با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مؤسسه علوم اسلامی رفیعه المصطفی

2 مؤسسه علوم اسلامی تخصصی رفیعه المصطفی

چکیده

واکاوی واژه إظهار در قرآن به روش تحلیلی – توصیفی با دقت در واژه‏های هم ریشه، هم نشین و جانشین امری است که نوشتار حاضر بدان می پردازد. اصل و ریشه إظهار "الظهر" به معنی آشکاری در مقابل پنهانی اما إظهار‏، ایجاد این ظهور است . بررسی این نکته در هم نشینی "رسول" ، "الدین" ، "اطفاء" و "إتمام" با واژه "إظهار" روشن تر می‏گردد. إظهار دین وظیفه خطیری است که رهبری آن به عهده "رسول دین" است که خلیفه خداست ، این مسئولیت همه جانبه است اما غلبه فرهنگی بر غلبه با جنگ و قتال ترجیح دارد و این نکته از دقت در آیات دیگر به جهت انسجام متن قرآن به دست می آید؛ به عنوان مثال لفظ " جهاد کبیر" برای محاجه با قرآن و استفاده از آن برای غلبه بر ادیان و افکار منحرف استفاده شده است. تحقق وعده خدا " لیظهره علی الدین کله" به وسیله اتمام نور الهی به عهده پیروان رسول دین است . علو مقام شریعت الهی به گونه‌ای است که گرچه ممکن است پیروزی ظاهری گاهی با جبهه کفر باشد اما عزت و حکمت حقیقی و پایدار از آن عزیز حکیم خواهد بود که این مهم از رابطه إظهار با "غلبه" و "هیمنه"آشکار می‏گردد و مسلمانان را به این ضرورت توجه می‏دهد که وظیفه " إظهار دین " یعنی ابلاغ هیمنه و استحکام دین به جهت فحوای متعالی آن به عهده آنهاست .

کلیدواژه‌ها

  • قرآن کریم
  • ‏ابن بابویه. محمد بن على. ‏(1395ق) کمال الدین و تمام النعمه. تهران: اسلامیه‏. چاپ دوم.
  • ـــــــــــ . (1413ق) من لا یحضره الفقیه‏. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏. چاپ دوم‏.
  • ابن درید. (1988 م) محمد بن حسن. جمهرة اللغه. بیروت: دار العلم للملایین‏. چاپ اول.
  • ابن سیده. على بن اسماعیل. (بی تا) المخصص‏. بیروت: دار الکتب العلمیه. چاپ اول.
  • ابن فارس. احمد بن فارس‏. (1404ق) معجم مقاییس اللغه.‏ قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏. چاپ اول.
  • ابن منظور. محمد بن مکرم. ‏(1414ق) لسان العرب‏. بیروت: دار صادر. چاپ سوم.
  • ابن‏ابى‏حاتم. عبدالرحمن بن محمد. (1419ق) تفسیر القرآن العظیم( ابن ابى حاتم). ریاض: مکتبه نزار مصطفى الباز. چاپ سوم.
  • ابن‏عاشور. محمدطاهر. (1420ق) تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. بیروت‏: مؤسسه التاریخ العربی. چاپ اول.
  • ازهرى. محمد بن احمد. (1421ق) تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏. چاپ اول.
  • اشکورى. محمد بن على. (1373ش) تفسیر شریف لاهیجى. تهران: دفتر نشر داد. چاپ اول.
  • امین. نصرت‏بیگم. (بی تا) تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن‏. بی جا: بی نا. چاپ اول.‏
  • آلوسى. محمود بن عبدالله. (1415ق) روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیه. چاپ اول.
  • بحرانى. هاشم بن سلیمان‏. (1416ق) البرهان فى تفسیر القرآن‏. تهران: انتشارات بنیاد بعثت.
  • بیضاوى. عبد الله بن عمر. (1418 ق) أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت: انتشارات دار احیاء التراث العربى. چاپ اول‏.
  • جوادی آملی. عبدالله. (1387ش) تسنیم تفسیر قرآن کریم. قم: مرکز نشر اسراء.
  • جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1376ق) الصحاح‏. بیروت: دار العلم للملایین. چاپ اول.
  • حمیرى. نشوان بن سعید. (1420ق) شمس العلوم. دمشق:‏ دار الفکر. چاپ اول.
  • راغب اصفهانى. حسین بن محمد. (1374ش) مفردات الفاظ قرآن‏. تهران: مرتضوی. چاپ دوم.
  • روبینز. آر . آچ. (1385ش) تاریخ مختصر زبان شناسی. ترجمه علی محمد حق شناس. تهران: نشر مرکز. چاپ هفتم.
  • زمخشرى. محمود بن عمر. (1386ش) مقدمه الأدب‏. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‏. چاپ اول.
  • ــــــــــ . (1407ق) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل. بیروت: دار الکتاب العربی. چاپ سوم.
  • شریعتی. غلام محمد. (1395ش) نقش معنا شناسی زبان در تفسیر قرآن. ق: وثوق. چاپ اول.
  • صفوی. کوروش. (1383ش) درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر. چاپ دوم.
  • طباطبایى. محمدحسین. (1402ق) المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. چاپ دوم.
  • طبرسى. فضل بن حسن‏. (1372 ش) مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  • ــــــــــ . (1412ق) تفسیر جوامع الجامع‏. قم: حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت. چاپ اول.
  • طریحى. فخر الدین بن محمد. (1375ش) مجمع البحرین‏. تهران: مرتضوی. چاپ سوم.
  • طوسى. محمد بن حسن. (بی تا) التبیان فی تفسیر القرآن‏. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏. چاپ اول.
  • عسکرى. حسن بن عبدالله. (1400ق) الفروق فی اللغه. بیروت: انتشارات دار الآفاق الجدیده.
  • فخر رازى. محمد بن عمر. (1420ق) التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: انتشارات دار احیاء التراث العربی. چاپ سوم.
  • الفراهیدی. خلیل ابن احمد. (1410ق) کتاب العین. قم: انتشارات هجرت. چاپ دوم.
  • فیض کاشانى محمد بن شاه مرتضى. (1415ق) تفسیر الصافی‏. تهران: مکتبه الصدر. چاپ دوم.
  • فیومى. احمد بن محمد. (1414ق) المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى.‏ قم: موسسه دار الهجرة. چاپ دوم.
  • قرشى بنایى. على اکبر. (1412ق) قاموس قرآن. تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه. چاپ ششم.
  • قمى مشهدى. محمد بن محمدرضا. (1368ش) تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب.‏ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. چاپ اول.
  • مدنى. على خان بن احمد. (1384ش) الطراز الأول‏. مشهد: موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏. چاپ اول.
  • مغنیه. محمدجواد. (1424ق) التفسیر الکاشف. قم: دار الکتاب الإسلامی.