با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران

تفسیر
واکاوی تحلیلی کاربست اختلاف قراءات مذکور در روایات اهل بیت (ع) (مطالعة موردی: تفسیر نورالثقلین)

الهام زرینکلاه؛ آمنه امیدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67083.3236

چکیده
  یکی از موارد قابل توجه در روایات تفسیری اهل بیت(ع)، این است که در ارتباط با برخی آیات قرآنی، قراءاتی ذکر شده که گاهاً با قراءت مشهور متفاوت است. این پژوهش با به کارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج این‌گونه روایات در منبع مورد تحقیق یعنی تفسیر نورالثقلین، به تبیین جایگاه قراءات و سپس کارکرد آن پرداخته و به این نتیجه ...  بیشتر

زبان قرآن
بررسی تطبیقی آرای مفسران شیعه و اهل سنت در مورد معنا و مصداق فروگذاری «إصر» و «اغلال» توسط پیامبر گرامی اسلام (ص) در آیه 157 سوره اعراف

علی محمدی آشنانی؛ فاطمه اسبقی؛ ربابه عزیزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.55672.2856

چکیده
  یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی(ص) در قرآن کریم فرونهادن «إصر» و «أغلال» می‌باشد: «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ» (اعراف/ 157) که مفسران، درباره معنا و مصادیق آیه، آرای گوناگونی ابراز کرده‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تطبیقی، به نقش صرفی- نحوی واژگان «إصر» و «أغلال، ...  بیشتر

زبان قرآن
نقش تصویر سازی هنری قرآن بر مفهوم آیات بدون تغییر در معنا

هادی رزاقی هریکنده ئی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 خرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65883.3200

چکیده
  در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای ...  بیشتر

زبان قرآن
بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با تکیه بر روابط هم‌نشینی و تاکیدهای بلاغی

ربابه عزیزی؛ زهره اخوان مقدم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68262.3282

چکیده
  نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به‌ معناشناسی لغوی پرداخته‌ و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به‌ روابط همنشینی و تاکیدهای ...  بیشتر

تفسیر
بررسی تطبیقی مبانی تفسیری آیت الله خامنه‌ای و سید قطب

زهرا منصوری؛ سید عبدالرسول حسینی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.59350.2968

چکیده
  مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه‌ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای برپایه ...  بیشتر

تفسیر
نقد و بررسی دیدگاه مفسران پیرامون چرایی عدم مطابقت پرسش و پاسخ در آیات (مؤمنون/86- 89)

امینه فیروزسنگری؛ علی ثامنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65753.3193

چکیده
  استفاده از پرسش برای ایجاد ذهنیت مساعد جهت تفهیم حقیقت به مخاطب،یکی روش‌های تربیت عقلانی قرآن به شمار می‌آید و خداوند در آیات بسیاری مانند آیات (مؤمنون/84-89)، جهت تفهیم حقیقت ربوبیّت خود به مشرکان از این روش استفاده نموده است. ناظر به این آیات، اولاً به سبب عدم مطابقت ظاهری پرسش از کیستی رب و حاکم و پاسخ از مالکیّت خداوند به هر دو سؤال ...  بیشتر

تفسیر
سنجش همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی

یاسر دلشاد؛ علیرضا آزاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.58845.2947

چکیده
  عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها ...  بیشتر

تفسیر
ملقّب شدن یعقوب (ع) به «اسرائیل» در عهد عتیق و بازتاب آن در حدیث و تفسیر اسلامی

محسن رجبی قدسی؛ سیده فرناز اتحاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.65319.3183

چکیده
  بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی ‏گرفت و چون نتوانست بر وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام تو «اسرائیل» خواهد بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین داستان در حدیث و تفسیر اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع) پنداشته شده است. در حالی که بنا بر شواهد ...  بیشتر

تفسیر
«فرا‌تحلیل چالش حقیقت یا مجاز آیه‌ 38 سوره مبارکه الأنعام در میان پژوهشگران دینی معاصر»

حانیه صادقی؛ عباس مصلایی پور؛ امید شفیعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67920.3269

چکیده
  این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی نظرات پژوهشگران معاصر قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم مرتبط با آن در محدوده زمانی سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام‌مند، ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش‌ها گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه‌های مختلف دانش بشری است. یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان داد، اختلاف ...  بیشتر

زبان قرآن
زبان قرآن، زبان حیرت و هدایت

فاطمه ملک احمدی؛ عبد الهادی فقهی زاده؛ زهرا خیراللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68126.3277

چکیده
  زبان دین یکی ازاصطلاحات نوپدید درمطالعات غربی است که با هدف رمزگشایی از عبارات غامض عهدین به کار رفته است.این اصطلاح مانند دیگرمسائل علمی جدید ،متفکران مسلمان را به تامّل واداشته تادر موضوعی جدید به نام زبان قرآن قلم بزنند،که بعضی از مسائل آن از سوی علمای پیشین طرح شده بود.دو عامل زیربنای نظرات این پژوهشگران را تشکیل داده است،یکی ...  بیشتر

زبان قرآن
بررسی تشبیه مضمر یا ضمنی در آیات مربوط به قیامت

زهرا نادعلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.62638.3106

چکیده
  تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که ...  بیشتر

زبان قرآن
معناشناسی تاریخی- توصیفی واژه‌ی أُمَّة

آمنه دقیق شیرازی؛ مریم ولایتی؛ سید محمدعلی قائم مقامی الحسینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 تیر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.67761.3259

چکیده
  معناشناسی تاریخی و توصیفی واژگان قرآن،از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. این روش برای واژگانی به کار می رود که دارای معانی متعدد در قرآن هستند و لازمست معنای واژه در هر آیه و سیر تطور آن با توجه به منابع پیشین کشف شود. واژه أمة از نظر مفسران، در تمامی موارد استعمال آن، در یک معنا به کار نرفته بلکه ،مطابق با سیاق هر آیه، در معانی ...  بیشتر

تفسیر
نقش نحو متن قرآنی در تفسیر

جواد آسه؛ حمید آریان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 مرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66382.3221

چکیده
  پژوهش‌های جدید ادبی در زبان عربی برای علم نحو سه گرایش نحو تعلیمی، نحو علمی، نحو تعلیمی- علمی قائل شده و نیز از نحو قرآنی با عناوین سه گانه نحوتعلیمی قرآنی، نحوعلمی قرآنی، نحو نص قرآنی و از نقش آفرینی نحو نص قرآنی در تفسیر قرآن سخن به میان آورده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش نحو متن قرآنی در تفسیر قرآن می پردازد. ...  بیشتر

تفسیر
کاربرد دانش تقدیم و تاخیر در تفسیر آیه ۳۰ سوره قصص

نصیرالدین جوادی؛ فریبا فهامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 مرداد 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66324.3218

چکیده
  دانش تقدیم و تأخیر از جمله علوم مقدماتی تفسیر قرآن است که جهت واکاوی و پرده‌برداری از پیام‌ها و آموزه‌های الهی قرآن کریم در کیفیت چینش و تنظیم واژه‌ها، جمله‌ها، شبه جمله‌ها و حتی آیات و موضوعات قرآنی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار عالمان دین و قرآن‌پژوهان می‌باشد. در برخی آیات کتاب آسمانی مسلمانان بنا بر دیدگاه بعضی دانشمندان ...  بیشتر

تفسیر
واکاوی رویکرد کنایه از موصوف در سه تفسیر تبیان، کشاف و المیزان

مجتبی مقتدائی؛ علیرضا دل افکار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 شهریور 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.68060.3275

چکیده
  در قرآن کریم، یکی از آفرینش‌های هنری در بیان مصادیق عبارات مبهم، استفاده از کنایه از موصوف است. این نوع کنایه به معنای بیان صفاتی غیرصریح درباره فرد یا شیء است که با قرینه‌ای مشخص به یک موصوف خاص یا عمومی اشاره دارد. در این پژوهش، رویکرد کنایه از موصوف در تفسیرهای تبیان، کشاف و المیزان بررسی شده است. برخی نتایج، بیانگر این واقعیت است ...  بیشتر

تفسیر
بازخوانی تفسیر آیه 143سوره اعراف « فلما تجلی ربه » در همخوانی با گرایش‌های کلامی و عرفانی

زهرا خیراللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مهر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.66420.3222

چکیده
  اختلاف دیدگاه‌های تفسیری معلول عوامل متعددی است که بررسی فرآیند تفسیر می‌تواند نحوه اثرگذاری این عوامل را آشکار کند. هدف تحقیق حاضر، بازخوانی فرآیند تفسیر آیه میقات «فلما تجلی ربه» در همخوانی با یکی از این عوامل مهم یعنی گرایش‌های تفسیری است. روش پژوهش، تحلیلی و مبتنی بر توصیف و تبیین است: توصیف اقوال مختلف و فرآورده‌های تفسیری، ...  بیشتر

زبان قرآن
معناشناسی «زینت» در قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی

مریم نظربیگی؛ جواد خانلری؛ ابراهیم نامداری؛ فاطمه گودرزی؛ فاطمه سبزعلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مهر 1403

https://doi.org/10.30473/quran.2024.71929.3392

چکیده
  وجود آدمی در طول تاریخ گرایش به زیبایی‌ها و تنفر از زشتی‌ها دارد و همواره مفید و مضر بودن زیبایی‌ها به عنوان یک دغدغه فردی و اجتماعی شایان توجه است؛ از جمله واژگان قرآنی که چون حقیقتی در کالبد کلمات زبان عربی آمده، واژه «زینت» با معانی متعدد است که وجه اشتراک همه آن‌ها، زیبایی و آراستگی در امور مختلف است. به نظر می‌رسد «زینت» ...  بیشتر