گرفته است.
کلمات کلیدی
قرآن کریم، مخاطب، جاودانگی، عمومیت خطاب‌های قرآنی، استقراء و تجربه، سبک

کلیدواژه‌ها

- ابن عاشور، محمد بن طاهر (1984 م)، التحریر و التنویر، دارالکتب التونسیه، تونس.
- اردکانی، محمدعلی (1388)، تحفه الأولیا، ترجمه اصول کافی، مصحح مسعودی عبد الهادی، دارالحدیث، قم.
- ترمذی، محمد بن عیسی (1996 م)، الجامع الکبیر، دار العرب الاسلامی، بیروت.
- جوادی آملی، عبدالله (1378)، قرآن در قرآن، مرکز نشر اسراء، قم.
- حر عاملی، محمد بن حسن (1391 ق)، وسائل‌الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، مکتبه الاسلامیه، تهران.
- دراز، محمد عبدالله (1985 م)، النباء العظیم، دارالثقافه، دوحه.
- رازی فخرالدین (محمد بن عمر)، (1420ق) مفاتیح‌الغیب، دار احیاءالتراث العربی، بیروت.
- راغب اصفهانی (1412 ق)، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم، دمشق.
- سعیدی روشن، محمدباقر (1385) قرآن نزول تاریخی، حضور فراتاریخی، فصلنامه علمی - پژوهشی دانشگاه قم، ش 28.
- صدر، محمدباقر (1406ق)، الأسس المنطقیه للاستقراء، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.
- صدر، موسی (1379)، راز ورمز ژرفای قرآن، پژوهش‌های قرآنی، ش 21 و 22.
- صدوق (1378 ش)، عیون اخبار الرضا، جهان، تهران.
- صفار محمد بن حسن (1404 ق)، بصائر الدرجات، مکتبه المرعشی، قم.
- طباطبائی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات جامعه مدرسین، قم.
- طیب حسینی، سید محمود (1395)، چندمعنایی در قرآن کریم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ سوم، قم.
- عارفیان، حمید (1382)، جاودانگی قرآن و حقیقت وحی، پژوهش‌های قرآنی، ش 35 و 36.
- غزالی، ابو حامد محمد (2005 م)، احیاء علوم الدین، دار ابن حزم، بیروت.
- غزالی، محمد (1992 م)، کیف نتعامل مع القرآن، مکتب الوفاه، مصر.
- کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق) الکافی (تصحیح علی‌اکبر غفاری)، در الکتب الاسلامیه، تهران.
- گلی، جواد (1396)بررسی اصالت و کارایی دیدگاه جوادی آملی درباره تعارض علم و دین، پژوهش‌های علم و دین.
- مراغی، احمد بن مصطفی (بی تا)، تفسیر المراغی، دار احیاءالتراث العربی، بیروت.
- مظاهری سیف، حمیدرضا (1383)، نظریه قرآن درباره چیستی علم، معرفت، ش 83.
- معرفت، محمدهادی (1387 ش)، التفسیر الاثری الجامع، التمهید، قم.
- ملاصدرا، محمد (بی تا)، اسفار اربعه، بنیاد حکمت صدرا، تهران.
- مؤدب، سید رضا (1388 ش)، مبانی تفسیر قرآن، دانشگاه قم.
- نصر، سید حسین (1359)، نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت، خوارزمی، تهران.
- یثربی، سید یحیی (1393)، ناگفته­هایی از قرآن، انتشارات امیرکبیر، تهران.