عباس اقبالی؛ روحالله صیادینژاد؛ محمد حسین فاضلی
چکیده
از جمله موضوعات مهم زبانشناسی نقشگرای هالیدی و رقیه حسن، انسجام و به هم پیوستگی متن است. هراندازه انسجام آوایی، واژگانی، دستوری و معنایی میان یک متن و عناصر آن بیشتر باشد؛ آن متن ماندگارتر خواهد بود. از این رو میتوان گفت یکی از دلایل ماندگاری قرآن مجید همین انسجامی است که میان عناصر آن برقرار است و مایه برخی از پژوهشهای ادبی ...
بیشتر
از جمله موضوعات مهم زبانشناسی نقشگرای هالیدی و رقیه حسن، انسجام و به هم پیوستگی متن است. هراندازه انسجام آوایی، واژگانی، دستوری و معنایی میان یک متن و عناصر آن بیشتر باشد؛ آن متن ماندگارتر خواهد بود. از این رو میتوان گفت یکی از دلایل ماندگاری قرآن مجید همین انسجامی است که میان عناصر آن برقرار است و مایه برخی از پژوهشهای ادبی ـ قرآنی گشته است. در این جستار با روش توصیفی– تحلیلی، «انسجام واژگانی» در سوره «عنکبوت» واکاوی شده است. از دستاوردهای این پژوهش آن است که در قرآن کریم انواع انسجامها چشمنواز است؛ از جمله انسجام واژگانی که در بافت زبانی به نحوی نمود مشترک دارند با پراکندگی خود در سطح متن باعث انسجامبخشی به پیکره متن شدهاند و معلوم شده تکرار واژه «الله» به صورتهای لفظی و معنایی، جزئی و کلی 64 درصد از انسجام واژگانی در سوره عنکبوت را به خود اختصاص داده است. همچنین در این سوره متناسب با بافت و سیاق سخن، الفاظ «کفر» و «ایمان» و زیرمجموعه آنها، بیشتر از واژههای دیگر تکرار میشوند و همین تکرار مایه انسجام گشته و به خواننده کمک میکند تا راحتتر با متن ارتباط پیدا کند و معنی آن را درک کند. واژگان متضاد بهمثابه عناصر دیگر انسجام واژگانی در این سوره پربسامدند تضاد اسمها با 23 مورد و تضاد فعلها با 7 مورد، خواننده را از حالت انفعالی خارج و به درک و ارتباط بین آیات و واژهها رهنمود میسازد.
مهدی مطیع؛ فاطمه سادات نیکزاد حسینی؛ الهام آقادوستی
دوره 6، شماره 2 ، فروردین 1397، ، صفحه 93-112
چکیده
واژهها همواره در بافتهای کاربردی خود، با یکدیگر ترکیب شده و عبارتهای مختلفی میسازند؛ این ترکیب و ارتباط، در هیچ زبانی، تصادفی و بدون قاعده نیست و روابط معناداری میان واحدهای هر زبان حاکم است. در قرآن کریم نیز، کاربرد هر واژه در آیات، حکیمانه و هدفمند است و با کنکاش و بررسی ارتباط واژهها با یکدیگر، میتوان مفهوم هر واژه را ...
بیشتر
واژهها همواره در بافتهای کاربردی خود، با یکدیگر ترکیب شده و عبارتهای مختلفی میسازند؛ این ترکیب و ارتباط، در هیچ زبانی، تصادفی و بدون قاعده نیست و روابط معناداری میان واحدهای هر زبان حاکم است. در قرآن کریم نیز، کاربرد هر واژه در آیات، حکیمانه و هدفمند است و با کنکاش و بررسی ارتباط واژهها با یکدیگر، میتوان مفهوم هر واژه را در ارتباط با دیگر واژگان و در یک نظام معنایی تعیین نمود. تحقیق حاضر، در نظر دارد تا با کاربست نظریۀ شبکۀ معنایی در مطالعات قرآنی - با نگاهی به حوزۀ معنایی قوانین الهی در قرآن - گامی مهم در جهت شناخت مفاهیم قرآنی و درک روابط معنایی میان واژگان این کتاب حکیم بردارد. بدین منظور نگرشی ساختگرایانه به متن قرآن داشته و از تلفیقی از مکتب بُن آلمانها و روابط بینامتنی استفاده نموده است. در این راستا پس از انتخاب موضوع و واژگان کلیدی آن، ابتدا تمامی آیات مربوط به هر یک از واژگان کلیدی، جمعآوری میشود. پسازآن، «مؤلفههای معنایی» واژگان کلیدی ارزیابی میگردند. در مرحلۀ بعد، «میدان معناشناسی» هر واژه تعیین شده و کلمات مرتبط با مفهوم کانونی میدان از طریق نمودارها و جداول دادگانی که در آنها تقابل و ارتباط میان واژگان نشان داده میشود، مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. درنهایت، با مقایسه ارتباطات میدانهای معناشناسی، «شبکۀ معنایی» ترسیم میشود. با این کار، هر واژه با تمام ابعاد معنایی خود ظاهر شده و ارتباطات متعدد واژگان در یک مجموعه کلی مورد بررسی قرار میگیرد و بدین ترتیب، معنای هر واژه در بافت کاربردی خود، معین میشود.
رسول محمدجعفری؛ حسن اصغرپور؛ مرتضی اوحدی
چکیده
محمد عزّت دروزه از مفسران معاصر و بیانگذاران تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول در تفسیر خود، التفسیرالحدیث میباشد. وی فهم معانی و مراد آیات را تنها در پرتو توجه به سیاق آیات ممکن میداند. از اینرو ابتدا در مقدمه تفسیرش به طور مفصل در اهمیت سیاق سخن گفته است و آنگاه در جایجای اثرش سیاق را در خدمت تفسیر آیات آورده است. این پژوهش با ...
بیشتر
محمد عزّت دروزه از مفسران معاصر و بیانگذاران تفسیر قرآن بر اساس ترتیب نزول در تفسیر خود، التفسیرالحدیث میباشد. وی فهم معانی و مراد آیات را تنها در پرتو توجه به سیاق آیات ممکن میداند. از اینرو ابتدا در مقدمه تفسیرش به طور مفصل در اهمیت سیاق سخن گفته است و آنگاه در جایجای اثرش سیاق را در خدمت تفسیر آیات آورده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی انجام پذیرفته است؛ در این پژوهش کارکردهای سیاق در دو محور: 1. کارکردهای سیاق در نقش قرینهای درونمتنی، 2. کارکردهای سیاق در ارتباط با قرائن برونمتنی، بررسی و تحلیل شده است. مجموعه بررسیها و تحلیلها در این دو محور حکایت از آن داشت که دروزه، پیش از اقوال مفسران و حتی روایات به سیاق آیات توجه کرده و تلاش داشته است آنچه که از سیاق آیات به دست میآید برای مخاطب خود عرضه کند. وی گاه توانسته به هدف خود نائل آید و گاه در استفاده از سیاق به تکلف دچار شده و به دلایلی چون تعصبات مذهبی و غیره، نتوانسته است به شایستگی از سیاق بهره گیرد.
تفسیر
محسن رجبی قدسی؛ فهیمه ضیاء قریشی
چکیده
برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا میدانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و ...
بیشتر
برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا میدانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و آیین واحدی زندگی میکردند که نیازی به پیامبر (حجّت بیرونی) نداشتند، با آغاز اختلافهایی که دیگر با حکم عقل (حجّت درونی) بهتنهایی قابل حل نبود، خداوند بعثت انبیاء را با فرستادن حضرت نوح(ع) آغاز کرد که از جمله آیات «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیکَ ...» (شوری،13) و «إِنَّا أَوْحَینَا إِلَیکَ کَمَا أَوْحَینَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیینَ مِنْ بَعْدِهِ» (نساء، 163) و نیز احادیث معتبر مبیّن آن است. این جستار ضمن بررسی دلایل این دسته از پژوهشگران، با تدبّر در آیات قرآن و مطالعۀ احادیث، پیامبری آدم ابوالبشر را با مؤلّفههای مطرح شده برای بعثت و نبوّت انبیا به بوتۀ نقد و سنجش گذارده است.
محمدنقی رفعتنژاد؛ محمدامین مؤمنی
چکیده
واژه تقوا و مشتقات آن بهویژه فعلِ «إتّقی» از واژگان بسیار پرکاربر در فرهنگ و متون دینی اسلام بهویژه آیات و روایات است. اهمیت معناشناسی این واژه پیش از هر چیز و پیچیدگی نسبی مفهومی آن از یکسو و برداشتهای نادرست معنایی از آن از سوی دیگر سبب شد تا با پژوهشی کامل به معناشناسی این واژه و مشتقات آن بهویژه «اتقی» بپردازیم. ...
بیشتر
واژه تقوا و مشتقات آن بهویژه فعلِ «إتّقی» از واژگان بسیار پرکاربر در فرهنگ و متون دینی اسلام بهویژه آیات و روایات است. اهمیت معناشناسی این واژه پیش از هر چیز و پیچیدگی نسبی مفهومی آن از یکسو و برداشتهای نادرست معنایی از آن از سوی دیگر سبب شد تا با پژوهشی کامل به معناشناسی این واژه و مشتقات آن بهویژه «اتقی» بپردازیم. در مقاله پیش رو مباحث معناشناسی این واژه و برخی مشتقاتش در 4 محور به بحث گذارده شده است: 1. ریشه تقوی و صیغه آن 2. معنا و مفهوم دقیق ریشه مشتقات (وقی)؛ 3. معنا و مفهوم هیئت فعل اتّقی؛ 4. معنای اتقوا الله و مقصود از آن. در این مقاله به اثبات میرسد که این ماده در تمام کاربردهای خود بر نوعی حفظ و نگهداری دلالت میکند و اتّقاء از چیزی به معنای محافظت شدن و مصون ماندن از امری است که انسان از گزند او در امان نبوده؛ درنتیجه از او ترسیده و دوری میگزیند. باب افتعال در این واژه معنای مطاوعه را میرساند. تقوای خدا و اتقای از او در حقیقت اتقای از صفات جلالیه و عذاب اوست و جمله اتقوا الله و مانند آن از اوامر انذاری بوده و در مقام تخویف و تحدیر به کار میرود. شیوه پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی با استفاده از نظریات بزرگان بهویژه اهل لغت و با بهکارگیری روش استنباطی و اجتهادی است.
فاطمه دست رنج
چکیده
از جمله شبهات مطرح شده پیرامون آیات جهاد در قرآن، نسبت دادن خشونت و ترویج آن در قالب احکام و اوامری است که خداوند در برخی از آیات بیان نموده است. این نوشتار با بیان این شبهه و با عنایت به نظریه کنش گفتاری جان سرل، از طریق تحلیل محتوا و گفتمان تولید شده در آیات مورد بحث، جهت ارائه پاسخ به این شبهه، نگاشته شده است. با توجه به این امر کهتا ...
بیشتر
از جمله شبهات مطرح شده پیرامون آیات جهاد در قرآن، نسبت دادن خشونت و ترویج آن در قالب احکام و اوامری است که خداوند در برخی از آیات بیان نموده است. این نوشتار با بیان این شبهه و با عنایت به نظریه کنش گفتاری جان سرل، از طریق تحلیل محتوا و گفتمان تولید شده در آیات مورد بحث، جهت ارائه پاسخ به این شبهه، نگاشته شده است. با توجه به این امر کهتا کنون از این زاویه به مسئله حاضر نگریسته نشده بود، تلاش شد تا با محوریّتآیه چهارم سوره محمد6 خوانشی تازه از این آیه و آیات تکمیلی ارائه شود. با بررسی این آیه و سایر آیاتی که فضای بحث را تکمیل کردند، این نتیجه حاصل آمد که توجه به گزارههایی نظیر بافت درونی و زبانی آیات، مخاطب و طرفین گفتمان، بیان تناسب حکم و جزا در نسبت با جرم، ایجاد پسا کنش بازدارندگی در مخاطب، استفاده مکرّر از کنش گفتاری اظهاری در قالب تعلیل، تعریف، تقیید، تقابل، تحدید و... جهت تنویر فضای فکری مخاطب، ما را به نفی انگاره خشونت در آیه چهارم سوره محمد6و نیز سایر آیات تکمیلی رهنمون میسازد.
ابوالفضل خوش منش
دوره 2، شماره 1 ، مهر 1392، ، صفحه 85-100
چکیده
قرآن کریم بر اصل «فطرت» تأکیدات مکرری کرده، اساس دعوت خود را بر آن قرار داده و این مفهوم را اساس رویآوری انسان به «دین» خوانده است. از نگاه قرآن، فطرت، عبارت از شیوه ساختاری توحیدی است که جهان هستی و از جمله انسان طبق آن پدید آمدهاند و قرآن از همین منطق و خاستگاه عموم انسانها را فارغ از نژاد و زبان به صراط مستقیم دعوت ...
بیشتر
قرآن کریم بر اصل «فطرت» تأکیدات مکرری کرده، اساس دعوت خود را بر آن قرار داده و این مفهوم را اساس رویآوری انسان به «دین» خوانده است. از نگاه قرآن، فطرت، عبارت از شیوه ساختاری توحیدی است که جهان هستی و از جمله انسان طبق آن پدید آمدهاند و قرآن از همین منطق و خاستگاه عموم انسانها را فارغ از نژاد و زبان به صراط مستقیم دعوت میکند. مقاله دارای سه بخش اصلی است: «چیستی فطرت و شمول گستره آن که به ساختار تمام جهان مرتبط است»، «فطری بودن زبان به معنای عام» و «فطری بودن زبان قرآن به معنای خاص». این مقولهها که از منشأ واحدی برآمدهاند، بر هم منطبقاند و راز رسالت جهانی قرآن و نفوذ آن همین موضوع بوده و میباشد. در زمان حاضر هم این موضوع، سرمایهای است که امت اسلامی که در خطاب و گفتمان امروز خود با دنیای معاصر باید بر آن تکیه کند.
سهیلا پیروزفر؛ فهیمه جمالی راد
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، ، صفحه 86-100
چکیده
انتخاب انواع روشهای تفسیری بستگی به نوع نگاه مفسّر به قرآن دارد، مفسّر در نگرش ساختاری و مجموعی به قرآن، مدلول و معنای آیه را با ابزارهای گوناگون و از همه مهمتر با توجه به سیاق آیه واکاوی میکند، اما در نگرش تجزیهای و تفکیکی، عنصر سیاق چندان اهمیتی ندارد، در این دیدگاه میتوان آیات را تقطیع نمود و معنای استقلالی آن را مد ...
بیشتر
انتخاب انواع روشهای تفسیری بستگی به نوع نگاه مفسّر به قرآن دارد، مفسّر در نگرش ساختاری و مجموعی به قرآن، مدلول و معنای آیه را با ابزارهای گوناگون و از همه مهمتر با توجه به سیاق آیه واکاوی میکند، اما در نگرش تجزیهای و تفکیکی، عنصر سیاق چندان اهمیتی ندارد، در این دیدگاه میتوان آیات را تقطیع نمود و معنای استقلالی آن را مد نظر داشت. این تحقیق با باور به معناداری مستقل فرازهایی از آیات بدون توجه به سیاق و بافت معنایی، معتقد است با توجه به مبانی و قواعد تفسیری میتوان معنای استقلالی فرازهای آیات را همسو با معنای سیاقی آن در نظر گرفت.
رحمتالله عبداللهزاده آرانی
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1391، ، صفحه 87-98
چکیده
درک مفاهیم و بیان مقاصد آیات قرآن همواره مورد توجه مفسّران و قرآنپژوهان بوده است. در این زمینه قرآن نیز خود به تأمّل و تدبّر در آیات دعوت نموده و اینگونه بر فهمپذیر بودن کلام وحی پای فشرده است. از سوی دیگر، برخی روایات، از تفسیر به رأی و از آنچه از آن به «ضرب آیات به یکدیگر» نام برده شده، نهی نموده و گروهی بر این اساس، بهرهگیری ...
بیشتر
درک مفاهیم و بیان مقاصد آیات قرآن همواره مورد توجه مفسّران و قرآنپژوهان بوده است. در این زمینه قرآن نیز خود به تأمّل و تدبّر در آیات دعوت نموده و اینگونه بر فهمپذیر بودن کلام وحی پای فشرده است. از سوی دیگر، برخی روایات، از تفسیر به رأی و از آنچه از آن به «ضرب آیات به یکدیگر» نام برده شده، نهی نموده و گروهی بر این اساس، بهرهگیری معنای یک آیه از آیات دیگر را در دایره شمول نهی یاد شده قرار داده و آن را از مصادیق تفسیر به رأی شمردهاند. فیض کاشانی و علامه طباطبایی با تبیینی درخور از روایات «منع از تفسیر به رأی» و «ضرب آیات به آیات» به خوبی از عهده بیان عدم تعارض بین اینگونه روایات از یکسو و «ادله تدبّر در قرآن» از سوی دیگر برآمدهاند؛ اما آنچه پس از آن در نگرش هر یک رخ مینماید بهگونهای متفاوت از دیگری است. فیض کاشانی تدبّر در قرآن را زمینهای برای درک حقایق آیات و باطن الفاظ و عبارات میداند و به استناد دستهای از روایات و اخبار برای اهل تدبّر در این عرصه مجالی فراخ پیشروی قرار میدهد؛ ولی علامه طباطبایی آن را زمینهای برای تبیین مبنای خود در تفسیر آیات به آیات قرار میدهد، و با بهرهگیری از دستهای دیگر از روایات، زوایای دیگری از تدبّر در قرآن را پیشروی مینهد و بر امکان فهم مستقل آیات قرآن با توجه به مبین بودن آیات تأکید مینماید و نقش روایات در این زمینه را رهنمون کردن بهسوی بهرهگیری از آیات برای فهم آیات با تدبّر در آنها میداند.
علیرضا دلافکار؛ محمدحسن صانعی پور؛ مهدی ارجمندفر
دوره 3، شماره 1 ، مهر 1393، ، صفحه 91-104
چکیده
در کاربردشناسی علاوه بر ساختار زبانی،بافت پیرامونی و عناصر و اطلاعات غیر ملفوظ (غیر مکتوب)را نیز باید در نظر گرفت. بافت پیرامونی انذار در یک مخاطبه نیز دارای مؤلفههایی است که باعث تمایز این کار گفت از دیگر کارگفتها میشود. خداوند در آیات زیادی در قرآن به انسانها وعید به عذاب میدهد و از طرف دیگر به منظور پیشگیری از دچار شدن ...
بیشتر
در کاربردشناسی علاوه بر ساختار زبانی،بافت پیرامونی و عناصر و اطلاعات غیر ملفوظ (غیر مکتوب)را نیز باید در نظر گرفت. بافت پیرامونی انذار در یک مخاطبه نیز دارای مؤلفههایی است که باعث تمایز این کار گفت از دیگر کارگفتها میشود. خداوند در آیات زیادی در قرآن به انسانها وعید به عذاب میدهد و از طرف دیگر به منظور پیشگیری از دچار شدن به عذاب وعده داده شده، فعل انذار و هشدار را کاربری میکند. به دنبال انذار، گروهی از انسانها خائف گشته و با انجام اوامر و دوری از نواهی خداوند خود را از ابتلا به عذاب دور میکنند. بر مبنای تحلیل کاربردشناختی، انذار الهی بیان شده توسط شعیب (علیهالسّلام) دارای ساختار دقیق و منظمی است که با دقت و ظرافت خاصی از جانب منذِر کاربری میشود. براین اساس حضرت شعیب در ابلاغ و اعلان انذار با اشاره به امری مخوف و ترسناک همراه با دلسوزی و محبت قوم خود را به روشنی و وضوح، بیم می دهد و با تکیه بر عقلانیت و دانایی و بدور از هرگونه اجبار و تحمیل عقیده و با بهره گیری از مکانیزم بازدارندگی انذار و بدون ایجاد رعب و وحشت و رعایت مرز انزجار و نفرت مخاطبان خود را آگاهی می دهد.
محمدحسین مهدوینژاد؛ مهدی اخوت
دوره 3، شماره 2 ، فروردین 1394، ، صفحه 91-106
چکیده
توجه به زبان دین در فلسفه دین به دلیل چگونگی مسأله معنا درباره فهم گزارههای دینی و تحلیل اعتقادات مبتنی بر این گزارههاست. آنچه در این میان مهم است و در حل بسیاری از مسائل میتواند مورد بهره قرار گیرد، مسأله ارتباط میان لفظ و معنا، دلالت آنها و نیز معنای واژگانی است که در متون دینی به کار رفته است، به طوری که امروزه زبانشناسان معاصر ...
بیشتر
توجه به زبان دین در فلسفه دین به دلیل چگونگی مسأله معنا درباره فهم گزارههای دینی و تحلیل اعتقادات مبتنی بر این گزارههاست. آنچه در این میان مهم است و در حل بسیاری از مسائل میتواند مورد بهره قرار گیرد، مسأله ارتباط میان لفظ و معنا، دلالت آنها و نیز معنای واژگانی است که در متون دینی به کار رفته است، به طوری که امروزه زبانشناسان معاصر در سمانتیک یا علم دلالت الفاظ، بحث مستقلی را برای واژگان اختصاص دادهاند. با عنایت به این مهم و نیز واژهشناسیای که در متون دینی و زبان دین به ویژه کلام وحی مطلق؛ قرآن، به کار رفته و با توجه به اعجاز بیانی قرآن که مربوط به ساختار لفظی آن است و بسیار در فهم گزارههای آن مؤثر است؛ نوشتار زیر در پی تبیین و بررسی مبنای ساختارشناسی الفاظ با توجه به مبنای خاص قرآن در بیان معنا و مفهوم این گزارهها و کیفیت دلالت آنها از طریق دلالت لفظ بر روح معنا است.
احمد پاکتچی؛ محمدحسین شیرزاد؛ محمدحسن شیرزاد
چکیده
«نذر» ازجمله مادههایی در قرآن کریم است که نقشی مؤثر در ساخت برخی مفاهیم کلیدی ایفا کرده است. از یک سو باید از «نَذر» یاد کرد که ازجمله انگارههای دینی محسوب میشود که ناظر به منسکی خاص در رابطه انسان با خداوند متعال است. از دیگر سو، با طیفی از واژگان چون «إنذار»، «مُنذِر» و «نَذیر» مواجهیم که با ...
بیشتر
«نذر» ازجمله مادههایی در قرآن کریم است که نقشی مؤثر در ساخت برخی مفاهیم کلیدی ایفا کرده است. از یک سو باید از «نَذر» یاد کرد که ازجمله انگارههای دینی محسوب میشود که ناظر به منسکی خاص در رابطه انسان با خداوند متعال است. از دیگر سو، با طیفی از واژگان چون «إنذار»، «مُنذِر» و «نَذیر» مواجهیم که با معنای «ترس» و «هراس» در ارتباطند. قاطبه لغویان و مفسران قرآن کریم، در بحث از ماده «نذر» به ذکر این معانیِ بهظاهر نامرتبط بسنده کرده، نسبت به وقوع اشتراک لفظی (همنامی) یا معنوی (چندمعنایی) سکوت اختیار کردهاند. پژوهش حاضر بر پایه این دیدگاه که مطالعۀ پیشینۀ تاریخیِ واژگانِ مشترک از طریق ریشهشناسی، ابزار کارآمدی برای تمییز اشتراک لفظی از معنوی است، به ریشهیابی «نذر» پرداخته، میکوشد همگرایی ریشهای میان «نَذر» و «إنذار» را به اثبات رساند. این مطالعه نشان میدهد، «نَذر» در بافت نزول قرآن کریم بر منسکی خاص اطلاق میگردد که طی آن، نذرکننده بهمنظور ایمنی ازآنچه میهراسد، با خداوند متعال پیمان میبندد که در صورت برخورداری از حمایتهای الهی، عملی را انجام دهد یا ترک نماید.
محمد محمدرضایی؛ سیدعلی علم الهدی؛ ناصر محمدی؛ مریم شریف پور
دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1393، ، صفحه 95-114
چکیده
زبان دین یکی از مباحث مهم در فلسفه دین میباشد. این دانش به دلیل اهمیت بحث معنا و نقش کلیدی گزارههای کلامی در توجیه و صدق گزارههای دینی، به بحث از توصیف و توجیه گزارههای کلامی میپردازد. پرداختن به صدق و کذب گزارههای کلامی و سپس معناداری یا بی معنایی و در دهههای اخیر، معرفت بخشی یا غیر معرفت بخشی آنها (شناختاری یا غیر شناختاری) ...
بیشتر
زبان دین یکی از مباحث مهم در فلسفه دین میباشد. این دانش به دلیل اهمیت بحث معنا و نقش کلیدی گزارههای کلامی در توجیه و صدق گزارههای دینی، به بحث از توصیف و توجیه گزارههای کلامی میپردازد. پرداختن به صدق و کذب گزارههای کلامی و سپس معناداری یا بی معنایی و در دهههای اخیر، معرفت بخشی یا غیر معرفت بخشی آنها (شناختاری یا غیر شناختاری) از مسائل این علم بوده است. در این بین، رهیافتهای زبان دینی، به دو گروه عمده شناختاری (ناظر به واقع و توصیفگر واقعیتها) و غیر شناختاری تقسیم میشوند. رهیافتهای زبانی چون نمادین دانستن متون دینی، رمزی، اسطورهای، استعارهای یا کنایهای دانستن آن از قسم غیر شناختاری میباشند. علامه طباطبایی فیلسوف و مفسر برجسته جهان تشیع، ساختار زبان قرآن را بر مبنای عرف عام دانسته، که البته با عرف عام تفاوتهایی نیز دارد و از آنجا که در زبان عرف عقلا از رمز، استعاره، کنایه و نماد برای تفهیم بهتر و سریعتر مطلب استفاده میشود، خداوند نیز در قرآن در مواردی این صناعات ادبی را جهت تقریب ذهن از محسوس به معقول به کار برده است؛ اما کل زبان قرآن را (اخبار، انشاء، نماد، رمز و کنایه و ...) شناختاری، ناظر به واقع و معنادار میداند. وی به هیچ عنوان، کاربرد زبان اسطوره را در هیچ کجای قرآن نپذیرفته و آن را با حق و حقیقت بودن قرآن و هدف آن در تناقض میداند. زبان دین یکی از مباحث مهم در فلسفه دین میباشد. این دانش به دلیل اهمیت بحث معنا و نقش کلیدی گزارههای کلامی در توجیه و صدق گزارههای دینی، به بحث از توصیف و توجیه گزارههای کلامی میپردازد. پرداختن به صدق و کذب گزارههای کلامی و سپس معناداری یا بی معنایی و در دهههای اخیر، معرفت بخشی یا غیر معرفت بخشی آنها (شناختاری یا غیر شناختاری) از مسائل این علم بوده است. در این بین، رهیافتهای زبان دینی، به دو گروه عمده شناختاری (ناظر به واقع و توصیفگر واقعیتها) و غیر شناختاری تقسیم میشوند. رهیافتهای زبانی چون نمادین دانستن متون دینی، رمزی، اسطورهای، استعارهای یا کنایهای دانستن آن از قسم غیر شناختاری میباشند. علامه طباطبایی فیلسوف و مفسر برجسته جهان تشیع، ساختار زبان قرآن را بر مبنای عرف عام دانسته، که البته با عرف عام تفاوتهایی نیز دارد و از آنجا که در زبان عرف عقلا از رمز، استعاره، کنایه و نماد برای تفهیم بهتر و سریعتر مطلب استفاده میشود، خداوند نیز در قرآن در مواردی این صناعات ادبی را جهت تقریب ذهن از محسوس به معقول به کار برده است؛ اما کل زبان قرآن را (اخبار، انشاء، نماد، رمز و کنایه و ...) شناختاری، ناظر به واقع و معنادار میداند. وی به هیچ عنوان، کاربرد زبان اسطوره را در هیچ کجای قرآن نپذیرفته و آن را با حق و حقیقت بودن قرآن و هدف آن در تناقض میداند.
عبدالهادی فقهی زاده؛ علیرضا دل افکار؛ رقیه علی زاده
چکیده
سلفیه تکفیری در حوزه تفسیر قرآن با استناد به ظواهر آیات، روایات و سیره پیامبر و اصحابش، به آنچه از قدیم مانده سخت پایبندند و عقاید صحیح اسلامی را منحصر به «ظواهر» قرآن و سنت میدانند و از هرگونه تفسیر، ژرفنگری و بهرهگیری از عقل، علم و فلسفه در تعالیم دین و تطبیق آن با مقتضیات زمان اجتناب میورزند. ورود مجاز در قرآن را انکار ...
بیشتر
سلفیه تکفیری در حوزه تفسیر قرآن با استناد به ظواهر آیات، روایات و سیره پیامبر و اصحابش، به آنچه از قدیم مانده سخت پایبندند و عقاید صحیح اسلامی را منحصر به «ظواهر» قرآن و سنت میدانند و از هرگونه تفسیر، ژرفنگری و بهرهگیری از عقل، علم و فلسفه در تعالیم دین و تطبیق آن با مقتضیات زمان اجتناب میورزند. ورود مجاز در قرآن را انکار کرده و با تفسیر گزینشی آیات، بهدنبال تفسیر آیات قرآن نبوده، بلکه بهدنبال پیدا کردن عقاید خویش در قرآن و رد دیدگاههای مخالفان هستند؛ اما ظاهرگرایی علاوه بر عدمکفایت در تفسیر قرآن، مخالف با آیات قرآن است. تأکید افراطی بر نقل و روایت موجب راهیابی احادیث ضعیف به منابع و دوری از عقلگرایی در تفسیر شده و با پیشداوریهای گرایشی، آیات به شیوه نادرست بر روایات تطبیق داده میشوند.
معصومه آگاهی؛ عبدالهادی فقهی زاده
چکیده
یکی از مبانی خاص تفسیر اخلاقی، اخلاقیبودن محتوای مفاهیم قرآنی و زبان تخاطب در قرآن است؛ چنانکه میتوان محتوای قرآن را از جهات گوناگون از جمله انطباق آموزهها و مفاهیم قرآنی با فطرت انسان، اهداف تربیتی و اخلاقی رسالت پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوالهوسلم) و نزول قرآن و وجود آیات صریح در رعایت موازین اخلاقی، محتوایی اخلاقی برشمرد. ...
بیشتر
یکی از مبانی خاص تفسیر اخلاقی، اخلاقیبودن محتوای مفاهیم قرآنی و زبان تخاطب در قرآن است؛ چنانکه میتوان محتوای قرآن را از جهات گوناگون از جمله انطباق آموزهها و مفاهیم قرآنی با فطرت انسان، اهداف تربیتی و اخلاقی رسالت پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوالهوسلم) و نزول قرآن و وجود آیات صریح در رعایت موازین اخلاقی، محتوایی اخلاقی برشمرد. از اینرو، قرآن کریم افزون بر اشتمال بر محتوای اخلاقی، در مقام بیان و انتقال این مفاهیم ابزارهای اخلاقی نیز استخدام کردهاست. التزام قرآن به رعایت زبان اخلاقی در همۀ سطوح کلام و در جایگاهها و مظاهر گوناگون، قابل ملاحظه است؛ چنانکه واژگان، تعابیر و جملات مورد استفادۀ خود را از میان انبوه گزینههای ممکن انتخاب کرده و در هر مورد، از نظر اخلاقی، بهترین گزینش را داشته است: وقتی تصریح به مطلبی را خلاف دأب اخلاقی ملاحظه کرده، به کنایه سخن گفته است. گاهی نیز با ایجاد تغییر در ساختار نحوی جملات، انسجام اخلاقی قرآن را حفظ کرده است. در این نوشتار همچنین از طرق گوناگون به نقدهایی پاسخ داده شدهاست که استعمال برخی واژگان یا تعابیر قرآنی را صراحتاً یا تلویحاً مغایر ادب و خروج از دایرۀ اخلاقی برشمردهاند؛ طرقی مانند: ارجاع به معنای واژه در عصر نزول، کنایینشاندادن برخی عبارات، تفکیک معنای لغوی و معنای اصطلاحی و توجه به ساختار نحوی عبارات. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که عناصر زبانی قرآن مجموعاً در جهت اهداف تربیتی و اخلاقی آن بهگزینی شدهاند تا در تعامل این کتاب الهی با مخاطبان هرگز از حریم اصول اخلاقی خارج نشود.
محمد صادق جمشیدی راد؛ محمدعلی لسانی فشارکی؛ محمدحسن صانعی پور؛ سیدمحمدعلی علوی
چکیده
تقدّم یا تأخّر تفکّر و تحصیل معنا نسبت به زبان و گفتار و تأثیر هرکدام بر دیگری و کیفیت آن مهمترین وجوه مسأله در رابطۀ زبان و تفکّر است. «تعیینکنندگی زبان برای تفکّر»، «تعیینکنندگی تفکّر برای زبان»، «استقلال زبان و تفکّر از هم» و «استقلال زبان و تفکّر در آغاز تکوین و وابستگی آنها به هم در تکامل» چهار نظریه ...
بیشتر
تقدّم یا تأخّر تفکّر و تحصیل معنا نسبت به زبان و گفتار و تأثیر هرکدام بر دیگری و کیفیت آن مهمترین وجوه مسأله در رابطۀ زبان و تفکّر است. «تعیینکنندگی زبان برای تفکّر»، «تعیینکنندگی تفکّر برای زبان»، «استقلال زبان و تفکّر از هم» و «استقلال زبان و تفکّر در آغاز تکوین و وابستگی آنها به هم در تکامل» چهار نظریه مطرح در این بارهاند. در این میان، معرفت قرآنی حاصل از تحقیق موضوعی و معناشناختی آیات مرتبط، علاوه بر غنابخشی به دستاوردهای بشری، بهویژه در تبیین کیفیّت تأثیر زبان بر ذهن، میتواند پشتوانۀ نظری تدوین برنامههای اجتماعی تربیتی گفتمانمحور و مهمتر از همه در راستای اصلاح رویکرد به آموزش و ترویج قرآن کریم، در پاسخ به چرایی ماهیت زبانی آن، نقشآفرین باشد. آیاتی از قرآن کریم شناخت یا عدم شناخت به حقایقی را در تحقّق و چگونگی کنشهایی در «زبان بیانگر» تعیینکننده نشان میدهد؛ اما «زبان دریافتی»، با لحاظ همبستگی لفظ و معنا، «کارکردی توجیهی» بر ذهن انسان به دو نحو «ذکری» و «لهوی» دارد. ثمربخشی شناختهایی نو، بسترسازی برای آیات غیرکلامی، محوریّت برای ارزیابی و تغییر تصوّرات و تصدیقات و سببیّت برای تثبیت شناختها و باورهای انسان پیامد کارکرد توجیهی زبان در بیان قرآن کریم است.
محمد علی تجری؛ محمد تقدمی صابری
چکیده
بهاء الدین محمد بن حسین عاملی (953-1030ق) بشناخته به «شیخ بهایی» در تفسیر گرانسنگ العروة الوثقی آرای مفسران در تفسیر سوره حمد را گزارش کرده، پس از تحلیل و نقد، هر یک را در ترازوی صحتوسقم نهاده، دیدگاه خویش را بازتابانده است. ارائه و تحلیل گزارشها و نقدهای شیخ بهایی دربارۀ استقلال یا اتحاد سورههای «ضحی و شرح» و «فیل و ...
بیشتر
بهاء الدین محمد بن حسین عاملی (953-1030ق) بشناخته به «شیخ بهایی» در تفسیر گرانسنگ العروة الوثقی آرای مفسران در تفسیر سوره حمد را گزارش کرده، پس از تحلیل و نقد، هر یک را در ترازوی صحتوسقم نهاده، دیدگاه خویش را بازتابانده است. ارائه و تحلیل گزارشها و نقدهای شیخ بهایی دربارۀ استقلال یا اتحاد سورههای «ضحی و شرح» و «فیل و قریش»، نیز «جزئیت یا عدم جزئیت بسمله» از مهمترین اهداف این مقاله است. مقاله فراروی نشان میدهد شیخ بها استدلال به وجود پیوند معنایی میان سورههای یادشده (دوبهدو)، سخن اخفشین و عدم فصل میان این سورهها در مصحف اُبی بن کعب را برای اثبات اتحاد این سورهها سست میداند. نیز شیخ بها بر پایه روایات امامان علیهمالسلام، «بسلمه» را آیه قرآن و جزء سوره میشمرد و به وجوب قرائت آن در نماز قائل است.
سیدرضا مودب؛ ابراهیم رضایی آدریانی
چکیده
«سبک زندگی» از موضوعات حیاتی و مهم اجتماعات بشری است و ابعاد مختلف زندگی بشر را پوشش میدهد. از دیگر سوی، هدف قرآن کریم هدایت بشر است و یکی از کلیدیترین مؤلفههای هدایت، «سبک زندگی» است. جامعیت و جاودانگی قرآن اقتضا میکند آنچه بشر در مسیر رشد و کمال خود به آن نیاز دارد را بیان کرده باشد و چنین نیز هست. در قرآن کریم این ...
بیشتر
«سبک زندگی» از موضوعات حیاتی و مهم اجتماعات بشری است و ابعاد مختلف زندگی بشر را پوشش میدهد. از دیگر سوی، هدف قرآن کریم هدایت بشر است و یکی از کلیدیترین مؤلفههای هدایت، «سبک زندگی» است. جامعیت و جاودانگی قرآن اقتضا میکند آنچه بشر در مسیر رشد و کمال خود به آن نیاز دارد را بیان کرده باشد و چنین نیز هست. در قرآن کریم این قابلیت وجود دارد که برای زندگی تمامی انسانها با سلیقهها و شرایط گوناگون برنامهای جامع ارائه کند و سعادت دنیا و آخرت آنها را تأمین کند. روشن است که در زمان ما بیش از هر زمان دیگری، بشریت تشنه چنین برنامهای است. اینجاست که ضرورت «استنباط سبک زندگی از قرآن» آشکار میگردد که هدف از نگارش این مقاله، تأکید بر این مقوله و اثبات آن است. از این رو پس از بیان کلیات و مفهومشناسی، با تمسک به دلایل عقلی و نقلی، این ضرورت به اثبات رسیده و در ادامه، آثار استنباط سبک زندگی از قرآن و ویژگیهای تشریعات قرآنی تشریح شده است. در پایان نیز نمونههایی از آموزههای قرآنی در حوزه سبک زندگی، ارائه شده تا جنبه کاربردی این بحث روشنتر گردد. نتیجه این مقاله آن است که قرآن کریم پاسخگوی تمامی نیازهای بشر در حوزه سبک زندگی در هر زمان و مکان است و استخراج روشمند این ظرفیت عظیم از قرآن، برای قرآنپژوهان و فرهیختگان یک ضرورت به حساب میآید.
علی غضنفری
چکیده
این مقاله در پی آن است که با نقد و بررسی قرآنی و روایی، از بین رویکردهای مختلف اشتمال قرآن بر تمام نیازهای بشر را برگزیند. بیشک کافی بودن مستدلات این بخش، آراء دیگر را خدشهدار میسازد. نگارنده در این باره، آیات مربوطه را بررسی و با توجه به اِشکال ادبی و تحلیلی دو واژه «تبیان» و «کل»، در مهمترین آیه مورد استناد مطلقگرایان، ...
بیشتر
این مقاله در پی آن است که با نقد و بررسی قرآنی و روایی، از بین رویکردهای مختلف اشتمال قرآن بر تمام نیازهای بشر را برگزیند. بیشک کافی بودن مستدلات این بخش، آراء دیگر را خدشهدار میسازد. نگارنده در این باره، آیات مربوطه را بررسی و با توجه به اِشکال ادبی و تحلیلی دو واژه «تبیان» و «کل»، در مهمترین آیه مورد استناد مطلقگرایان، استدلال به این آیه را برای اثبات جامعیت بالجمله مورد تردید جدی قرار داده است. نویسنده کوشیده است اولاً دلائل قائلان به جامعیت مطلق را خدشهدار سازد؛ سپس با استفاده از آیه «لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْکَ»، بهطورقطع جامعیت نسبی در رفع نیازهایی که بشر در شرایط عادی توان رسیدن به آنها را ندارد، را مستدل نماید. محقق جهت تأیید نگرش خود، از روایات بسیار و همچنین حمل مطلق آنها بر مقید، سود جسته است. در این باره روایات به دو گروه تقسیم شدهاند و دستهای که قول جامعیت کلی را پوشش میدهد برای بررسی بیشتر به پنج صنف جزئیتر تقسیم و بازبینی شده است و نویسنده در نهایت دلالت آنها بر این قول با توجه به قیود دسته بعد ناکافی دانسته است. حمل روایات مطلق بر دسته دوم یعنی احادیثى که به آنچه در قرآن نیست، اشاره دارد، این نگرش را تقویت میبخشد. نهایت اینکه محقق با مخدوش ساختن دلائل قائلان به جامعیت مطلق، با استفاده از آیات قرآن و تحلیل عقلی و با کمک این روایات بر مبنای خود یعنی جامعیت فیالجمله قرآن در رفع نیازها، پای فشرده است.
سید مجتبی عزیزی؛ میثم مطیعی
دوره 6، شماره 2 ، فروردین 1397، ، صفحه 113-134
چکیده
در قرآن کریم سرگذشت پیامبران و تلاش آنها برای هدایت اقوامی که به سوی آنها فرستاده شده بودند، به صورت مکرر ذکر شده است. در این کتاب آسمانی یکی از مسائل پرتکرار، برخورد اقوام انبیاء با ایشان است که این رفتارها خالی از اهانت به انبیاء و فرستادگان الهی نبوده است. این آیات نشان میدهد که اهانت به انبیاء الهی در امتهای سابق مسألهای فراگیر ...
بیشتر
در قرآن کریم سرگذشت پیامبران و تلاش آنها برای هدایت اقوامی که به سوی آنها فرستاده شده بودند، به صورت مکرر ذکر شده است. در این کتاب آسمانی یکی از مسائل پرتکرار، برخورد اقوام انبیاء با ایشان است که این رفتارها خالی از اهانت به انبیاء و فرستادگان الهی نبوده است. این آیات نشان میدهد که اهانت به انبیاء الهی در امتهای سابق مسألهای فراگیر بوده و هیچ رسول و نبیای از این رفتار ناشایست قوم خود آسوده نبوده است. ازاینرو بررسی و گونهشناسی اهانتهایی که قرآن کریم گزارش کرده است میتواند در روشنکردن این روشهای دشمنی و شیوههای لازم برای مواجهه با آن مؤثر باشد. یافتههای تحقیق حاضر نشان میدهد، از میان انواع اهانتهای صورت گرفته بیشترین اهانتها به موارد زیر تعلق دارد: تمسخر و استهزاء، دروغگو خواندن، تکذیب و افتراء، ساحر و یا سحر زده خواندن، متهم کردن انبیاء به رذایل اخلاقی و عیوب. این امر نشان از آن دارد که دشمنان انبیاء برای مقابله با دعوت ایشان، از روشهای غیراستدلالی بیشتر استفاده میکردهاند. مقاله حاضر با استقصا، بررسی و دستهبندی گزارشهای قرآنی و مراجعه به تفاسیر مشهور فریقین تلاش میکند تا گونههای مختلف این اهانتها و شیوههای دشمنان اولیاء الهی را بازشناسی و زمینه طراحی شیوههای مواجهه با آن را فراهم آورد.***
فاطمه حبیبی؛ فتحیه فتاحی زاده؛ آزیتا افراشی
چکیده
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر ...
بیشتر
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
حسن رضایی هفتادر؛ محمد درگاه زاده؛ صفر نصیریان
چکیده
امروزه شناخت دقیق و مبنایی دیدگاههای خاورشناسان و روشهای پژوهشی آنها درباره قرآن و نقد علمی این دیدگاهها بر اساس مبانی دینی و عقلی استوار، ضرورتی انکارناپذیر است. جرالد هاوتینگ قرآنپژوه انگلیسی، یکی از خاورپژوهانی است که بر اساس روش نقد ادبی به پژوهش درباره آیات قرآن پرداخته است. انتقادات ادبی هاوتینگ بر قرآن، به طور مجموع ...
بیشتر
امروزه شناخت دقیق و مبنایی دیدگاههای خاورشناسان و روشهای پژوهشی آنها درباره قرآن و نقد علمی این دیدگاهها بر اساس مبانی دینی و عقلی استوار، ضرورتی انکارناپذیر است. جرالد هاوتینگ قرآنپژوه انگلیسی، یکی از خاورپژوهانی است که بر اساس روش نقد ادبی به پژوهش درباره آیات قرآن پرداخته است. انتقادات ادبی هاوتینگ بر قرآن، به طور مجموع از سه جهت مطرح شده است: پیدایش قرآن در محیط فرقهای؛ ماهیت جدلی آیات قرآن؛ هویت زمانی متأخر قرآن و مخاطبان آن. دیدگاه های مذکور به این نحو رد میشوند: قرآن برخلاف متون مقدس دیگر، ماهیت بشری ندارد و متن آن بر انواع اعجاز، مانند بلاغت، علوّ معنا و نیز عدماختلاف در بیان مشتمل است که همه این شگفتیها، از وحیانی و غیربشری بودن آن ناشی میشود. مقایسه قرآن با کتب مقدس یهودی-مسیحی از حیث ماهیت جدلی، نادرست است و آن نوع جدلی که هاوتینگ از آن سخن گفته، قرآن نسبت به مخاطبان خود به کار نبرده است. سبک قرآن، برخلاف سبک کتب مقدس دیگر، بیانگر اصالت تاریخی آن است. متن قرآن از طریق تواتر به دست مسلمانان رسید و تواتر تاریخی، نشان میدهد که قرآن از طریق وحی بر پیامبر(ص) نازل شده است.
تفسیر
علی سعیدی
چکیده
قرآن به عنوان متنی الهی از لایه های معنایی به هم پیوسته تشکیل شده است. این لایه ها در عین یکپارچگی معنایی در چینش واژگان «تفصیل» یافته است؛ که دریافت دقیق این لایه ها، نیازمند به ابزار زبان شناسی است تا ضمن همراه ساختن مخاطب با مسیر معنایی خود، او را تا عمیق ترین لایه ها رهنمون و به یکپارچگی معنایی نزدیک نماید. نماد، نشانه ای امری ...
بیشتر
قرآن به عنوان متنی الهی از لایه های معنایی به هم پیوسته تشکیل شده است. این لایه ها در عین یکپارچگی معنایی در چینش واژگان «تفصیل» یافته است؛ که دریافت دقیق این لایه ها، نیازمند به ابزار زبان شناسی است تا ضمن همراه ساختن مخاطب با مسیر معنایی خود، او را تا عمیق ترین لایه ها رهنمون و به یکپارچگی معنایی نزدیک نماید. نماد، نشانه ای امری قدسی و فرود آمده از عوالمی فراتر از انسان است که خود را در بستر واژگان به ظهور می رساند تا بتواند میان انسان و این معانی ماورایی، پیوند معنا و فهم برقرار سازد.در این پژوهش تلاش شده است به کمک نماد، میان آیات صفات خبریه خداوند و مفهوم عمیق آن ها با مخاطبان و مفسران پیوند عمیق ایجاد شود تا از تشتت آراء آن ها و نسبت شخص وارگی به خداوند در ذیل این آیات جلوگیری به عمل آید. نتیجه اینکه قرآن کریم به عنوان کتابی که از عالم ملکوت و جانِ نفس نزول پیدا کرده، در قالب الفاظ بشری و به تناسب افکار او در ظرف بشری مظروف گردید. مبتنی بر این مقوله، بعضی از آیات که ذیل صفات خبریه خداوند «وجه – عین – ید – استواء بر عرش – نفس – فوق – سمع – بصر)، نازل گردید؛ چون از همین ترکیب بهره مند است، مفسران و فلاسفه را در ذیل خود، به آراء متفاوت تفسیری گرایش داده است.
مهدی مطیع؛ مصطفی دلشاد تهرانی؛ سوده اسعدی
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1391، ، صفحه 99-114
چکیده
گرایش به معنویت و نگاههای عارفانه دینی در دوره معاصر، نیاز به بهرهمندی از نگاههایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید علاوه بر آنکه زبان این کتاب را برای فهم مخاطبین امروز قابل دستیابی مینماید، بلکه سبب میشود تا پیامها و مفاهیم اخلاقی ـ تربیتی مطرح شده در آیات شریفه بهصورت کاربردی استخراج و درک گردد. در بازار ...
بیشتر
گرایش به معنویت و نگاههای عارفانه دینی در دوره معاصر، نیاز به بهرهمندی از نگاههایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید علاوه بر آنکه زبان این کتاب را برای فهم مخاطبین امروز قابل دستیابی مینماید، بلکه سبب میشود تا پیامها و مفاهیم اخلاقی ـ تربیتی مطرح شده در آیات شریفه بهصورت کاربردی استخراج و درک گردد. در بازار ارائه مکاتب مختلف عرفانی آن دسته از منابع که مطابقت بیشتری با مفاهیم کلام وحی دارند، هم قابل اعتبارترند هم ماندگارتر و به حق نزدیکتر. از این میان یکی از ارزشمندترین متون برجای مانده در حوزه متون عرفانی منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری است. این نوشتار سعی دارد تا با جستجوی مبنای قرآنی مفاهیم اخلاقی مذکور و تطابق معادل عرفانی این مفاهیم و با بسط تعاریف، توصیفات و تقسیمات خواجه عبدالله انصاری در باب اخلاق کتاب منازل السائرین، رویکرد عرفانی نویسنده به آیات قرآنی را پی جویی نماید.
ناصر محمدی
دوره 1، شماره 2 ، فروردین 1392، ، صفحه 101-114
چکیده
در این مقاله ضمن احصای آثار تفسیری ابنسینا و اقسام آنها از سبک، روش و گرایش تفسیری او سخن گفتهایم. سبک تفسیری او متفاوت و در نهایت ایجاز است. تفاسیر او فاقد مقدمه و طرح بحث و مباحث لغویاند ، اما در همه آنها از موضوع وهدف سوره سخن رفته است. روش تفسیری وی عقلی و در راستای اثبات هماهنگی عقل و دین و یا قرآن و حکمت است. گرایش تفسیری او ...
بیشتر
در این مقاله ضمن احصای آثار تفسیری ابنسینا و اقسام آنها از سبک، روش و گرایش تفسیری او سخن گفتهایم. سبک تفسیری او متفاوت و در نهایت ایجاز است. تفاسیر او فاقد مقدمه و طرح بحث و مباحث لغویاند ، اما در همه آنها از موضوع وهدف سوره سخن رفته است. روش تفسیری وی عقلی و در راستای اثبات هماهنگی عقل و دین و یا قرآن و حکمت است. گرایش تفسیری او فلسفی و از بارزترین مصادیق آن است. تفسیر قرآن او تأویل فلسفی و از نوع تطبیق قرآن با فلسفه است. قرآن سراسر اسرار است و از طریق ممارست و تبحر در دانشهای فلسفی و حکمی میتوان به این اسرار دست یافت. این فیلسوف در پی اثبات هم سویی عقل و فلسفه با دین و قرآن است و گرایش تفسیری او تأویل فلسفی صرف است.