فرومن حیدرنژاد
چکیده
رفتار غیرکلامی دامنهی وسیعی از رفتارهای انسانی است که پیامهای ارتباطی را به وجود میآورد. برای شناخت رفتار اجتماعی انسان باید نظام ارتباطات انسان موردبررسی قرار بگیرد و قسمتی از ارتباطات انسانها که مؤثرتر و واقعیتر به نظر میرسد ارتباطات غیرکلامی است. ارتباطات رفتاری یا غیرکلامی یکی از روشهای مناسب یا هرمنوتیکی است که ...
بیشتر
رفتار غیرکلامی دامنهی وسیعی از رفتارهای انسانی است که پیامهای ارتباطی را به وجود میآورد. برای شناخت رفتار اجتماعی انسان باید نظام ارتباطات انسان موردبررسی قرار بگیرد و قسمتی از ارتباطات انسانها که مؤثرتر و واقعیتر به نظر میرسد ارتباطات غیرکلامی است. ارتباطات رفتاری یا غیرکلامی یکی از روشهای مناسب یا هرمنوتیکی است که در شرایط و زمان و بافت و موقعیتهای گوناگون برخاسته و تفسیر میشود و منشأ آن احساسات واقعی و درونی افراد است احساساتی مانند ترس، اضطراب، دلهره، پشیمانی، اندوه، حسرت و...ازآنجاکه مفاهیم و موضوعات مندرج در قرآن کریم، در کنار همهی قابلیتهای تفسیری و استدلالات دینی، دربردارندهی مفاهیم فرهنگی و اخلاقی است سعی کردیم ارتباطات غیرکلامی و رفتاری که از طریق دخالت دست انسان صورت میگیرد را بررسی کنیم و به نظر میرسد به 6 حالت رفتاری غیرکلامی در قرآن در این زمینه اشارهشده است که اغلب آنها عکسالعمل افراد در زمان پشیمانی و حسرت و ندامت است مانند (به دندان گزیدن دودست؛ افتادن در دست؛ بر هم زدن دودست) و یا به دلیل ترس و هراس شدید است (قرار دادن انگشتان در گوشها)؛ و یا به دلیل خشم و عصبانیت و غضب شدید است (به دندان گزیدن سرانگشتان)؛ و یا به خاطر عناد و تمسخر کردن است (دستبهدهان بردن) که در این پژوهش سعی میکنیم با به کار گرفتن روش تحلیلی و توصیفی و با بهره بردن از قرآن و تفاسیر به شرح و توضیح این عوامل در حیطهی علم روانشناسی و اجتماعی و تفسیری بپردازیم.
حبیب رضا ارزانی
چکیده
در هشتاد و یک آیه از کلام الله مجید به ریشه (سجد) و مشتقات آن پرداخته شده است؛ اگرچه می توان مساله سجده را در برخی دیگر از آیات قرآن نیز جستجو کرد؛ اما تحقیق حاضر با توجه به تقارب تفسیری بیشتر آیات سجده، تنها به بررسی آیات ۸۱ گانه سجده در قرآن پرداخته است؛ تا جایگاه و اهمیت ویژه مسجد و شبکه معنایی آیات مزبور را مورد مطالعه و واکاوی ...
بیشتر
در هشتاد و یک آیه از کلام الله مجید به ریشه (سجد) و مشتقات آن پرداخته شده است؛ اگرچه می توان مساله سجده را در برخی دیگر از آیات قرآن نیز جستجو کرد؛ اما تحقیق حاضر با توجه به تقارب تفسیری بیشتر آیات سجده، تنها به بررسی آیات ۸۱ گانه سجده در قرآن پرداخته است؛ تا جایگاه و اهمیت ویژه مسجد و شبکه معنایی آیات مزبور را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. مسجد، محوری ترین رکن جامعه اسلامی و عامل ایجاد وحدت، ایمان و همدلی است. آیات سجده در ۳۲ سوره مکی و مدنی از قرآن و مجموعاً مشتقات ریشه (سجد)، ۹۲ مرتبه در هشتاد و یک آیه ی قرآن، تکرار شده اند؛ این آیات را می توان در ۱۲ مقوله: سجده همگانی، عدم سجده ابلیس، ظالم ترین ظالمان، توجه به قبله، سجده شکر، حریم مسجد، آبادانی مسجد، معراج از مسجد به مسجد، حمایت از عبادتگاه ها، مسجد ضرار، تحقق وعده الهی و مسجد یادمان طبقه بندی کرد. با ایجاد ارتباط معنایی میان مقوله های دوازده گانه، محور بودن مسجد، رعایت حریم آن و توجه به قبله (مسجد الحرام) به خوبی روشن می شود. یکی از مهمترین عوامل ایجاد و احداث مساجد نیز انس و ارتباط با پروردگار است. سجده نیز نزدیک ترین حالت قرب مخلوق به خالق است، از این رو آبادگران مسجد نیز شرایط ویژه ای دارند و کسانی که قرار است نام آنها در تمدن ایمانی الهی، به یادگار بماند، با ایجاد بنای مسجد، این احیاگری، مانایی می یابد. معراج پیامبر از مسجد به مسجد بیان می شود؛ اراده خداوند بر حمایت از تمامی مکان های عبادی از جمله مساجد است و وعده ی الاهی به مومنان، در قالب ورود به مسجد الحرام و انجام شعایر و مناسک عبادی، محقق می شود. از دیگر سو ابلیس به جهت استنکاف از سجده، از درگاه الاهی رانده شده و کسانی که مسیر او را پیروی می کنند، حتی اگر مسجد هم بسازند، مسجد آنان مرکز اضرار به مسلمین شده و نابودی آن از بقا، زیبنده تر است، و در نهایت کسانی که مانع رفتن مومنین به مسجد می شوند ظالم ترین ظالمانند.
عباس رهبری؛ جواد خانلری
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه امام صادق علیهالسلام درخصوص قرائت و تفسیر قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش تاریخی است که بهصورت توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب مربوط به آن از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و بهشیوه کتابخانهای گردآوری شده است. برای شناخت بیشتر قرآن کریم باید تفسیری بلیغ و قرائت صحیح در دسترس ما باشد تا درک درست از کلام ...
بیشتر
این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه امام صادق علیهالسلام درخصوص قرائت و تفسیر قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش تاریخی است که بهصورت توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب مربوط به آن از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و بهشیوه کتابخانهای گردآوری شده است. برای شناخت بیشتر قرآن کریم باید تفسیری بلیغ و قرائت صحیح در دسترس ما باشد تا درک درست از کلام خالق داشته باشیم. سؤال تحقیق این است که از نظر امام صادق علیهالسلام، مبانی و روش قرائت و تفسیر قرآن کریم کدام است؟ نتایج حاصله نشان میدهد که امام صادق علیهالسلام بهعنوان یکی از پیشگامان حرکت اسلامی و از داعیهداران مکتب پربار اهلبیت علیهالسلام در قرائت صحیح و فهم درست از آیات قرآن کریم نقش اساسی داشته است. امام صادق علیهالسلام همانطور که در احیای مذهب شیعه گام اساسی برداشت، با تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم در مقابله با نهضت ترجمه و عقاید انحرافی نقش تعیینکنندهای داشت.
اصغر هادوی؛ ملیکا سادات سازور؛ زهرا سادات دادصفت؛ الهام روشن قیاس
چکیده
هدف این پژوهش «نقد و بررسی لطائف القرآن در تفسیر مفاتیح الغیب» میباشد. جامعه تحقیق در این پژوهش، متنی است و شامل سی جزء قرآن براساس تفسیر مفاتیح الغیب است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در تفسیر مفاتیح الغیب 233 مورد لطیفه (لطایف آیات) به کار رفته است که از این تعداد، ...
بیشتر
هدف این پژوهش «نقد و بررسی لطائف القرآن در تفسیر مفاتیح الغیب» میباشد. جامعه تحقیق در این پژوهش، متنی است و شامل سی جزء قرآن براساس تفسیر مفاتیح الغیب است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در تفسیر مفاتیح الغیب 233 مورد لطیفه (لطایف آیات) به کار رفته است که از این تعداد، 184 مورد آن نکته تفسیری، 28 مورد ادبی، 15 مورد تفسیری – ادبی، 5 مورد تفسیری – کلامی، و 1 مورد روایی است. این نکته ها در انواع مختلفی همچون: لطیفه معنوی، لطیفه لفظی، لطیفه عزیز، استعاره لطیف، و... ذکر شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد نکات تفسیری لطایف فخررازی نسبت به نکات دیگر لطائفش بیشتر است. از میان 233 لطیفه در 61 مورد به نوع لطیفه اشاره شده است و در 172 مورد واژه لطیفه را بدون قید بکار برده است و به نوع آن اشاره نشده است. به دو نکته در روش فخررازی و لطائفش اشاره می شود:1- روش بیان: بیان فخر در لطائفش بیانی استدلالی است.2- روش نامگذاری انواع لطائف: فخر در نامگذاری انواع لطائفش معیار و ملاک کاملا مشخصی ندارد.
محمد علی مهدوی راد؛ روح الله شهیدی؛ حامد خانی (فرهنگ مهروش)؛ مهدی فرامرزی پلنگر
چکیده
در منابع رجالی متقدم شیعه راویانی زیسته در چهار سدۀ نخست هجری متهم به غلو شدهاند. مضمون شماری از روایات اینان تفسیر قرآن کریم به نقل از ائمۀ شیعه (ع) است. میتوان روایات تفسیری ایشان را ضمن آثار حدیثی مختلف بازیافت. عالمان شیعه انتساب غلو به همۀ این شخصیتها را برنتابیدهاند. بااینحال، باید احتمال داد که گاه اتهام این راویان به غلو ...
بیشتر
در منابع رجالی متقدم شیعه راویانی زیسته در چهار سدۀ نخست هجری متهم به غلو شدهاند. مضمون شماری از روایات اینان تفسیر قرآن کریم به نقل از ائمۀ شیعه (ع) است. میتوان روایات تفسیری ایشان را ضمن آثار حدیثی مختلف بازیافت. عالمان شیعه انتساب غلو به همۀ این شخصیتها را برنتابیدهاند. بااینحال، باید احتمال داد که گاه اتهام این راویان به غلو نتیجۀ مضامینی باشد که نقل میکردهاند. چهبسا بخشی از مضامینی که سبب اتهام این راویان به غلو شده باشد همانها باشد که در روایات تفسیریشان بازتابیده است. برای آزمون این احتمال باید با مرور روایات تفسیری منقول از این متهمان به غلو دریابیم آیا اشتراک رویکردی در تفسیر قرآن دارند یا نه؛ و اگر چنین اشتراک رویکردی هست، آیا میتواند روش تفسیری ایشان را از نگرشهای عامۀ شیعیان متمایز کند یا نه. مطالعۀ کنونی همچون گام نخست از بررسی این مسئله کوششی برای پاسخگویی به پرسش اول است. بدین منظور، با پذیرش این مبنا که منقولات هر راوی نتیجۀ گزینشگری او، و نشاندهندۀ بینشهای او ست، با مرور روایات تفسیری متهمان به غلو خواهیم کوشید دریابیم کدام گونههای فهم متن را در تفسیر خود بازتاباندهاند و از آن میان نیز کدام گونهها نمود و بازتاب گستردهتری دارد. در این مطالعه بناست از این فرضیه دفاع شود که مبانی تفسیری متهمان به غلو تمایز معناداری با نگرشهای دیگر عالمان شیعۀ متقدم ندارد؛ اما احتمالاً بتوان رابطۀ معناداری میان گرایش به غلو با کاربرد برخی تکنیکهای تفسیری که ونزبرو از آنها سخن گفته بود یافت.
محمد علی همتی؛ وفادار کشاورزی
چکیده
گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبانهای همخانواده عربی کمککننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعههای ...
بیشتر
گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبانهای همخانواده عربی کمککننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعههای مدون شرح آیات. این واژه تنها یک بار در قرآن در سوره فرقان آیه 33 آمده است. با توجه به اینکه ریشه این واژه، پیشینهای طولانی در زبانهای سامی داشته و در مباحث بینالادیانی قابل بحث و بررسی است، اما پژوهشگران از جنبه زبانشناسی تاریخی-تطبیقی و بینالادیانی به بررسی آن نپرداختهاند. مقاله حاضر با این رویکرد و با روش تاریخی-تطبیقی به سیر تطور و تحول ساختار واژه و معنای نخست مذکور میپردازد. یافتهها حاکی از آن است که ریشه این واژه در زبانهای مذکور هم در ساختار و هم در معنا تغییرات قابل توجهی داشته است. تنوع و گستردگی معنای ریشه با گذشت زمان تحدید گردیده و با ورود به قرآن و سنت اسلامی، ارتباط وثیقی با کلام وحی پیدا کرده تا جایی که به شرح و توضیح کلام خداوند، اختصاص یافت.
محسن آرمین
چکیده
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب میپردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحثانگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و بهرغم آن که دستمایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارشهای تاریخی در باره این موضوع بهسان بسیاری از موضوعهای دیگر بهشدت مغشوش و متعارض است و ...
بیشتر
آیه 37 سوره احزاب به ماجرای ازدواج پیامبر (ص) با زینب میپردازد، ماجرایی که یکی از مسائل بحثانگیز در تاریخ زندگی پیامبراست و بهرغم آن که دستمایه طعن طاعنان علیه آن حضرت بوده کمتر موضوع پژوهش انتقادی تاریخی قرار گرفته است. متأسفانه گزارشهای تاریخی در باره این موضوع بهسان بسیاری از موضوعهای دیگر بهشدت مغشوش و متعارض است و از خطا و تحریف و اغراض مذهبی مصون نمانده است. در این پژوهش ابتدا با رویکردی نقادانه و از منظر تاریخی به بررسی گزارشهای این ماجرا و عناصر مرتبط با آن پرداخته کوشیدهایم روایتی به سامان و عاری از تهافت به دست دهیم. سپس در پرتو یافتههای تاریخی با رویکرد زمینهگرا و معناشناسی شناختی به بررسی آیه ۳۷ سوره احزاب که ناظر به همین ماجراست، پرداختهایم. در پرتو یافتههای تاریخی فوق و رویکرد زمینهگرا و معناشناسانه میتوان تفسیری به سامان و سازگار از آیه ۳۷ سوره احزاب به دست داد. یکی از مهمترین علل تهافت در روایات تاریخی درباره ازدواج پیامبر (ص) و زینب و نیز روایات تفسیری مربوط به آیه ۳۷ سوره احزاب، فضیلتتراشیهای خاندانی و انگیزههای مذهبی بوده است.
محمود کریمی؛ محمدرضا بخشی
چکیده
جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهلبیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصههای دیگری مربوط میشود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ ...
بیشتر
جهاد کبیر تنها ترکیب وصفی در حوزه جهاد، در آیات قرآن کریم است. از آنجایی که در آیات قرآن و نیز سنت اهلبیت، جنبه نظامی در موضوع جهاد پررنگ و برجسته است، شایسته است موضوع «جهاد کبیر» مورد بررسی قرار گیرد تا روشن شود آیا جهاد کبیر نیز در حوزه نظامی است یا به عرصههای دیگری مربوط میشود. مفسران و فقها نوعاً در مورد جهاد به معنای جنگ نظامی بهتفصیل بحث کردهاند، اما در باب جهاد کبیر و مصداق و عرصههای آن پژوهش چندانی صورت نگرفته است. لذا مسئله اصلی مقاله پیش رو، تبیین چیستی مفهوم جهاد کبیر در قرآن کریم و بیان مهمترین عرصههای آن است که نوآوری مقاله را تشکیل میدهد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به نظر مفسران و تحلیل دیدگاههای آنان موضوع جهاد کبیر را مورد پژوهش قرار میدهد. براساس یافتههای تحقیق، جهاد کبیر مشتمل بر دو ویژگی «جهاد» به مفهوم عام آن یعنی همراه بودن امری با سختی و به کار بردن نهایت تلاش در جهت تحقق هدف است. در عین حال، ابزاری که در جهاد کبیر استفاده میشود نظامی نیست، بلکه بسته به اختلاف موجود در تفسیر آیه 52 سوره فرقان، «معارف و آموزههای قرآن کریم» و یا «تبعیت نکردن از کافران» است. جهاد فرهنگی، جهاد اقتصادی، جهاد سیاسی و جهاد علمی مهمترین عرصههای جهاد کبیر است که دشمن میتواند با دور کردن امت اسلامی از این صحنههای جهاد، جامعه اسلامی را به اطاعت از خود وادار نماید.
محمود افروز
چکیده
ترجمۀ نام اشخاص در متون ادبی-دینی جزو عناصر چالشبرانگیز ترجمه است. هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی و تحلیل راهبردهای ترجمۀ نام شخصیّتهای قرآنی بر پایۀ الگوی گریما (2018) بوده است. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. پیکرۀ پژوهش شامل پنج ترجمۀ فارسی به قلم آیت الله مکارم شیرازی، الهی قمشهای، فولادوند، خرمشاهی و انصاریان و پنج ترجمۀ انگلیسی ...
بیشتر
ترجمۀ نام اشخاص در متون ادبی-دینی جزو عناصر چالشبرانگیز ترجمه است. هدف از انجام تحقیق حاضر بررسی و تحلیل راهبردهای ترجمۀ نام شخصیّتهای قرآنی بر پایۀ الگوی گریما (2018) بوده است. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. پیکرۀ پژوهش شامل پنج ترجمۀ فارسی به قلم آیت الله مکارم شیرازی، الهی قمشهای، فولادوند، خرمشاهی و انصاریان و پنج ترجمۀ انگلیسی به قلم قریب، سرور، رادول، سیل و ایتانی بود. در گام نخست، شخصنامها در قرآن مجید مشخّص شدند و سپس معادل آنها از پیکرۀ فارسی و انگلیسی مستخرج گردید. نهایتاً، راهبردها طبق چارچوبِ ارتقاء یافته تعیین شد. طبق یافتههای پژوهش حاضر، راهبردهای «انتقال»، «نویسهگردانی»، «ترکیب» و «تبدیل» در ترجمۀ اسامی شخصیّتهای قرآنی به کار رفته، در حالی که راهبرد «حذف» حتی یکبار نیز کاربردی نداشته است. همچنین، کاربست مستقلّ راهبرد «برگردان» نیز رصد نشد. در حقیقت، الحاق راهبردهای «نویسهگردانی» و «ترکیب» به منظور تکمیل و ارتقاء الگوی گریما کاملاً ضروری است. یافتهها همچنین حاکی از آن است که راهبرد «انتقال» با 96 درصد و راهبرد «تبدیل» با 71 درصد، به ترتیب پربسامدترین راهکار اتّخاذ شده توسط مترجمان فارسی و انگلیسی بوده است. علاوه بر این، مشخّص گردید که 100 درصد راهبردهای مترجمان فارسی به زبان و فرهنگ مبدأ و 79 درصد راهبردهای مترجمان انگلیسی به زبان و فرهنگ مقصد گرایش داشته است.
نرجس نعمتی؛ بهنام بهاری؛ فرج بهزاد
چکیده
یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است ...
بیشتر
یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است که تطبیقی در معناشناسی ملکوت در قرآن کریم وکتاب مقدس انجام دهد. بر اساس نتایج پژوهش، یکی از مفاهیم ملکوت در عرف قرآن کریم عبارت است از «باطن» و «آن سوی هر چیز که رو به پروردگار متعالی» است. معنا و مفهوم دیگر ملکوت «ملک» میباشد، یعنی سلطنت و حکومت است. همچنین ملکوت در قرآن کریم به شکل سیرخطی از زمان نزول، به معنای انذار قیامت، باطن هر چیزی، حقیقت واحد خدایی و تسلط خداوند بر همه امور است که این نشانگر تغییر معنا و مفهوم ملکوت در مرور زمان است. در متون عهد عتیق دو نوع از ملکوت میتوان برشمرد: اول پادشاهی و ملکوتی که همیشگی است و از ازل تا ابد ادامه دارد. دوم ملکوت خداوند در آخرالزمان که مسیح ظهور میکند و حکومتی سیاسی به راه می اندازد. در عهد جدید هم بنابر بیانات حضرت عیسی (ع) دو نوع ملکوت می توان تصور نمود: ملکوتی که در تاریخ آغاز شده است و در نهایت تاریخ تکمیل خواهد شد؛ ملکوتی که موجود و ماورایی است.
مهراب صادق نیا؛ عبدالرضا زاهدی؛ مصطفی رضایی
چکیده
مرگ و نیز حیات پس از آن همواره یکی از مهمترین دغدغههای انسان بوده و زندگی او را متأثر ساخته است. در ادیان ابراهیمی نیز آموزههای در پیوند با مرگ و رستاخیز در شمار پردامنهترین تعالیم متون مقدس هستند. در قرآن کریم بهعنوان متن مقدس مسلمانان و بایبل بهعنوان کتاب مقدس مسیحیان (که بخش نخست آن را با کمی اختلاف یهودیان نیز مقدس میشمارند) ...
بیشتر
مرگ و نیز حیات پس از آن همواره یکی از مهمترین دغدغههای انسان بوده و زندگی او را متأثر ساخته است. در ادیان ابراهیمی نیز آموزههای در پیوند با مرگ و رستاخیز در شمار پردامنهترین تعالیم متون مقدس هستند. در قرآن کریم بهعنوان متن مقدس مسلمانان و بایبل بهعنوان کتاب مقدس مسیحیان (که بخش نخست آن را با کمی اختلاف یهودیان نیز مقدس میشمارند) آیات زیادی وجود دارد که به تعلیم آموزه معاد اهتمام دارند. فارغ از اختلافی که این دو کتاب در موضوع آخرالزمان دارند، روشهای آنها در تعلیم این آموزه میتواند اهمیت داشته باشد. آخرالزمان در ادبیات مسیحی بیشتر به بازگشت عیسی مسیح و اتفاقهایی که در آن زمان رخ خواهد داد میپردازد؛ در حالی که معاد در قرآن کریم به مرگ و زندگی پس از آن معطوف است. این مقاله کوشیده است تا با بهرهگیری از روش مطالعات تطبیقی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی به بررسی تشویق و تهدیدهای این دو کتاب در تعلیم آموزه حیات پس از مرگ بپردازد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که در هر دو کتاب رخدادهای پس از مرگ بهمثابه تضمین اخلاق و شریعت مورد توجه هستند. برای همین عنصر تشویق و تهدید و نیز ترساندن از مهمترین روشها این دو کتاب برای تعلیم آموزه معاد هست. اگرچه در کتاب مقدس و بهویژه عهد قدیم این تضمینها بیشتر این جهانی هستند ولی در قرآن کریم بیشتر به جهانی دیگر راجعاند.
ناصر محمدی؛ قوام رضا میرحسینی؛ حسن عباسی حسن آبادی؛ مرضیه اخلاقی
چکیده
کاربرد گسترده آیات و روایات در آثار منظوم و منثور شاه نعمتالله ولی، نشان از انس فراوان او با قرآن و حدیث است. مسئله تحقیق حاضر این است که هدف شاه ولی از کاربرد آیات و روایات چه بوده است و چه مقاصدی را دنبال میکرده است. شاه ولی بهلحاظ ادبی و همچنین برای اتقان کلام خود از آیات و روایات به کمک فنون مختلف ادبی چون اشاره، تلمیح، تضمین ...
بیشتر
کاربرد گسترده آیات و روایات در آثار منظوم و منثور شاه نعمتالله ولی، نشان از انس فراوان او با قرآن و حدیث است. مسئله تحقیق حاضر این است که هدف شاه ولی از کاربرد آیات و روایات چه بوده است و چه مقاصدی را دنبال میکرده است. شاه ولی بهلحاظ ادبی و همچنین برای اتقان کلام خود از آیات و روایات به کمک فنون مختلف ادبی چون اشاره، تلمیح، تضمین و تحلیل استفاده کرده است؛ بهگونهای که تسلط شگرف و همزمان او به ادبیات و علوم قرآن و تفسیر هویدا است. اما از جنبه محتوایی گذشته از کمّیت بینظیر آیات و روایات در آثار منظوم و منثور شاه ولی، این کمّیت در خدمت سه هدف عمده بوده است. نخست تفسیر و تأویل عرفانی آیات در قالب یک تفسیر موضوع محور؛ دوم تبیین اصطلاحات و فرهنگ و معارف عرفانی که از این طریق مقبولیت آنها را درمیان مردم بیشتر میکرده است؛ و سوم شرح و تبیین فضایل و رذایل اخلاقی و به بیان دیگر، تبیین عرفان عملی و سیر و سلوک عارفانه. در مجموع نحوه بهکارگیری آیات و روایات توسط شاه ولی، الگوی تمام عیار عرفان دینی است که خود را مقیّد به نصوص دینی؛ اما با تأویلهای عرفانی ویژه خود میداند.
الهام عربشاهی کاشی؛ رضا شجری
چکیده
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزۀ آثار علمی و پژوهشی، نقد روش شناسی آن آثار است. تفسیر « الهادی الی الحق المبین» در شمار یکی از آثار شاخص و ممتاز در حیطۀ تفسیر و مطالعات دینی است که با هدف آشنایی عمیقتر با مضامین قرآن کریم تهیه وتنظیم شده است. شیخ حسن صراف زاده (ره)، به عنوان مفسری خلاق و چیره دست توانسته است در این زمینه بسیار روش ...
بیشتر
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزۀ آثار علمی و پژوهشی، نقد روش شناسی آن آثار است. تفسیر « الهادی الی الحق المبین» در شمار یکی از آثار شاخص و ممتاز در حیطۀ تفسیر و مطالعات دینی است که با هدف آشنایی عمیقتر با مضامین قرآن کریم تهیه وتنظیم شده است. شیخ حسن صراف زاده (ره)، به عنوان مفسری خلاق و چیره دست توانسته است در این زمینه بسیار روش مند عمل کند ومطالعات دینی خود را به نیکوترین وجه ممکن با زبانی ساده، رسا، قابل فهم و مستدل برای عموم بیان کند. این روحانی نامدار و ساده زیست توانست علاوه بر تدریس در سطوح مختلف و تربیت شاگردان برجسته، آثار علمی متعددی نیز پدید آورد که «تفسیر الهادی الی الحق المبین» نمونه ای از آنهاست و تاکنون شش جلد از آن به طبع رسیده است. ایشان در تفسیر خود از منابع تفسیری بسیاری اعم از تفاسیر شیعه و سنی بهره برده اند و اصالت منابع ایشان، بیانگر دقت و حسن توجه ایشان به دقایق و ظرایف قرآنی است، البته بر این اثر هم مانندسایر آثار بزرگ دیگر،نقدهایی با رویکرد محتوایی، لفظی و نیز نگارش و ویرایش مطالب وارد است که در این پژوهش نگارندگان با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی برپایۀ مصاحبه های میدانی و شفاهی کوشیدهاند تا ضمن نقد و روش شناسی این مجموعۀ تفسیری، و فراهم کردن زمینۀ آشنایی بیشتر و بهتر قرآن پژوهان با آن، این عالم بزرگ هم به عنوان یکی از میراث ارزشمند فرهنگ متمدن اسلامی به مخاطبان معرفی شود.
زبان قرآن
کمال الدین صالحیان راد؛ عبدالهادی فقهی زاده؛ محمد هادی امین ناجی؛ محمود کریمی؛ ناصر محمدی
چکیده
فهم حقیقت زبان قرآن، نیازمند اندیشهورزی تام، در چالشگاههای «درون متنی» و «برون متنی» این کتاب است. این نوشتار، با ورود به عرصهی «هرمنوتیک»، ضمن بررسی اجمالی این علم، جدّیترین شبهات و چالشهای «هرمنوتیک متن»(به طور خاص: هرمنوتیک فلسفی) را، مورد نقد و ارزیابی علمی و عقلی قرار داده و تلاش نموده است تا با ...
بیشتر
فهم حقیقت زبان قرآن، نیازمند اندیشهورزی تام، در چالشگاههای «درون متنی» و «برون متنی» این کتاب است. این نوشتار، با ورود به عرصهی «هرمنوتیک»، ضمن بررسی اجمالی این علم، جدّیترین شبهات و چالشهای «هرمنوتیک متن»(به طور خاص: هرمنوتیک فلسفی) را، مورد نقد و ارزیابی علمی و عقلی قرار داده و تلاش نموده است تا با تعدیل نگاه یا رد شبهات، راه را بر هرمنوتیکی ملائم با نگاه سنتی اسلام به مقولهی فهم و تفسیر، باز نماید. با توجه به اصول ثابت و ماهیت مطلقگرای دین اسلام و شواهد و قرائن متقن عقلی، نقلی که وجود معانی ثابت در مکتوبات را اثبات میدارد؛ نگاه نسبیگرایانهی افراطی به فهم معنا در دورهی «مدرن»، و پارهای از نظرگاههای متمایل به آن در دورهی «پسامدرن»، در تعارض کامل با ماهیت ذاتی دین، و منافی حکمت خدا در انزال «متن پیاممدار قرآن» و «ارسال رسل» میباشد. لذا ابتنای زبان این کتاب، بر اصول غیر صریح و متزلزل تفاهم در این دورهها، منتفی است. از طرفی تعدیل نگاه بر اساس هرمنوتیک مطلقگرا و دستورمدار در ادوار کلاسیک، نئوکلاسیک، و حتی پیشاکلاسیک، تنها مسیر دستیابی به هرمنوتیکی متناسب با کتاب قرآن است. گرچه تفاوتهای ویژهی کتاب قرآن با دیگر کتب، لزوم پایهگذاری «هرمنوتیکی خاص و متناسب با این کتاب» را میطلبد.
زبان قرآن
بهرعلی رضایی؛ عباس اقبالی؛ روحالله صیادینژاد
چکیده
بافت را میتوان مطمئنترین و مهمترین ابزار مفسّر برای ورود به تحلیل متون بهویژه سورههای قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت، بافت موقعیتی و بافتار و اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر قرآن مواردی هستند که در ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار میگیرند. «جرجانی» (471ق) از جمله افرادی است که بیش از هزار سال پیش، ...
بیشتر
بافت را میتوان مطمئنترین و مهمترین ابزار مفسّر برای ورود به تحلیل متون بهویژه سورههای قرآن دانست. تعابیری چون: زمینه، بافت، بافت موقعیتی و بافتار و اصطلاحاتی چون مقام، شأن نزول و اسباب نزول در سنت تفسیر قرآن مواردی هستند که در ذیل معنایی سیاق یا بافت قرار میگیرند. «جرجانی» (471ق) از جمله افرادی است که بیش از هزار سال پیش، نظریاتی در عرصه بافت شناسی متن ارائه داد؛ که دانشمندان غربی متاخر از او بدان دست یافتند و در زبان شناسی همان نظریات را به مثابه نظریه علمی جدید ارائه دادند. این مقاله میکوشد تا با شیوه توصیفی – تحلیلی به معرفی برخی از نظریات جرجانی در باره مقوله بافت بپردازد و با تطبیق آن با سوره مبارکه کهف به راستی آزمایی نظریات وی بپردازد. از رهآورده های این پژوهش آن است که در سوره کهف به کارگیری الفاظ و ارتباطات معنایی آن با سایر اجزاء جمله، ترکیب-های نحوی و دلالی، تقدیم و تاخیر و همچنین حذف از جمله موارد بافت ساز این سورهاند، بافت هایی که با موقعیتهای اجتماعی و رخدادهای تاریخی و ویژگیهای روحی و روانی شخصیتهای سوره کهف همسو هستند و با اهداف اصلی این سوره یعنی طرح گفتمان توحید و معاد همردیف شدهاند. همچنین «اقتضای حال و مقام » -که در نظریه بافت شناسی معاصر به بافت موقعیت متن اشتهار دارد- با مقوله وصل و فصل مورد نظر جرجانی همسان است.
تفسیر
نیلوفر حسینی ترکانی؛ ،سیده فاطمه هاشمی؛ احمدرضا غایی
چکیده
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و کارکرد مؤلفه سیاق در تحلیل معنایی پنج سوره اذائیه اخروی «الواقعه، التکویر، الانفطار، الانشقاق، الزلزال» به منظور شناخت بیشتر فهم آیات و هشدارهای الهی در آیات این سور در موضوع قطعیت وقوع قیامت و حقانیت حسابرسی اخروی تنظیم شدهاست.
بررسی اجمالی از حیث ابعاد معنایی و محتوایی سور مذکور معلوم ...
بیشتر
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش و کارکرد مؤلفه سیاق در تحلیل معنایی پنج سوره اذائیه اخروی «الواقعه، التکویر، الانفطار، الانشقاق، الزلزال» به منظور شناخت بیشتر فهم آیات و هشدارهای الهی در آیات این سور در موضوع قطعیت وقوع قیامت و حقانیت حسابرسی اخروی تنظیم شدهاست.
بررسی اجمالی از حیث ابعاد معنایی و محتوایی سور مذکور معلوم میدارد که هر پنج سوره، دارای ساختار مشترک در مطلع آیه آغازین با اذای ظرفیه شرطیه، ذکر جواب شرط قطعیالوقوع (به صیغه ماضی) مطابقت مفهومی و مصداقی برخی واژگان مشترک، هماهنگی مضامین هر سوره با اهداف آن، و مشتمل بودن توصیفات مربوط به متعلقات اذا و جزای شرط در این سور، غالباً از حیث مضمون مشابهت دارند. این امر علاوه بر دلالت تناسب آیات این سورهها، به نوعی ارتباط معنادار محتوایی آنها را دربر میگیرد.
نقش سیاق با توجه به دلالت معنایی الفاظ و تعابیر خاص آیات این سورهها(با تطبیق بر آراء تفسیری علامه طباطبایی و سید قطب)، عموماً مشتمل بر توبیخ و تهدید و انذار منکران قیامت و حسابرسی روز جزاست که گاه با لحن تهدید و انذار و گاه همزمان با لحن تنبه و تأکید و استعمال تعابیر خاص و استفهامات و سوگندهای متناسب و در همراهی با استدلالات محکم در قالب برهان مطرح شده تا هدف مهم معرفتی برگرفته از نزول این دسته از سور که همانا ارشاد الهی در اثبات حقانیت وقوع قیامت و بازگشت منکران بعث و حسابرسی به سوی حق و نیز هشدار نسبت به کیفر و پاداش اخروی است، به طور ثمربخشی متجلّی گردد.
تفسیر
حسین ستار؛ خدیجه زینی وندنژاد
چکیده
داستان تولد، پیامبری و حتی عروج حضرت عیسی(ع) از موضوعاتی است که به صورت مجمل در آیات قرآن کریم بیان شده است. آیه ی 55 سوره آل عمران، به صورت کلی به داستان توفی و عروج اشاره نموده است. باتوجه به اینکه «توفی» بر وجوه گوناگونی دلالت دارد؛ از اینرو چالش گاه مفسران اعم از شیعه و سنی برای نیل به معنای صحیح آن بوده است و هرکدام از مفسران برپایه ...
بیشتر
داستان تولد، پیامبری و حتی عروج حضرت عیسی(ع) از موضوعاتی است که به صورت مجمل در آیات قرآن کریم بیان شده است. آیه ی 55 سوره آل عمران، به صورت کلی به داستان توفی و عروج اشاره نموده است. باتوجه به اینکه «توفی» بر وجوه گوناگونی دلالت دارد؛ از اینرو چالش گاه مفسران اعم از شیعه و سنی برای نیل به معنای صحیح آن بوده است و هرکدام از مفسران برپایه ی منهج و روش تفسیر خود به بیان معنای آن پرداخته اند. پژوهش حاضر با هدف مداقه در این آیه و ارائه دیدگاه های فریقین در مورد آن از رهگذر مطالعات کتابخانه ای، به احصای بیش از 40 تفسیر مهم شیعی و 50 تفسیر مهم اهل سنت و سپس جمع آوری و تطبیق داده های آنها به روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است تا بتواند نظر برگزیده از میان آرای مفسران شیعه و سنی را بیان نماید. جستجویِ تطبیق آرای مفسران فریقین، نظر برگزیده مفسران معاصر شیعی را در مورد عدم تقدیم و تأخیر فراز مذکور در مورد توفی روح و جسم حضرت عیسی(ع) با هم حکایت می نماید و رفعت معنوی ایشان از زنده بودن ایشان با توجه به اضراب حرف «بل» در ابتدای آیه 157 سوره نساء:« بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ» خبر می دهد. ضمن اینکه روایات دال بر رجعت ایشان در حکومت حضرت مهدی(عج) در صورت صحت، این نتیجه را تقویت می نماید.
تفسیر
اباذر کافی موسوی
چکیده
برخی مفسران برای وجود عالم ذر به آیه ۱۷۲ سوره اعراف استناد کردهاند؛ ولی برخی، معنای واژگان و ظهور آیه را مخالف این ادعا میدانند. پژوهش حاضر به روش توصیفی– تحلیلی و با هدف یافتن ترجمه صحیح و مطابق با شواهد سیاقی است تا پاسخی برای این پرسش بیابد که مناسبترین ترجمه آیه 172 سوره اعراف بر پایه ساختار و انسجام متنی سوره اعراف چیست؟ ...
بیشتر
برخی مفسران برای وجود عالم ذر به آیه ۱۷۲ سوره اعراف استناد کردهاند؛ ولی برخی، معنای واژگان و ظهور آیه را مخالف این ادعا میدانند. پژوهش حاضر به روش توصیفی– تحلیلی و با هدف یافتن ترجمه صحیح و مطابق با شواهد سیاقی است تا پاسخی برای این پرسش بیابد که مناسبترین ترجمه آیه 172 سوره اعراف بر پایه ساختار و انسجام متنی سوره اعراف چیست؟ بر این اساس، با اصل قرار دادن معنای ظاهری واژگان آیه، به تبیین انسجام و ارتباط آیات سوره اعراف پرداخته و به این نتیجه میرسد که محور اصلی این سوره، دعوت به تبعیت از قرآن کریم و انذار مخالفان این دعوت است و به همین منظور، عاقبت انکار دعوت حق را از حضرت آدم تا نبی خاتم بیان نموده و در آیه 172 به یک جمعبندی میرسد و میفرماید: (ما فرزندان حضرت آدم را نسل به نسل پدید آوردیم و آنان را (پس از ارسال رسولان و بینات و اتمام حجت) شاهد خودشان قرار دادیم بر اینکه آیا من خدایتان نیستم؟ و آنان گفتند بله ما شهادت میدهیم. این اقرار به خاطر این است که در قیامت نگویند ما جاهل به آن بودیم). این ترجمه، نه بر عالم ذر دلالت دارد و نه بر ندای فطری؛ بلکه اقراری عقلی است که بر اساس مشاهدات آیات و بینات انبیاء الهی شکل گرفته است.
تفسیر
حسن اصغرپور؛ نجیبه قدیانی
چکیده
دانش مفردات، با هدف خدمت به فهم واژگان و عباراتِ دشواریاب قرآنی بنیان نهاده شد. پیشینۀ بنیانگذاریِ این دانش، به سدۀ دوم هجری بازمیگردد. نخستین آثار تفسیری نگاشتهشده در جهان اسلام، بهواقع کتابهایی در جهت تفسیر و تبیین مفرداتِ دشوار قرآنی بودهاند که در قالب غریب القرآنها، معانی القرآنها و مجاز القرآن، پا به عرصۀ نشر نهادند. ...
بیشتر
دانش مفردات، با هدف خدمت به فهم واژگان و عباراتِ دشواریاب قرآنی بنیان نهاده شد. پیشینۀ بنیانگذاریِ این دانش، به سدۀ دوم هجری بازمیگردد. نخستین آثار تفسیری نگاشتهشده در جهان اسلام، بهواقع کتابهایی در جهت تفسیر و تبیین مفرداتِ دشوار قرآنی بودهاند که در قالب غریب القرآنها، معانی القرآنها و مجاز القرآن، پا به عرصۀ نشر نهادند. دانش مفردات خود از زیرشاخههایی تشکیل شده است؛ «وجوه القرآن» یکی از کهنترین و مهمترین شاخههای دانش مفردات بهشمار میرود. «وجوه قرآنی» به معانی مختلف واژگان یا عباراتی از قرآن اطلاق میگردد که در سیاقهای مختلف قرآن معانی مختلفی دارند. بیشک بدون توجّه بدین مهم، دستیابی به فهم درست واژگان و عبارات قرآنی فراهم نخواهد بود. نگاهی به میراث روایِ اهل بیت (ع) نشان میدهد که حجم گستردهای از «وجوه قرآنی» در دو سطح مفردات (420 واژه) و عبارات (60 عبارت) تبیین و تفسیر گشته است. نظر به جایگاهِ الهیِ خاندان وحی، و پیشوایی ایشان در عرصۀ سخندانی، بهرهگیری از نظرات صائب این پیشوایان، نقش مؤثری در مقابله با کژفهمیها در فهم واژگان قرآن و تأویلات ناروا از عبارات قرآنی دارد. در گذار تاریخ اسلام، عالمان بسیاری در این موضوع، آثاری نگاشتهاند، امّا با وجود تنوّع و تعدّد آثار موجود در این زمینه، در هیچیک از آنها دیدگاههای خاندانِ وحی که نقش مهمی در دستیابی به فهم صحیح از قرآن دارند، انعکاس نیافته است. ...
تفسیر
آزاده عباسی
چکیده
امروزه بهرهگیری از دانشهای روزآمد، روشی مهم برای تحلیل متون دینی ـ مذهبی به شمار میآید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین مسیرها برای انتقال پیام بهره برده است. مطالعات «نشانهشناسی» با رویکردهای متفاوت ازجمله دانشهای روزآمد در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای نشانهشناسی مربوط به دوران پساگریماسی ...
بیشتر
امروزه بهرهگیری از دانشهای روزآمد، روشی مهم برای تحلیل متون دینی ـ مذهبی به شمار میآید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین مسیرها برای انتقال پیام بهره برده است. مطالعات «نشانهشناسی» با رویکردهای متفاوت ازجمله دانشهای روزآمد در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای نشانهشناسی مربوط به دوران پساگریماسی است. در این رویکرد، نشانهها همراه با مفاهیم و معانی پیوند برقرار کرده و به مقولاتی سیال و پویا تبدیل میشوند. پژوهش حاضر برآنست تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی تشکیل فرآیند گفتمان در سوره واقعه را با بهرهگیری از الگوی تنشی بررسی کند. سوره واقعه به لحاظ سیاقبندی خاصی که دارد مورد توجه است. در این سوره گفتهپرداز در سیاقهای تکراری به لحاظ ساختاری گفتهیاب را به دنبال فضای گفتمانی خود میکشاند. بدین معنی که سیاقهای سوره الگویی تکرار شونده دارند. به نظر میرسد در همه آنها سخن با فشاره عاطفی بالا شروع شده و به سمت گسترش فضای جهان گفتهای و افقهای شناختی پیش رفته و از الگویی نزولی تبعیت میکند.
زبان قرآن
علی عابدی
چکیده
همحضوریِ محتوایی برخی آثار ادبی با آیات قرآنی، بر فخامت و ارزش ادبی آنها افزوده است. نفثهالمصدور، اثر زیدری نسوی از منابع ادبی- تاریخی دورة خوارزمشاهی با کاربرد یکصد و سی آیه نمونهای از آنهاست. روایت زیدری از جهات همسانسازی، تناسبآفرینی، همپایگی موسیقایی و آوایی، نوعی همحضوری و بینامتنیّت با قصّههای قرآنی ایجاد نموده ...
بیشتر
همحضوریِ محتوایی برخی آثار ادبی با آیات قرآنی، بر فخامت و ارزش ادبی آنها افزوده است. نفثهالمصدور، اثر زیدری نسوی از منابع ادبی- تاریخی دورة خوارزمشاهی با کاربرد یکصد و سی آیه نمونهای از آنهاست. روایت زیدری از جهات همسانسازی، تناسبآفرینی، همپایگی موسیقایی و آوایی، نوعی همحضوری و بینامتنیّت با قصّههای قرآنی ایجاد نموده است. زیدری با انواع سازههای هنری هم در روساخت و هم در ژرف ساخت اثرش با توانمندی از قرآن بهره گرفته و توانسته با استفاده از بنمایههای قرآنی به شیوة اقتباس و تلمیح و استشهاد، حوادث روزگارش را با قصههای قرآنی، همسو و همسان نماید. موضوع «همسانسازی قصههای قرآنی با متن در روایتگری زیدری» پژوهشی است با هدف کشف همترازیِ زمینة حکایات زیدری و قصص قرآنی و روابط بینامتنی آنها بهمنظور دریافت بهتر مفهوم متن، دستیابی به دانش قرآنیِ نویسنده و شگردهای کاربست قصه های قرآنی در این اثر نثر فنّی. چنانکه از این منظر، مبانی اعتقادی نویسنده شامل روح پایداری، باور به نصرت الهی، تغییرناپذیری سنّتها، اندیشههای تقدیرگرا، جبرگرا و توجه به آموزههای حکمی، اخلاقی آشکار شود و از دیگرسو خوانش تازة کتاب نفثهالمصدور و واکاوی متن زیدری با رویکرد قرآنی صورت گیرد. پژوهش حاضر به شیوه اسنادی و با روش تحلیل محتوا انجام گرفته است.
تفسیر
محمد عترت دوست؛ سحر امیری فر
چکیده
از جمله مسائل مهم و مورد مناقشه در رابطه با قرآن کریم، مسئله ارتباط و تناسب آیات یک سوره با همدیگر است. برخی از مستشرقان عدم وجود نظم ظاهری در آیات یک سوره را دلیل بر غیر علمی بودن این کتاب و تدوین آن در طول تاریخ یا تحریف شدن گرفته اند. در مقاله برخی دیگر از مفسران قرآن کریم با تأکید بر وجود ارتباط و تناسب آیات سوره تلاش کرده اند تا وجود ...
بیشتر
از جمله مسائل مهم و مورد مناقشه در رابطه با قرآن کریم، مسئله ارتباط و تناسب آیات یک سوره با همدیگر است. برخی از مستشرقان عدم وجود نظم ظاهری در آیات یک سوره را دلیل بر غیر علمی بودن این کتاب و تدوین آن در طول تاریخ یا تحریف شدن گرفته اند. در مقاله برخی دیگر از مفسران قرآن کریم با تأکید بر وجود ارتباط و تناسب آیات سوره تلاش کرده اند تا وجود غرض اصلی یا وحدت موضوعی سوره را دلیل بر تناسب بیان کنند. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش «تحلیل مضمون» ضمن شناسایی موضوعات اصلی مطرح شده در یکی از سورههای قرآن کریم و ترسیم شبکه مضامین آن، مسئله وجود تناسب و ارتباط میان آیات یک سوره با همدیگر را اثبات کرده و روشی کارآمد و میان رشتهای جهت شناسایی موضوع اصلی سورههای قرآنی و ترسیم ساختار هندسی آنها معرفی کنیم. نتایج تحلیل مضمونی آیات سوره عنکبوت نشان داد که محوریت مباحث این سوره پیرامون دو مضمون فراگیر «آزمایش» و «ایمان» است بدین صورت که سنت الهی بر آزمایش ایمان انسانها قرار گرفته است. ترسیم ابعاد این آزمایش و نیز ابعاد مختلف ایمان یک انسان، زیرمجموعههایی هستند که در این سوره مطرح شدهاند.
زبان قرآن
حنان عمیدی
چکیده
قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت خاصی میدهد. در موضوع پژوهش پیرامون پیمانهای سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات متعددى باشیم که محورهای اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب راهنمای بشر برای رسیدن به جامعه مطلوب اسلامی، در پیمانهای خداوندی از مؤمنان به مسائل سیاسی اشاره کرده است. این مقاله ...
بیشتر
قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت خاصی میدهد. در موضوع پژوهش پیرامون پیمانهای سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات متعددى باشیم که محورهای اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب راهنمای بشر برای رسیدن به جامعه مطلوب اسلامی، در پیمانهای خداوندی از مؤمنان به مسائل سیاسی اشاره کرده است. این مقاله تلاش دارد تا به منظور شناخت بیشتر مفاهیم نهفته در آیات مشتمل بر خطاب (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا)، با روش کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون (تماتیک) مضمونهای پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق ،به این پرسش پاسخ دهد که تحلیل محتوای پیمانهای سیاسی خداوندی در خطابهای قرآن چگونه است و به چه میزانی به آنها اشاره شده است؟ جامعه پژوهش، کلیّه آیات قرآن کریم میباشد که 89 آیه دارای خطاب «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا» احصا شد که در برگیرنده پیمانهای سیاسی خداوندی هستند. بدین منظور تفاسیر متعدد، مقالات و پایاننامهها مورد مطالعه قرار گرفت. با طی سه مرحله و شش گام و بیست اقدام که ویژگی تحلیل مضمون است، نتایج پژوهش حاضر نشان داد تعداد 20 سوره قرآن کریم دربرگیرنده 269 پیمان خداوندی میباشد که از پیمانهای سیاسی خداوندی در مجموع47 کداوّلیه، 12 مضمون پایه و3 مضمون سازمان دهنده که در ذیل مضمون فراگیر سیاسی قرار گرفت. در پایان به ترسیم و تحلیل شبکه مضامین پرداخته شد.
تفسیر
مهدی زمانی
چکیده
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص درختان فرازمینی مذکور در قرآن کریم و تبیین، تحلیل و ارزیابی مبانی او در این زمینه میپردازد. «شجره زیتونه»، «سدره المنتهی»، «طوبی»، «شجره طیبه»، «زقوم» و «شجره ممنوعه» در قرآن به حقایق و اموری فرازمینی اشاره دارند و تعیین معنا و جایگاه ...
بیشتر
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دیدگاه ملاصدرا در خصوص درختان فرازمینی مذکور در قرآن کریم و تبیین، تحلیل و ارزیابی مبانی او در این زمینه میپردازد. «شجره زیتونه»، «سدره المنتهی»، «طوبی»، «شجره طیبه»، «زقوم» و «شجره ممنوعه» در قرآن به حقایق و اموری فرازمینی اشاره دارند و تعیین معنا و جایگاه وجودی آنها در قوس نزول و صعود اهمیت دارد. ملاصدرا با مبانی هستیشناختی، انسانشناختی، شناخت شناختی، زبانشناختی و کلامی خاص خود به تفسیر و تأویل آنها پرداخته است. ذو مراتب دانستن واقعیت و تناظر مراتب آن با مراتب حقیقت انسان، مدارج معرفت و بطون قرآن و نیز اتخاذ روش چند منبعی در تفسیر و تمثیلی دانستن متون دینی و تاویل آنها این امکان را در اختیار او قرار میدهد تا به جمع میان معانی تفاسیر و تاویلات گوناگون درباره این درختان بپردازد، هرچند ممکن است تطبیق اصول حکمی و عرفانی با اشارات قرآنی نوعی تأویل و عبور از تفسیر به شمار آید و بنابراین از دیدگاه بعضی فاقد مبنای درست تفسیری و مستندات محکم قرآنی قلمداد شود.
تفسیر
شیما محمودپور قمصر؛ محسن قاسم پور
چکیده
عمقِ پایانناپذیر آموزههای قرآن سبب شده است که همواره با تأمل در آیات و واژگان آن، دریافت بدیعی از این کتاب آسمانی حاصل شود. در این نوشتار با بررسی اقوال تفسیری در مورد واژه «میزان» ذیل آیه 25 سوره حدید، یک دیدگاه تفسیری، به مثابه مصداق ارجح مطرح گردید. مفسران در تفسیر این واژه نظریات متفاوتی بیان کردهاند که عبارتند از: ...
بیشتر
عمقِ پایانناپذیر آموزههای قرآن سبب شده است که همواره با تأمل در آیات و واژگان آن، دریافت بدیعی از این کتاب آسمانی حاصل شود. در این نوشتار با بررسی اقوال تفسیری در مورد واژه «میزان» ذیل آیه 25 سوره حدید، یک دیدگاه تفسیری، به مثابه مصداق ارجح مطرح گردید. مفسران در تفسیر این واژه نظریات متفاوتی بیان کردهاند که عبارتند از: ترازوی سنجش کالا، عدل، امام، حق، دین و عقل.
نتایج پژوهش پس از تحلیل تفسیری آیه نشان میدهد که عقل نه تنها یکی از بهترین مصادیق تفسیری برای واژه «میزان» است، بلکه معیار تشخیص میزان بودن دیگر نظریات تفسیری نیزـ به شرط پذیرش ـ تنها به وسیله عقل صورت میگیرد. تَتَبُّع متون دینی و آموزههای آن نیز مؤیِّد این دیدگاه تفسیری قرار گرفت. تبیین و تأیید جایگاه عقل در منظومه دین و نقش منحصر به فرد آن در اصول و فروع احکام از دیگر دستاوردهای این پژوهش است. با توجه به اینکه از منظر تعدادی مفسران آیهی 25 سوره حدید بیانگر رسالت انبیاء در برقرای عدالت اجتماعی است، تفسیر میزان به عقل، منجر به تبیین نقش خاصِ آن در به دست آوردن این آرمان بشر خواهد شد. زیرا یکی از کاربردهای عقل تطبیق آموزههای وحی با مقتضیات زمان است. به عبارت دیگر به نظر میرسد برقراری عدالت اجتماعی بدون ابزار عقل، در کنارِ بیِّنه و کتاب امکانپذیر نیست.