با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران
آراء معتزله در مطالعه تطبیقی بین گرایش تفسیری طوسی و طبرسی

محسن قاسم‌پور راوندی؛ سمیه مسعودی‌نیا

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 11-34

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3839

چکیده
  شیخ طوسی در تفسیر تبیان به‌مثابه متکلّمی بزرگ و تحت تأثیر اساتید برجسته‌ای مانند شیخ مفید و سید مرتضی وارد مباحث عقلی- کلامی شده است. مباحث کلامی در تفسیر تبیان برجسته است و این موضوع بیانگر جایگاه کلامی و ویژه شیخ طوسی است. از سویی دیگر تأثیر مبانی فکری و گرایش شیخ طوسی در مواجهه با آیات قرآن بر مفسّران بعدی هم چون طبرسی، نکته‌ای ...  بیشتر

بازخوانی مفهوم «شک» در قرآن کریم

عباس اسمعیلی‌زاده؛ مرتضی سلمان‌نژاد

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 35-60

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3840

چکیده
  در قرآن کریم، ماده «شک» 15 بار به کار رفته است. این واژه در 6 مورد با صفت «مریب» آمده است. اشتراک لفظی این واژه در کاربرد قرآنی «شک» و استعمال زبان فارسی «شک»، زمینه لغزندگی‌ها در فهم معنای این کلمه در قرآن کریم شده است. به دلیل تعلق زمانی کاربرد قرآنی، تلقی اصطلاحی از واژه «شک» (به‌مثابه اصطلاحی شکل‌یافته ...  بیشتر

بررسی انتقادی روش مفسران قرآن کریم در بیان تاریخ

حسین شجاعی؛ نقی رجبیان

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 61-84

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3841

چکیده
  تعامل میان‌رشته‌ای قرآن و تاریخ از پیشینه‌ای طولانی برخوردار است. همواره مفسران در تبیین بخش‌هایی از قرآن بر خود لازم می‌دانسته‌اند که از تاریخ استفاده نمایند. با گذشت زمان روش‌هایی که مورخان استفاده می‌نمودند پیچیده‌تر شد و توانایی بالاتری را در حل مسائل خود به دست آوردند اما مفسران همسوی با این پیشرفت‌ها حرکت ننمودند؛ به ...  بیشتر

بررسی و نقد معادل‌های فارسی «عزم الامور» در قرآن

عبدالله موحدی محب

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 85-98

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3842

چکیده
  ترکیب عزم الامور که به گونه‌های اندکی متفاوت در سوره‌های لقمان و شوری و آل عمران آمده به‌صورت‌هایی مختلف از سوی مترجمان قرآن مورد بازگردان فارسی قرار گرفته است. چنان‌که از نگاه مفسران نیز، معرکه‌ای برای ابراز برداشت‌های گوناگون شده به نحوی که چه‌بسا در سایه این مایه گونه‌گونی، پیام اصلی آیات مشتمل بر ترکیب مزبور به زاویۀ فراموشی ...  بیشتر

پژوهشی در تبیین معنای «اتقوا الله» و تفسیر آن

محمدنقی رفعت‌نژاد؛ محمدامین مؤمنی

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 99-112

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3843

چکیده
  واژه تقوا و مشتقات آن به‌ویژه فعلِ «إتّقی» از واژگان بسیار پرکاربر در فرهنگ و متون دینی اسلام به‌ویژه آیات و روایات است. اهمیت معناشناسی این واژه پیش از هر چیز و پیچیدگی نسبی مفهومی آن از یکسو و برداشت‌های نادرست معنایی از آن از سوی دیگر سبب شد تا با پژوهشی کامل به معناشناسی این واژه و مشتقات آن به‌ویژه «اتقی» بپردازیم. ...  بیشتر

پژوهشی در رویکرد جامعیت مطلق قرآن

علی غضنفری

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 113-126

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3844

چکیده
  این مقاله در پی آن است که با نقد و بررسی قرآنی و روایی، از بین رویکردهای مختلف اشتمال قرآن بر تمام نیازهای بشر را برگزیند. بی‌شک کافی بودن مستدلات این بخش، آراء دیگر را خدشه‌دار می‌سازد. نگارنده در این باره، آیات مربوطه را بررسی و با توجه به اِشکال ادبی و تحلیلی دو واژه «تبیان» و «کل»، در مهم‌ترین آیه مورد استناد مطلق‌گرایان، ...  بیشتر

تأثیر تفسیر بر وقف و ابتدا با تکیه بر آراء ابوعمرو دانی و محمد خلف الحسینی (مطالعه موردی اختلافات در سوره مبارکه حدید)

علیرضا سبحانی؛ محمد ناصحی

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 127-144

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3845

چکیده
  مهم‌ترین شاخصه تلاوت مطلوب قرآن کریم، ابتناء آن بر ارائه معانی و مفاهیم صحیح کلام الهی است تا از رهگذر آن هدف اصلی تلاوت که هدایتگری و معرفت‌افزایی است حاصل گردد. این هدف با فراگیری دانش وقف و ابتدا و به‌کارگیری آن در تلاوت، قابل دستیابی است. از سوی دیگر دانش وقف و ابتدا مبتنی بر برداشت‎های تفسیری عالمان این شاخه از دانش‌های قرآنی ...  بیشتر

تحلیل انتقادی «الفرقان الحق» در حوزه وحیانیت و جامعیت در معارضه با قرآن

محمدهادی امین‌ناجی؛ محمدحسن زمانی؛ رحمان آغازی

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 145-160

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3846

چکیده
  مخالفان اسلام در معارضه با قرآن کریم و پاسخگویی به تحدی، اقدام به تألیف کتابی با نام الفرقان الحق نموده و 77 سوره ساختگی را مملو از اختلاف و تناقض و با اقتباس و تقلید فراوان از قرآن کریم ساخته‌اند. این مقاله که به شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته، به نقد و بررسی ادعاهای این کتاب در حوزه وحیانیت و جامعیت می‌پردازد. نویسنده در حوزه وحیانیت، ...  بیشتر

تحلیل ساختاری متن سوره الحاقة

نرگس انصاری؛ اعظم شمس‌الدینی

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 161-178

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3847

چکیده
  مکتب نقدی ساختارگرایی که در غرب مطرح و سپس در میان ما متداول گردید با انجام پژوهش‌های زبانی به دنبال روشن کردن ماهیت آثار ادبی و ویژگی‌های آنهاست. این مکتب کشف انسجام شکلی و معنایی میان این آثار را هدف خود قرار داده است. ساختار در حقیقت برگرفته از مجموع روابط موجود در اجزاء یک اثر است و ساختارگرایی آنها را به‌عنوان یک نظام کامل و یک ...  بیشتر

ریشه‌شناسی واژه قرآنی «حمد» با استفاده از منابع زبان‌های سامی

نصرت نیل‌ساز؛ علی دهقان

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 179-198

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3848

چکیده
  واژه حمد یکی از واژگان کلیدی در حوزه مفاهیم عبادی در قرآن کریم است. این واژه در فرهنگ لغات عربی و تفاسیر قرآن به لحاظ معنای صریح به ثناء و ستایش تفسیر شده است، اما به لحاظ معناهای جانبی در منابع سنتی رابطه آن با معنای شکر و سپاس و هم‌چنین معنای مدح محل بحث بوده است. به نظر می‌رسد با توجه به ابهام مطرح در معنای این ماده، خصوصاً در حوزه ...  بیشتر

معناشناسی «اضلال الهی» در قرآن کریم

فتحیه فتاحی‌زاده؛ سهیلا جلالی کندری؛ فاطمه آبادی

دوره 5، شماره 2 ، فروردین 1396، صفحه 199-216

https://doi.org/10.30473/quran.2017.3849

چکیده
  مفهوم «ضلالت»، یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم قرآنی است؛ به‌گونه‌ای که اغلب مفاهیم کلیدی قرآن به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در دو حوزه معناشناسی هدایت و ضلالت دسته‌بندی می‌شوند. میدان معناشناسی (هدایت - اضلال) نیز همچون تمامی مفاهیم کلیدی قران کریم حول محور «الله» در جریان است؛ به‌گونه‌ای که ضلالت حقیقی تنها زمانی محقق می‌شود ...  بیشتر