تفسیر
الهام زرینکلاه؛ آمنه امیدی
چکیده
یکی از موارد قابل توجه در روایات تفسیری اهل بیت(ع)، این است که در ارتباط با برخی آیات قرآنی، قراءاتی ذکر شده که گاهاً با قراءت مشهور متفاوت است. این پژوهش با به کارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج این‌گونه روایات در منبع مورد تحقیق یعنی تفسیر نورالثقلین، به تبیین جایگاه قراءات و سپس کارکرد آن پرداخته و به این نتیجه ...
بیشتر
یکی از موارد قابل توجه در روایات تفسیری اهل بیت(ع)، این است که در ارتباط با برخی آیات قرآنی، قراءاتی ذکر شده که گاهاً با قراءت مشهور متفاوت است. این پژوهش با به کارگیری روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج این‌گونه روایات در منبع مورد تحقیق یعنی تفسیر نورالثقلین، به تبیین جایگاه قراءات و سپس کارکرد آن پرداخته و به این نتیجه دست یافته که روایات قرائی از منظر حویزی حائز اهمیت بوده و وی در مجموع 45 روایت قرائی از منابع گوناگون که بیشترین آن مربوط به تفسیر مجمعالبیان است، نقل کرده که این تعداد به نسبت بسیاری از تفاسیر روایی، عدد قابل توجهی است. گفتنی است کارکرد قراءات اهلبیت (ع) در این تفسیر در چهار محورِ مفهومسازی و تفسیر آیه، گسترش و توسعه در معنای آیه، ابهامزدایی و بیان مترادفات قابل مشاهده است. که در این میان بیشترین کارکرد روایات قرائی مربوط به مفهومسازی و تفسیر آیه است.
زبان قرآن
علی محمدی آشنانی؛ فاطمه اسبقی؛ ربابه عزیزی
چکیده
یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی(ص) در قرآن کریم فرونهادن «إصر» و «أغلال» می‌باشد: «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ» (اعراف/ 157) که مفسران، درباره معنا و مصادیق آیه، آرای گوناگونی ابراز کرده‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تطبیقی، به نقش صرفی- نحوی واژگان «إصر» و «أغلال، ...
بیشتر
یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی(ص) در قرآن کریم فرونهادن «إصر» و «أغلال» می‌باشد: «وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ» (اعراف/ 157) که مفسران، درباره معنا و مصادیق آیه، آرای گوناگونی ابراز کرده‌اند. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تطبیقی، به نقش صرفی- نحوی واژگان «إصر» و «أغلال، معناشناسی براساس روابط همنشینی و سپس به بیان دیدگاه‌های مفسران فریقین پرداخته است.
یافته‌های این پژوهه، نشانگر آن است که از نظر معناشناسی، واژه «إصر» به همراه خود نوعی سنگینی و ثقل دارد و واژه «أغلال» دارای چهار معنای: 1-زنجیرهای باطنی-درونی، 2- غل و زنجیرهای ظاهری 3-تکالیف سنگین4-کنایه از قدرت و امساک است. در تفاسیر شیعه، برای واژه‌ی «إصر» دو معنای «سنگینی تکالیف مشقت بار» و «گناه خاص» به معنای عدم معرفت امام، ذکر شده است، ولی تفاسیر اهل سنت، آن را فقط به معنی «سنگینی تکالیف مشقت‌بار قوم یهود» دانسته‌اند.این معنای، مورد اتفاق را، شواهد درون و برون‌متنی، تأیید می‌کند. همچنین مفسران شیعه در تبیین واژه «أغلال» به پنج معنای الف) «تکالیف شاقه» ب) عدم فهم و درک فیوضات، امور بدعت گون و تفسیر به رأی، ج) تکالیف و امتحانات زنجیرگون بنی‌اسرائیل ود) «زنجیر هوا و هوس ها» دانسته؛ ولی همه تفاسیر اهل سنت، آن‌‌را نیز به معنای «زنجیرگون بودن همان تکالیف شاقه» شتاسانده‌اند که به‌نظر نگارندگان با اصل اقتصاد کاربرد واژگان، عدم تکرار و لزوم توجه به تفاوت معنایی و مصداقی اصر و اغلال ، سازگار نیست.
زبان قرآن
هادی رزاقی هریکنده ئی
چکیده
در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای ...
بیشتر
در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای قرآنی شده است. یکی از موارد تغییر؛ تغییر در اوصاف است. آنان معانی دیگری برای اوصاف بیان شده در قرآن در نظر گرفته اند که این امر؛ ضمن تغییر در عبارتهای قرآنی؛ موجب عدم درک مفهوم سازی و نکات نهفته در قرآن گردیده است. به طور مثال: برخی مفسرین "ماتیّ" را در تفسیرشان به معنای "آتی" و اسم فاعل دانسته اند. یا در آیه "مقام امین" «امین» را وصف مقام نگرفته؛ بلکه آن را وصف برای صاحب مقام دانسته‌اند. این پژوهش در صدد است تا بیان نماید با تصویر سازی هنری قرآن هیچ نیازی به تغییر اوصاف در تفسیر نیست؛ زیرا تغییر اوصاف؛ ضمن تاثیر در مفهوم سازی قرآنی موجب تغییر در معنا نیز می شود و از آنجائی که هر آیه بر موقعیت خاصی اشاره دارد باید از تعبیر خاصی که آن موقعیت را نشان می دهد بهره جست.
زبان قرآن
ربابه عزیزی؛ زهره اخوان مقدم
چکیده
نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به معناشناسی لغوی پرداخته و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به روابط همنشینی و تاکیدهای ...
بیشتر
نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به معناشناسی لغوی پرداخته و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به روابط همنشینی و تاکیدهای بلاغی پرداخته است. تحقیقات نشان داد: میزان فراوانی استفاده از علم معانی هم چون تقدیم و تاخیر مسند بر مسندالیه، استفهام و تکرار در آیات «ملکوت» نسبت به «مُلک» بیشتر است. از نظر معناشناسی نیز کلمه «مُلک» هم نشین ریشه های «سبح»، «حمد»، «قدر»، «خلق»، «شیء»، «شفع» و مباحث قیامت است و کلمه «ملکوت» همنشین ریشههای «نظر»، «رأی» و «أمر» است که بیانگر تفاوت رتبه در درک مقامات ملکوت است، هم چنین عالم «مُلک» قابل مشاهده، جاری در زمان و مکان است و عالم «ملکوت» عاری از تدریج، زمان و مکان و فقط به اذن الهی قابل مشاهده است و مالکیت مطلق هر دو جهان از آن خداوند است.
تفسیر
زهرا منصوری؛ سید عبدالرسول حسینی زاده
چکیده
مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه‌ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای برپایه ...
بیشتر
مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه‌ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای برپایه دین اسلام دارد. این دو مفسر گر چه در مبانی کلی تفسیری، اشتراکاتی دارند ولی اختلاف اساسی در نحوهی بکارگیری مبانی در آثار آنها نمود دارد.
پژوهش حاضر به روش تطبیقی-تحلیلی ضمن اشاره به وجوه اشتراکات دو مفسر در مبانی، از اصول و مبانی اختلافی آنها سخن میراند، تا در مقایسهای تطبیقی و تحلیل بین تفاوت سبکها، اختلاف دیدگاه‌های تفسیری هر دو را بیابد. از بررسی تفاسیر رسیده از هر دومفسر، می‌توان دریافت که هر دو در بهرهگیری از روایات، باور به اعجاز قرآن و بهرهگیری از اسباب نزول و تاریخ و سیره، نظرات مشابهی دارند، ولی در نحوهی بکارگیری آنها و میزان استفاده از هریک از آنها تفاوت آشکاری بین آنها وجود دارد؛ علاوه بر آن در حجیت یا عدم حجیت اقوال صحابه و تابعین و نسخ قرآن دیدگاه‌های کاملا متفاوتی دارند.
تفسیر
امینه فیروزسنگری؛ علی ثامنی
چکیده
استفاده از پرسش برای ایجاد ذهنیت مساعد جهت تفهیم حقیقت به مخاطب،یکی روش‌های تربیت عقلانی قرآن به شمار می‌آید و خداوند در آیات بسیاری مانند آیات (مؤمنون/84-89)، جهت تفهیم حقیقت ربوبیّت خود به مشرکان از این روش استفاده نموده است. ناظر به این آیات، اولاً به سبب عدم مطابقت ظاهری پرسش از کیستی رب و حاکم و پاسخ از مالکیّت خداوند به هر دو سؤال ...
بیشتر
استفاده از پرسش برای ایجاد ذهنیت مساعد جهت تفهیم حقیقت به مخاطب،یکی روش‌های تربیت عقلانی قرآن به شمار می‌آید و خداوند در آیات بسیاری مانند آیات (مؤمنون/84-89)، جهت تفهیم حقیقت ربوبیّت خود به مشرکان از این روش استفاده نموده است. ناظر به این آیات، اولاً به سبب عدم مطابقت ظاهری پرسش از کیستی رب و حاکم و پاسخ از مالکیّت خداوند به هر دو سؤال و ثانیاً عدم مطابقت سؤال از ربوبیّت با عقاید مشرکان، اشکالاتی صورت گرفته است که مفسران در مقام پاسخگویی به آن نظراتی را ارائه نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی-انتقادی، با احصای نظرات مفسران و صاحب نظران درباره‌ی این آیات، به نقد و بررسی آنها و نهایتاً به تبیین پاسخ برگزیده پرداخته است. براساس نتایج این پژوهش، با توجه به مطابقت پرسش و پاسخ با عقاید مشرکان در آیات مورد بحث، از آن‌جایی که خداوند با پرسش از مالکیّت، ربوبیّت و حاکمیّت خود، مشرکان را وادار به اعتراف نسبت به وحدت مدبّر کل جهان که خود اوست نموده و از همان راه که مشرکان در اتخاذ آلهه مختلف داشته‌اند علیه آنها اقامه حجت کرده است، هنگامی که مشرکان در پاسخ به سؤال از کیستی رب و حاکم نیز همانند سؤال اول، مطابق با عقایدشان پاسخ از مالکیّت خداوند می‌دهند، اشکالی صورت نمیگیرد.
تفسیر
یاسر دلشاد؛ علیرضا آزاد
چکیده
عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها ...
بیشتر
عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها به مانند تفسیر به رأی قرآن است.
این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی را در حوزه قواعد فهم قرآن بررسی می‌کند. پس از طرح9 دلیلهمسان انگاران و نقد آنها، به این نتیجه می‌رسد که عدم درک صحیح آموزههای هرمنوتیک فلسفی مهمترین دلایل همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی است. براساس نتایج حاصله، نه تنها کاربست آموزههای هرمنوتیک فلسفی در حوزه فهم قرآن، همسان با تفسیر به رأی قرآن نیست بلکه بکارگیری آن به فهم ژرف آیات و درک بهینه روش نماها مدد میرساند.
تفسیر
محسن رجبی قدسی؛ سیده فرناز اتحاد
چکیده
بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی گرفت و چون نتوانست بر وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام تو «اسرائیل» خواهد بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین داستان در حدیث و تفسیر اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع) پنداشته شده است. در حالی که بنا بر شواهد ...
بیشتر
بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی گرفت و چون نتوانست بر وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام تو «اسرائیل» خواهد بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین داستان در حدیث و تفسیر اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع) پنداشته شده است. در حالی که بنا بر شواهد موجود در قرآن کریم، اسرائیل قبل از حضرت یعقوب(ع) میزیسته و از همراهان نوح نبی(ع) در کشتی بوده است. کاربرد دو بار اصطلاح «آل یعقوب» در مقابل 41 مرتبه کاربرد «بنی اسرائیل» نیز بر متمایز بودن این دو خاندان تأکید دارد. نوشتار حاضر، با مطالعۀ روایات و تفاسیر اسلامی نشان داده است که سند و متن گزارشهای حاکی از ملقّب شدن یعقوب نبی به اسرائیل، ضعیف و جعلی و در زمرۀ اسرائیلیاتاند. همچنین به قراین و شواهدی دیگر در منابع یهودی دست یافته که نشان میدهد اسرائیل، فردی غیر از یعقوب نبی است.
تفسیر
حانیه صادقی؛ عباس مصلایی پور؛ امید شفیعی
چکیده
این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی نظرات پژوهشگران معاصر قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم مرتبط با آن در محدوده زمانی سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام‌مند، ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش‌ها گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه‌های مختلف دانش بشری است. یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان داد، اختلاف ...
بیشتر
این پژوهش درصدد است، با استفاده از روش فراتحلیل به بررسی نظرات پژوهشگران معاصر قرآن کریم، ذیل آیه 38 سوره مبارکه الأنعام یا مفاهیم مرتبط با آن در محدوده زمانی سالهای 1400-1392 بپردازد؛ زیرا مرور نظام‌مند، ارزیابی و بررسی هدفمند پژوهش‌ها گامی در جهت رشد تحقیقات در حوزه‌های مختلف دانش بشری است. یافته‌ها و نتایج تحقیق نشان داد، اختلاف نظر در شرح و تفسیر این آیه به عدم مشخص کردن حقیقت یا مجاز در این آیه و آیات مرتبط با آن در همان ابتدای بحث باز میگردد؛ این در حالیست که بیشترین تلاش برای معناشناسی واژگان «أم»، «أمّة»، «دابة» و «طائر» توسط پژوهشگران حوزه‌های علوم قرآن و حدیث انجام شدهاست ولی پیجویی معنای ترکیب «أمم أمثالکم» و مفاهیم مرتبط با آن، مورد توجه محققان فلسفه و کلام اسلامی بودهاست. در پژوهشهای مورد بررسی، به دلیل اکتفا به ذکر نظرات مفسران پیشین و در برخی موارد، طرح سؤال و جوابهای محتمل تقریبا تبیین دقیق و همه جانبهای برای کاربست صورتهای مختلف حقیقت یا مجاز در آیه شریفه، در عرصههای مختلف زیست و نیازمندیهای بشر امروزی، مشاهده نشد.
زبان قرآن
فاطمه ملک احمدی؛ عبد الهادی فقهی زاده؛ زهرا خیراللهی
چکیده
زبان دین یکی ازاصطلاحات نوپدید درمطالعات غربی است که با هدف رمزگشایی از عبارات غامض عهدین به کار رفته است.این اصطلاح مانند دیگرمسائل علمی جدید ،متفکران مسلمان را به تامّل واداشته تادر موضوعی جدید به نام زبان قرآن قلم بزنند،که بعضی از مسائل آن از سوی علمای پیشین طرح شده بود.دو عامل زیربنای نظرات این پژوهشگران را تشکیل داده است،یکی ...
بیشتر
زبان دین یکی ازاصطلاحات نوپدید درمطالعات غربی است که با هدف رمزگشایی از عبارات غامض عهدین به کار رفته است.این اصطلاح مانند دیگرمسائل علمی جدید ،متفکران مسلمان را به تامّل واداشته تادر موضوعی جدید به نام زبان قرآن قلم بزنند،که بعضی از مسائل آن از سوی علمای پیشین طرح شده بود.دو عامل زیربنای نظرات این پژوهشگران را تشکیل داده است،یکی شباهت ظاهری واژه های قرآن با زبان عربی ودیگری مبنای اعتقاد توحیدی آنان.نوشتار حاضر به تحلیل نظرات دو دانشمند شیعی معاصر،یعنی علامه طباطبایی و میرزا مهدی اصفهانی در باب فهم همگانی قرآن ،با نگاه استقرایی به آیات پرداخته و تفاوت آن را با فهم عرفی بیان کرده است ودر نهایت با مبناقراردادن آیات وروایات در حوزه معارف،تعریفی جدیداز زبان قرآن ارائه کرده است ،که برطبق این دیدگاه فهم زبان قرآن موهبتی فطری از جانب خداوند متعال است که مانند اصل معرفت از سنخ ادراک نیست بلکه از سنخ یافتن و وجدان کردن است.قابل تعریف نیست اما قابل فهم است.چنان که در پرتو تعالیم توحیدی اصیل، شناخت صحیحِ ماهیّتِ زبان خدا در قرآن کریم براساس صفای جوهر باطنی انسان بنا نهاده شده است و هر کس با زبان خود می تواندزبان قرآن را که زبان توحید است دریابد.
زبان قرآن
زهرا نادعلی
چکیده
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که ...
بیشتر
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که کمی غرابت و پیچیدگی دارد و مشبّه و مشبّه به در هیچ یک از فرم‌های شناخته شده قرار نمی‌گیرند؛ بلکه بطور ضمنی به مشبّه و مشبّه به اشاره می‌شود. از این روی، با کمی تأمّل و دقّت در سیاق جمله فهمیده می‌شود. در پژوهش حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی و در بستر مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمده است تشبیه ضمنی را در آیات مربوط به قیامت بررسی کرده‌ایم که در دوازده (12) آیه‌ی کریمه‌ی بررسیده، هیجده (18) تشبیه ضمنی مؤکّد مجمل بلیغ و پانزده (15) تشبیه مفرد به مفرد و سیزده (13) تشبیه محسوس به محسوس وجود داشت. از آنجا که تشبیه ضمنی به اندازه‌ی کافی نیازمند اندیشه است به نظر می‌رسد که مفرد به مفرد و محسوس به محسوس بودن آن از دیربابی و دشواری ادراک آن می‌کاهد و همین موضوع، برای صاحبان دانش و دارندگان ذوق سلیم، گواه بلاغت و رسالت قرآن و از موجبات تدبّر و إقناع مخاطب در قرآن کریم است.
زبان قرآن
آمنه دقیق شیرازی؛ مریم ولایتی؛ سید محمدعلی قائم مقامی الحسینی
چکیده
معناشناسی تاریخی و توصیفی واژگان قرآن،از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. این روش برای واژگانی به کار می رود که دارای معانی متعدد در قرآن هستند و لازمست معنای واژه در هر آیه و سیر تطور آن با توجه به منابع پیشین کشف شود. واژه أمة از نظر مفسران، در تمامی موارد استعمال آن، در یک معنا به کار نرفته بلکه ،مطابق با سیاق هر آیه، در معانی ...
بیشتر
معناشناسی تاریخی و توصیفی واژگان قرآن،از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. این روش برای واژگانی به کار می رود که دارای معانی متعدد در قرآن هستند و لازمست معنای واژه در هر آیه و سیر تطور آن با توجه به منابع پیشین کشف شود. واژه أمة از نظر مفسران، در تمامی موارد استعمال آن، در یک معنا به کار نرفته بلکه ،مطابق با سیاق هر آیه، در معانی متعدد ذکر شده و به نظر می‌رسد تاکنون ابعادمعنایی این واژه برای قرآن‌پژوهان به‌خوبی روشن نشده است. دراین پژوهش ابتدا با رویکرد درزمانی، سیر تطور واژه و معناشناسی آن قبل و بعد از نزول قرآن مورد بررسی قرارمی‌گیرد.طبق رویکرد درزمانی هرچند این واژه و مشتقات آن در متون عبری، آرامی و سریانی و نیز در عهدین و اشعار جاهلی به چشم میخورد اما به دلیل وجود مشتقات دیگر در زبان های غیرعربی، واژه‌ای دخیل است. این واژه در طول تاریخ دچار توسعه‌ی معنایی گشته و به حوزه های معنایی اجتماع، دین، زمان، الگو و اسوه و حوزه معنایی غیرانسان نیز راهیافته است. در گام بعد، از طریق معناشناسی همزمانی، با تحلیل کاربردها و از طریق استخراج مفاهیم همنشین و جانشین امّة، مشخص شد که این واژه بیشترین همنشینی را با لغت واحدة داشته که تحلیل ویژگی همنشین‌های آن، در یافتن جانشین امّة راه‌گشاست. اما تحلیل نهایی مربوط به شناخت جانشین‌های امّة است که با بررسی همنشین‌های واحدة مشخص شد که واژه‌ی نفس میتواند به عنوان بهترین جانشین برای واژه‌ی امّة شناخته شود.
