با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی پیام نور سازمان مرکزی - گروه الهیات

چکیده

چکیده :
شناساسیِ وجوه ارتباطیِ «مطالعات قرآنی» با مباحث «علم زبانشناسی» از چند نظر حائز اهمیّت است. اولاً، به دلیل اینکه مطالعات قرآنی، از تنوع روشی برخوردار است لذا روش های مختلفِ تحقیق از جمله روش های علم زبانشناسی و روش تحلیل زبانی در مطالعات قرآنی کارآیی دارد. ثانیاً، قرآن متنی زبانی است و در قالب لفظ نازل شده است لذا مثل هر متن دیگری می تواند موضوع مطالعة علم زبان شناسی قرار گیرد. بنابراین، عالم قرآنی باید نسبتِ خود را با علمِ زبانشناسی تعیین کرده و بر اساس کارآیی روش های علم زبانشناسی آن ها را در مطالعات قرآنی به کار ببندد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر که به روش تحلیل مفهومی و مطالعات کتابخانه ای انجام شده است می توان گفت: بخش عمده‌ای از مطالعات مربوط به قرآن در مطالعات زبان شناسی قابل دسته بندی است. زیرا قرآن غیر از جنبه های وحیانیِ آن، متنی زبانی و از مقولة خطاب های لفظی است. همچنین یک تعامل دوسویه بین مطالعات قرآنی و حوزة دانش زبانشناسی وجود دارد. یعنی هم مطالعات قرآنی می تواند موضوع پژوهشهای زبانشناسانه قرار گیرد و هم می توان در فهم و تفسیر قرآن از نظریات، تئوری ها و دستاوردهای دانش زبان شناسی بهره برد.

کلیدواژه‌ها

- قرآن کریم
- ابوزید، نصر حامد (1996م ). مفهوم النص. دراسه فی علوم القرآن. بیروت: مرکز الثقافی العربی.
- ________  (1380ش). پژوهشی در علوم قرآن. ترجمة مرتضی کریمی نیا. تهران: طرح نو.
- امین، احمد (1355 ق). ضحی الاسلام. ج3. قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
- بارت، رولان (1370 ش). عناصر نشانه‌شناسی. ترجمه: مجید محمدی. تهران: هدی.
- بستانی، قاسم (1390 ش). «کاربرد روش‌های معنی‌شناسی نوین در پژوهش‌های قرآنی». مطالعات قرآن و حدیث. شماره 9
- حکیمی، محمدرضا (1377ش). ادبیّات و تعهّد در اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- خلف الله، محمد احمد (1999م ). الفن القصصی فی‌القرآن الکریم. شرح و تعلیق: خلیل عبدالکریم. بیروت: سینا.
- الخولی، امین (بی تا). «مقاله تفسیر». دائره المعارف الاسلامیه. تهران: انتشارات جهان.
- خویی، سید ابوالقاسم (1360ش ). البیان فی تفسیرالقرآن. قم: نشر مجمع ذخائر اسلامی.
- درزی، قاسم (1392). «گونه‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای در قرآن کریم». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم‌انسانی. شماره 4.
- ________ (1395 ش). «الزامات روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم». دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث. شماره 19.  
- سیوطی، جلال‌الدین (1360 ق). الاتقان فی علوم القرآن. ج1. قاهره: مطبعه حجازی.
- صفوی، کورش (ش 1383). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: نشر سورة مهر.
- طباطبائی، سید محمدحسین (1412 ق). المیزان فی تفسیرالقرآن. ج 3. قم: اسماعیلیان.
- ________  (1384ش). المیزان فی تفسیرالقرآن. ج 1. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- عبدُه، محمد (1945 م). تفسیر سوره فاتحه الکتاب. قاهره.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1379ش ). مبانی و روش‌های تفسیر قرآن. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- فراستخواه، مقصود (1373 ش). «حروف مقطعه و نماد اندیشی دینی». بینّات. شماره 1.
- قائمی نیا، علیرضا (1387 ش). «نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن». مجله قرآن و علم. شماره 1.
- رنه‌گنون، رنه (1365 ش). سیطره کمیت و علائم آخرالزمان. ترجمه: علی‌محمد کاردان. تهران‌: مرکز نشر دانشگاهی.
- گیرو، پی یر (1383 ش). نشانه‌شناسی. ترجمه: محمد نبوی. تهران: آگاه.
- مجتهد شبستری، محمد (1379 ش). نقدی بر قرائت رسمی از دین. تهران: انتشارات طرح نو.
- محمد رضایی، محمد (1381 ش). خاستگاه نواندیشی دینی. قم: نشر زلال کوثر.
- ________  (1382 ش). «مبانی قرائت‌های گوناگون از قرآن»، قبسات. شماره 29. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- مطهری، مرتضی (1370ش ). سیره نبوی. تهران: انتشارات صدرا.
- مطیع، مهدی (1387 ش). معنی‌شناسی زیبایی در قرآن کریم. دانشگاه امام صادق. پایان‌نامة دکتری.
- معرفت، محمدهادی. (1383 ش). التفسیر الاثری الجامع. قم: مؤسسه التمهید.
- معموری، علی (1384ش) درآمدی بر کاربرد ریشه‌شناسی در مطالعات تاریخی. نشر کتیبه.
- ________ (1386 ش). دانش زبانی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی. مجلة قرآن و علم. شماره 1.
- نصر، سید حسین (1350 ش). علم و تمدن در اسلام. ترجمه احمد آرام. تهران: نشر اندیشه.
- ________  (1378 ش). نیاز به علم مقدس. ترجمه: حسن میان‌داری. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
- نصیری، علی (1385 ش). «فلسفه علوم قرآنی». قبسات شماره 39 و 40. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- واعظی، احمد (1390ش). نظریة تفسیر متن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- Abdul-Raof, Hossein (2004). Qur’anic Stylistics: A linguistics analysis,  Pablications of the Akademy of Finland.
- Alston, P. (1964). Religious language, in : Encyclopedia of philosophy. Edited: paul Edwards. New York: Macmillan publishing co.
- Fazlur- rahman(1980). major themes of the Quran. Chicago: bebliotheca islamica.
- Jeffery, Arthur (1938). The Forien Vocabulary of  The Qur’an, Oriental Institute Baroda.
- Mc Aulife.J. ( 2001 ). Encyclopedia of Quran. Leiden: Bril
- Rippin, Andrew (1985). literary analysis of Quran , tafsir , and sira : the methodologies of jann wansbrough. tucson : university of arizona press.
- Thompson, thomas ( 1974 ). The Historicityhistory of the patriarchal narrative. berlin and new york.