دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 1-2
عبدالهادی فقهی زاده؛ محمدجواد آزادی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 7-23
چکیده
محقّقان از دیرباز به موضوع ارتباط و تناسب سورههای قرآن توجّه داشته و در این باره نظریّات متعدّدی مطرح کردهاند؛ که این دیدگاهها در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان، آراء علّامه طباطبایی«ره»، با توجّه به جایگاه علمی ایشان بخصوص در زمینهﻯ تفسیر قرآن، از اهمیّت دو چندانی برخوردار است؛ موضوعی که به دلایل ...
بیشتر
محقّقان از دیرباز به موضوع ارتباط و تناسب سورههای قرآن توجّه داشته و در این باره نظریّات متعدّدی مطرح کردهاند؛ که این دیدگاهها در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان، آراء علّامه طباطبایی«ره»، با توجّه به جایگاه علمی ایشان بخصوص در زمینهﻯ تفسیر قرآن، از اهمیّت دو چندانی برخوردار است؛ موضوعی که به دلایل مختلف از جمله نوع نگاه علّامه طباطبایی«ره» به چگونگی چینش سورههای مصحف کنونی و اجتهادی دانستن آن، مورد غفلت واقع شده است. بر این اساس، در مقاله حاضر به ذکر آراء شاخص درباره انواع و اشکال تناسب سورهها پرداخته و ذیل عناوین مناسب، کیفیّت اعتقاد یا عدم اعتقاد علّامه طباطبایی«ره» نسبت به آنها را نشان دادهایم. بررسی آراء علّامه طباطبایی«ره» نشان میدهد، ایشان نه تنها به موضوع تناسب سورهها توجّه داشته است، بلکه در ردّ و تأیید انواع تناسبهای مطرح شده بین سورههای قرآن، نظریّات متعدّدی را ذکر کرده است.
سید حسن سادات مصطفوی؛ حمیدرضا شعیری؛ هادی رهنما
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 24-42
چکیده
الگوی تنشی (tensive) که متعلّق به گستره نشانه‌شناسی پساگریماسی محسوب می‌شود، به سوی «فرآیند تولید و دریافت معنا» جهت یافته است. الگوی تنشی، دو بُعد بنیادین ادراک را به مثابه ابعاد و ظرفیّت‌های معناسازی در نظر می‌گیرد: بعد فشاره‌ای (درونی، احساسی) و بعد گستره‌ای (بیرونی، شناختی)، به مثابه ظرفیت‌های پیشامعنایی، به ترتیب معرِّف ...
بیشتر
الگوی تنشی (tensive) که متعلّق به گستره نشانه‌شناسی پساگریماسی محسوب می‌شود، به سوی «فرآیند تولید و دریافت معنا» جهت یافته است. الگوی تنشی، دو بُعد بنیادین ادراک را به مثابه ابعاد و ظرفیّت‌های معناسازی در نظر می‌گیرد: بعد فشاره‌ای (درونی، احساسی) و بعد گستره‌ای (بیرونی، شناختی)، به مثابه ظرفیت‌های پیشامعنایی، به ترتیب معرِّف «سطح بیان» و «سطح محتوا» هستند. سطوح مشخصی از فشاره و گستره پیوند می‌یابند و در محل هم‌پیوندی آنها نشانه-معنا شکل می‌گیرد. ابعاد فشاره‌ای-گستره‌ای شاخص‌هایی کمّی و قابل سنجش‌اند و این ویژگی الگوی تنشی را به ابزاری دقیق در تحلیل فرآیند گفتمانی هر نشانه-معنا، از جمله نشانه-معناهای قرآنی، تبدیل میکند. در این مقاله، ضمن معرفی نشانه‌شناسی تنشی به حیطه مطالعات قرآنی ـ کوششی که نخستین گام در این مسیر است ـ از باب نمونه، فرآیندهای گفتمانی و صورت‌بندی نشانه-معنای کرامت در قرآن کریم، با تکیه بر الگوی تنشی مطالعه شده است. فرآیندهای گفتمانی کرامت انسانی در قرآن کریم، در دو سطح تنشی محقق شده است: در سطح نخست، شاکله کرامت پیشینی (در فرهنگ جاهلی) که ناظر به افراد دارا و متعلق به تباری خاص بوده، به چالش کشیده شده، «کرامت عام» انسانی با دو مؤلفه‌ی انتساب تبار همه انسان‌ها به آدم علیهالسلام به مثابه مخلوقِ برتری یافته بر فرشتگان، و برخورداری تمامی آدمیان از نعمت‌های خداوند، صورت‌بندی شده است. در سطح دوم تنشی، «کرامت خاص» انسانی در پیوند با ایمان و عمل صالح انسان صورت‌بندی شده است. این کرامتِ عند الله است که تنها مؤمنان و پرهیزکاران به آن دست می‌یابند.
کرم سیاوشی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 43-67
چکیده
«من وحی القرآن» از تفاسیر معاصر است که تفسیر آیات قرآن را در قالبی تحرک بخش، عصری و تربیتی عهده دار گردیده است. البته در کنار این ویژگی، گزارش روایات منتسب به معصوم و دیگر گزارشهای تاریخی مرتبط با آیات، در آن نمودی نمایان دارد. مطابق بررسی صورت گرفته، تعامل فضلالله با روایات سخت گیرانه و قابل تأمل است؛ در این مقال، عوامل ...
بیشتر
«من وحی القرآن» از تفاسیر معاصر است که تفسیر آیات قرآن را در قالبی تحرک بخش، عصری و تربیتی عهده دار گردیده است. البته در کنار این ویژگی، گزارش روایات منتسب به معصوم و دیگر گزارشهای تاریخی مرتبط با آیات، در آن نمودی نمایان دارد. مطابق بررسی صورت گرفته، تعامل فضلالله با روایات سخت گیرانه و قابل تأمل است؛ در این مقال، عوامل سخت گیری فضلالله در مواجهه با روایات تفسیری و گزارشهای تاریخی، و موانع استفاده هرچه گستردهتر مؤلف من وحی القرآن از آنها به کاستیهای گوناگونی موجود در آنها نسبت داده شده است. پیداست که این رویکرد سختگیرانه در مواردی با انتقاد مواجه است که بدان پرداخته شده است.
سهراب مروتی؛ مینا یعقوبی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 68-75
چکیده
پیشدانستههای فکری و از جمله آنها پیشفرضهای مذهبی و عقیدتی، از آفات عمل فهم به شمار میروند که به صورت نامرئی در لایههای معنایی ترجمه نفوذ کرده و خود را در هیئت حقیقت به مخاطب معرفی مینمایند. در صورتی که همه مذاهب و فرق اعتقادی اسلامی بخواهند قرآن را بر پایه پیشفرضهای خود، ترجمه نمایند، اختلاف در ترجمهها پدید ...
بیشتر
پیشدانستههای فکری و از جمله آنها پیشفرضهای مذهبی و عقیدتی، از آفات عمل فهم به شمار میروند که به صورت نامرئی در لایههای معنایی ترجمه نفوذ کرده و خود را در هیئت حقیقت به مخاطب معرفی مینمایند. در صورتی که همه مذاهب و فرق اعتقادی اسلامی بخواهند قرآن را بر پایه پیشفرضهای خود، ترجمه نمایند، اختلاف در ترجمهها پدید میآید. در این پژوهش سعی شده است تا ضمن تحلیل این مسئله، با بررسی سه نمونه از آیات قرآن کریم در باب «عدل الهی»، «امامت» و «وضو» از دیدگاه سه مترجم اهل سنت یعنی ابوالفضل رشیدالدین میبدی، شاه ولی الله دهلوی و نجم الدین محمد نسفی و سه ترجمه معاصر شیعه یعنی ترجمه آیتالله مکارم شیرازی، ترجمه مهدی الهی قمشهای و ترجمه فولادوند، چگونگی تأثیر گذاری پیشفرضهای عقیدتی بر ترجمه قرآن کریم تبیین گردد. نتیجه به دست آمده نشان میدهد که این پیشفرضها به وضوح رنگ اعتقادی ترجمههای مذکور را تعیین و آشکار مینمایند.
حامد خانی؛ بـَـگـُم عَقَبِه
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 76-85
چکیده
خلقت بهینه انسان از جمله مفاهیمی است که اشاراتی بدان در جای‌جای قرآن کریم دیده می‌شود. این مفهوم از دیرباز نظر مفسران را به خود جلب کرده است. آنها در هزار و چهارصد سال گذشته، دیدگاههای مختلفی را در تفسیر این مفهوم قرآنی بیان داشته، و در این باره بحث کردهاند که اولا خلقت بهینه دقیقا به چه معناست، و ثانیا، اسباب و علل بهینگی خلقت انسان ...
بیشتر
خلقت بهینه انسان از جمله مفاهیمی است که اشاراتی بدان در جای‌جای قرآن کریم دیده می‌شود. این مفهوم از دیرباز نظر مفسران را به خود جلب کرده است. آنها در هزار و چهارصد سال گذشته، دیدگاههای مختلفی را در تفسیر این مفهوم قرآنی بیان داشته، و در این باره بحث کردهاند که اولا خلقت بهینه دقیقا به چه معناست، و ثانیا، اسباب و علل بهینگی خلقت انسان در قیاس با دیگر موجودات چه میتواند باشد. بناست که در این مطالعه، اولا، سیر تحول این درکها را بکاویم و ببینیم در طول تاریخ چه درک‌های مختلفی از این مفهوم ارائه شده است و بیانهای ظاهرا مشابه مفسران در اینباره، چه تمایزهای مهمی با یکدیگر دارند. ثانیا، بکوشیم رابطه میان این درک‌های متمایز را با زمانه هر یک از مفسران، مبانی فکری، و مشرب علمی ایشان بازکاویم. آن گاه، بر پایه نتایج بحث، نظریههای ارائه شده در باره عوامل مؤثر بر تحول فهم مفسران از آیات قرآن کریم را بیازماییم و دیدگاه مختار خویش را در این باره برگزینیم.
سهیلا پیروزفر؛ فهیمه جمالی راد
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 86-100
چکیده
انتخاب انواع روشهای تفسیری بستگی به نوع نگاه مفسّر به قرآن دارد، مفسّر در نگرش ساختاری و مجموعی به قرآن، مدلول و معنای آیه را با ابزارهای گوناگون و از همه مهمتر با توجه به سیاق آیه واکاوی میکند، اما در نگرش تجزیهای و تفکیکی، عنصر سیاق چندان اهمیتی ندارد، در این دیدگاه میتوان آیات را تقطیع نمود و معنای استقلالی آن را مد ...
بیشتر
انتخاب انواع روشهای تفسیری بستگی به نوع نگاه مفسّر به قرآن دارد، مفسّر در نگرش ساختاری و مجموعی به قرآن، مدلول و معنای آیه را با ابزارهای گوناگون و از همه مهمتر با توجه به سیاق آیه واکاوی میکند، اما در نگرش تجزیهای و تفکیکی، عنصر سیاق چندان اهمیتی ندارد، در این دیدگاه میتوان آیات را تقطیع نمود و معنای استقلالی آن را مد نظر داشت. این تحقیق با باور به معناداری مستقل فرازهایی از آیات بدون توجه به سیاق و بافت معنایی، معتقد است با توجه به مبانی و قواعد تفسیری میتوان معنای استقلالی فرازهای آیات را همسو با معنای سیاقی آن در نظر گرفت.
ناصر محمدی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، صفحه 101-114
چکیده
در این مقاله ضمن احصای آثار تفسیری ابنسینا و اقسام آنها از سبک، روش و گرایش تفسیری او سخن گفتهایم. سبک تفسیری او متفاوت و در نهایت ایجاز است. تفاسیر او فاقد مقدمه و طرح بحث و مباحث لغویاند ، اما در همه آنها از موضوع وهدف سوره سخن رفته است. روش تفسیری وی عقلی و در راستای اثبات هماهنگی عقل و دین و یا قرآن و حکمت است. گرایش تفسیری او ...
بیشتر
در این مقاله ضمن احصای آثار تفسیری ابنسینا و اقسام آنها از سبک، روش و گرایش تفسیری او سخن گفتهایم. سبک تفسیری او متفاوت و در نهایت ایجاز است. تفاسیر او فاقد مقدمه و طرح بحث و مباحث لغویاند ، اما در همه آنها از موضوع وهدف سوره سخن رفته است. روش تفسیری وی عقلی و در راستای اثبات هماهنگی عقل و دین و یا قرآن و حکمت است. گرایش تفسیری او فلسفی و از بارزترین مصادیق آن است. تفسیر قرآن او تأویل فلسفی و از نوع تطبیق قرآن با فلسفه است. قرآن سراسر اسرار است و از طریق ممارست و تبحر در دانشهای فلسفی و حکمی میتوان به این اسرار دست یافت. این فیلسوف در پی اثبات هم سویی عقل و فلسفه با دین و قرآن است و گرایش تفسیری او تأویل فلسفی صرف است.
