زبان قرآن
فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ عباس بخشنده بالی
چکیده
قرآن کریم جهت انتقال مفاهیم خود از ظرف «عند» با بسامد بالایی استفاده نمودهاست. این ظرف در معنای پیش نمونهای خود، مفهوم «نزد» را کدگذاری مینماید، اما در تمامی موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم، محدود به این معنا نبوده و با قرارگیری در بافتهای مختلف، وارد حوزههای معنایی جدیدی میگردد. واژه «عند» در گسترش معنایی خود در ...
بیشتر
قرآن کریم جهت انتقال مفاهیم خود از ظرف «عند» با بسامد بالایی استفاده نمودهاست. این ظرف در معنای پیش نمونهای خود، مفهوم «نزد» را کدگذاری مینماید، اما در تمامی موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم، محدود به این معنا نبوده و با قرارگیری در بافتهای مختلف، وارد حوزههای معنایی جدیدی میگردد. واژه «عند» در گسترش معنایی خود در قرآن و در همنشینی با واژگانی چون «الله»، «ربّ»...، مهمترین مقولههای انتزاعی و متافیزیکی مطرح در کلام خدای تعالی را در سطح ادراک انسانی قابل فهم مینماید. با این وجود، عدم درک صحیح از غرض خداوند و عدم توجه به سیاق آیات، سبب شدهاست تا برخی دیدگاههای تفسیری به سمت تشبیه و تجسیم متمایل گردد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ابعاد معنایی ظرف «عند» در قرآن کریم پرداخته است. برخی از مهم ترین آنها شامل حکمیت و قضاوت الهی، قطعیت و حتمیت حضور، انتساب ربوبی، قرب و زلفی میباشد. در پایان این نتیجه حاصل شدهاست که با صرفنظر کردن معنای ابتدایی «عند» که موجب جسمانیت و محدودیت حق تعالی می باشد، سایر معانی تناقضی با عقل و آموزه های وحیانی نداشته و بازتاب صحیحی از مفاهیم انتزاعی و غیرحسی را به مخاطب ارائه خواهد داد.
زبان قرآن
فاروق نعمتی؛ پژمان ظفری؛ جواد خانلری
چکیده
محور «همنشینی» یا فرایند «باهمآیی» واژگان، از نشانههای زبانشناختی است که نقش سازندهای در شکلدهی نظام واژگان ایفا میکند. مادّهی «نزل» که یکی از پربسامدترین واژگان قرآنی است، نزدیک به چهارصد بار در قرآن به کار رفته. در بیان تفاوت معنایی دو واژه «إنزال» و «تنزیل» دیدگاههای متفاوتی ...
بیشتر
محور «همنشینی» یا فرایند «باهمآیی» واژگان، از نشانههای زبانشناختی است که نقش سازندهای در شکلدهی نظام واژگان ایفا میکند. مادّهی «نزل» که یکی از پربسامدترین واژگان قرآنی است، نزدیک به چهارصد بار در قرآن به کار رفته. در بیان تفاوت معنایی دو واژه «إنزال» و «تنزیل» دیدگاههای متفاوتی در میان مفسران ارائه شده، برخی تفاوت معنایی آنها را در «نزول دفعی و تدریجی» و برخی در «تعدد نزول» قرآن دانستهاند؛ولی با توجه به همنشینهای این واژهها، مشخص میَشود که چنین نظراتی هماهنگ با بافت آیات نیست،و از دیرباز زبانشناسان بر چنین دیدگاههایی به دلیل عدم تناسب و هماهنگی آن با سیاق آیات، ایراد گرفتند؛ زیرا در بررسی معانی الفاظ قرآن، غافل از زمینه و بافت درونی و بیرونی آیات، ممکن است رهپویان معارف قرآنی را به بیراهه بکشاند. بنابراین در نوشتار حاضر، که به شیوه تحلیلی-توصیفی انجام یافته، به تفاوت معنایی این دو واژه از زاویهی معناشناسی «محور همنشینی» پرداخته شده و دستآورد حاصل نشان میدهد، واژه «إنزال» با واژگان و مفاهیمی همنشین شده، که بر «نزول عام» و حالاتی عمومی، بدون اختصاص به فرد یا مجموعهای خاص دلالت دارد؛ ولی واژه «تنزیل» در بافت آیاتی قرار گرفته که بر «نزولی خاص» برای فرد یا مجموعهی ویژه و یا بر حالات معینی دلالت دارد و تاکید، مبالغه و گستره معنایی بیشتری نسبت به واژه إنزال افاده میکند و همچنین کلمه تنزیل با مفاهیم خاصی از جمله، فرود آمدن باران رحمت «غیث»، «تقدیر و اندازهگیری امور»، «اختصاص قرآن به پیامبر» و «اختصاص نشانههای آفاق و انفس به خداوند»، همنشین شده است.
تفسیر
زهره نریمانی؛ جعفر فیروزمندی بندپی
چکیده
با وجود کارآمدی روش تفسیر قرآن‌به قرآن برای کل سورقرآن، کاربست این روش تفسیری به دلیل ابهامات در برخی سور و آیات مانند سوره فتح، اهمیت بیشتری دارد. برای نمونه ترتیب نزول دو سوره فتح و مائده، شباهت‌های مضمونی و واژگانی دو سوره، رهنمونگر مفاهیم و تفسیری متفاوت از آیات این سوره خواهد شد. مضمون کلی سوره درباره فتح و الطاف الهی حاصل از ...
بیشتر
با وجود کارآمدی روش تفسیر قرآن‌به قرآن برای کل سورقرآن، کاربست این روش تفسیری به دلیل ابهامات در برخی سور و آیات مانند سوره فتح، اهمیت بیشتری دارد. برای نمونه ترتیب نزول دو سوره فتح و مائده، شباهت‌های مضمونی و واژگانی دو سوره، رهنمونگر مفاهیم و تفسیری متفاوت از آیات این سوره خواهد شد. مضمون کلی سوره درباره فتح و الطاف الهی حاصل از آن، رفتار منافقان، مشرکان و معافین از رزم، توصیف پیامبر و پیروان آن حضرت است. با بررسی و بیان دلایل قرآنی و روایات، مشخص خواهد شد که این سوره علاوه بر اشتمال آن بر حوادث فتح مکه، در ورای خود از مفاهیمی خطیر مانند مقدمهچینی ابلاغ ولایت و تبیین رفتار و عاقبت موافقان و مخالفان آن سخن میگوید. این استدلال، مبتنی بر ادله و نشانههائی چون نزول سوره فتح پیش از سوره مائده، تشابه مضمون میان آیات این دوسوره باهم، وجود بشارات غفر ذنب نبی، نصرعزیز، صحبت از منافقان و جاودانگی اسلام و در آخر ترسیم چهره نبی مکرم و همراهان ایشان در قرآن، انجیل و تورات؛ است که همه اینها نشانهای از زمینهچینی خداوند برای بحث ولایت امیرالمؤمنین است.
محسن آرمین
چکیده
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب می‌پردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحث‌انگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و به‌رغم آن که دست‌مایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارش‌های تاریخی در باره این موضوع به‌سان بسیاری از موضوع‌های دیگر به‌شدت مغشوش و متعارض است و ...
بیشتر
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب می‌پردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحث‌انگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و به‌رغم آن که دست‌مایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارش‌های تاریخی در باره این موضوع به‌سان بسیاری از موضوع‌های دیگر به‌شدت مغشوش و متعارض است و از خطا و تحریف و اغراض مذهبی مصون نمانده است. در این پژوهش ابتدا با رویکردی نقادانه و از منظر تاریخی به بررسی گزارش‌های این ماجرا و عناصر مرتبط با آن پرداخته کوشیدهایم روایتی به سامان و عاری از تهافت به دست دهیم. سپس در پرتو یافتههای تاریخی با رویکرد زمینهگرا و معناشناسی شناختی به بررسی آیه ۳۷ سوره احزاب که ناظر به همین ماجراست، پرداختهایم. در پرتو یافتههای تاریخی فوق و رویکرد زمینهگرا و معناشناسانه میتوان تفسیری به سامان و سازگار از آیه ۳۷ سوره احزاب به دست داد. یکی از مهمترین علل تهافت در روایات تاریخی درباره ازدواج پیامبر (ص) و زینب و نیز روایات تفسیری مربوط به آیه ۳۷ سوره احزاب، فضیلتتراشیهای خاندانی و انگیزههای مذهبی بوده است.
