زبان قرآن
هادی رزاقی هریکنده ئی
چکیده
در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای ...
بیشتر
در تفسیر باید در کنار مفهوم سازی؛ تصویر سازی هنری قرآن نیز اصل قرار گیرد زیرا هر تصویری در قرآن برای خود اصالت داشته، و به موقعیت خاصی اشاره می کند و ما نمی توانیم تصویرهای دیگر را به جای آنها به کار ببریم. مع الوصف برخی مفسران در توضیح آیات؛ ضمن تغییراتی در معنا تصویر سازی خودشان را جایگزین آیات نموده که این عمل موجب تغییر در عبارتهای قرآنی شده است. یکی از موارد تغییر؛ تغییر در اوصاف است. آنان معانی دیگری برای اوصاف بیان شده در قرآن در نظر گرفته اند که این امر؛ ضمن تغییر در عبارتهای قرآنی؛ موجب عدم درک مفهوم سازی و نکات نهفته در قرآن گردیده است. به طور مثال: برخی مفسرین "ماتیّ" را در تفسیرشان به معنای "آتی" و اسم فاعل دانسته اند. یا در آیه "مقام امین" «امین» را وصف مقام نگرفته؛ بلکه آن را وصف برای صاحب مقام دانسته‌اند. این پژوهش در صدد است تا بیان نماید با تصویر سازی هنری قرآن هیچ نیازی به تغییر اوصاف در تفسیر نیست؛ زیرا تغییر اوصاف؛ ضمن تاثیر در مفهوم سازی قرآنی موجب تغییر در معنا نیز می شود و از آنجائی که هر آیه بر موقعیت خاصی اشاره دارد باید از تعبیر خاصی که آن موقعیت را نشان می دهد بهره جست.
زبان قرآن
ربابه عزیزی؛ زهره اخوان مقدم
چکیده
نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به معناشناسی لغوی پرداخته و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به روابط همنشینی و تاکیدهای ...
بیشتر
نگاهی به تفاسیر فریقین درباره چیستی «ملکوت» بیانگر آن است که اکثرا به معناشناسی لغوی پرداخته و بیان عبارت «شدت در مُلک» بیشترین نمود را در تفاسیر دارد، در حالی‌که صرف معنای لغوی گویای حقیقت امر نیست. نگاره حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به‌بررسی تفاوت معنایی «مُلک» و «ملکوت» با توجه به روابط همنشینی و تاکیدهای بلاغی پرداخته است. تحقیقات نشان داد: میزان فراوانی استفاده از علم معانی هم چون تقدیم و تاخیر مسند بر مسندالیه، استفهام و تکرار در آیات «ملکوت» نسبت به «مُلک» بیشتر است. از نظر معناشناسی نیز کلمه «مُلک» هم نشین ریشه های «سبح»، «حمد»، «قدر»، «خلق»، «شیء»، «شفع» و مباحث قیامت است و کلمه «ملکوت» همنشین ریشههای «نظر»، «رأی» و «أمر» است که بیانگر تفاوت رتبه در درک مقامات ملکوت است، هم چنین عالم «مُلک» قابل مشاهده، جاری در زمان و مکان است و عالم «ملکوت» عاری از تدریج، زمان و مکان و فقط به اذن الهی قابل مشاهده است و مالکیت مطلق هر دو جهان از آن خداوند است.
تفسیر
یاسر دلشاد؛ علیرضا آزاد
چکیده
عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها ...
بیشتر
عام‌بودن موضوع هرمنوتیک و نقش اساسی آن در مقوله فهم متون، زمینه را برای کاربست آن در موضوعات متعدد، ازجمله قواعد تفسیر قرآن فراهم می‌آورد. سیره مفسران در قرون متمادی، تمسک به برخی از روش-های تفسیری برای نیل به درک صحیح معانی آیات و مراد الهی، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر؛ مفسر ملزم به کاربست روش‌های علمی و دوری گزیدن از روش نماها به مانند تفسیر به رأی قرآن است.
این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی را در حوزه قواعد فهم قرآن بررسی می‌کند. پس از طرح9 دلیلهمسان انگاران و نقد آنها، به این نتیجه می‌رسد که عدم درک صحیح آموزههای هرمنوتیک فلسفی مهمترین دلایل همسان انگاری هرمنوتیک فلسفی و تفسیر به رأی است. براساس نتایج حاصله، نه تنها کاربست آموزههای هرمنوتیک فلسفی در حوزه فهم قرآن، همسان با تفسیر به رأی قرآن نیست بلکه بکارگیری آن به فهم ژرف آیات و درک بهینه روش نماها مدد میرساند.
زبان قرآن
زهرا نادعلی
چکیده
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که ...
بیشتر
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم می‌کنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که می‌توان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که کمی غرابت و پیچیدگی دارد و مشبّه و مشبّه به در هیچ یک از فرم‌های شناخته شده قرار نمی‌گیرند؛ بلکه بطور ضمنی به مشبّه و مشبّه به اشاره می‌شود. از این روی، با کمی تأمّل و دقّت در سیاق جمله فهمیده می‌شود. در پژوهش حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی و در بستر مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمده است تشبیه ضمنی را در آیات مربوط به قیامت بررسی کرده‌ایم که در دوازده (12) آیه‌ی کریمه‌ی بررسیده، هیجده (18) تشبیه ضمنی مؤکّد مجمل بلیغ و پانزده (15) تشبیه مفرد به مفرد و سیزده (13) تشبیه محسوس به محسوس وجود داشت. از آنجا که تشبیه ضمنی به اندازه‌ی کافی نیازمند اندیشه است به نظر می‌رسد که مفرد به مفرد و محسوس به محسوس بودن آن از دیربابی و دشواری ادراک آن می‌کاهد و همین موضوع، برای صاحبان دانش و دارندگان ذوق سلیم، گواه بلاغت و رسالت قرآن و از موجبات تدبّر و إقناع مخاطب در قرآن کریم است.
تفسیر
جواد آسه؛ حمید آریان
چکیده
پژوهش‌های جدید ادبی در زبان عربی برای علم نحو سه گرایش نحو تعلیمی، نحو علمی، نحو تعلیمی- علمی قائل شده و نیز از نحو قرآنی با عناوین سه گانه نحوتعلیمی قرآنی، نحوعلمی قرآنی، نحو نص قرآنی و از نقش آفرینی نحو نص قرآنی در تفسیر قرآن سخن به میان آورده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش نحو متن قرآنی در تفسیر قرآن می پردازد. ...
بیشتر
پژوهش‌های جدید ادبی در زبان عربی برای علم نحو سه گرایش نحو تعلیمی، نحو علمی، نحو تعلیمی- علمی قائل شده و نیز از نحو قرآنی با عناوین سه گانه نحوتعلیمی قرآنی، نحوعلمی قرآنی، نحو نص قرآنی و از نقش آفرینی نحو نص قرآنی در تفسیر قرآن سخن به میان آورده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش نحو متن قرآنی در تفسیر قرآن می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که مفسر می‌تواند با استفاده از نحو متن قرآنی اولا از توجیه اعرابی آیات در برابر آسیبهای نحو تعلیمی- علمی مانند استفاده از قواعد غیرمؤثر در معنا و، تقدیر و تأویل نحوی مغیر معنا صیانت کند. ثانیا اختلافات نحوی مکاتب نحوی و نحویان را که در نحو تعلیمی- علمی مطرح است، مانند اعاده یا عدم اعاده ضمیر در صورتِ عطف اسم بر ضمیر مجرور به حرف جرّ؛ حل و فصل کند.ثالثا قواعدی را که در نحو تعلیمی- علمی بیان نشده مانند قاعده تقدیم جواب لولا بر لولا و قاعده تشتت در مرجع ضمائر را اثبات کند. رابعا به سبب معنامحور بودن نحو متن قرآنی، از عدول نحوی برخلاف نحو تعلیمی-علمی ، تحلیلی تفسیری ارائه می‌دهد.
تفسیر
مجتبی مقتدائی؛ علیرضا دل افکار
چکیده
در قرآن کریم، یکی از آفرینش‌های هنری در بیان مصادیق عبارات مبهم، استفاده از کنایه از موصوف است. این نوع کنایه به معنای بیان صفاتی غیرصریح درباره فرد یا شیء است که با قرینه‌ای مشخص به یک موصوف خاص یا عمومی اشاره دارد. در این پژوهش، رویکرد کنایه از موصوف در تفسیرهای تبیان، کشاف و المیزان بررسی شده است. برخی نتایج، بیانگر این واقعیت است ...
بیشتر
در قرآن کریم، یکی از آفرینش‌های هنری در بیان مصادیق عبارات مبهم، استفاده از کنایه از موصوف است. این نوع کنایه به معنای بیان صفاتی غیرصریح درباره فرد یا شیء است که با قرینه‌ای مشخص به یک موصوف خاص یا عمومی اشاره دارد. در این پژوهش، رویکرد کنایه از موصوف در تفسیرهای تبیان، کشاف و المیزان بررسی شده است. برخی نتایج، بیانگر این واقعیت است که در سه تفسیر یاد شده، کنایه از موصوف در واژگان و عبارتهای «الرَّفَثُ» سخن زشتى که تنها در بستر زناشویى به زبان مىآید، کنایه از عمل زناشویی، عبارت «أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ» لمس لذتبخش با یکدیگر، کنایه از حالت جنابت، واژه «الغائط» مکان پست، کنایه از مدفوع وقضاء حاجت، واژه «صَعیدا» سطح زمین، کنایه از خاک پاک، عبارت «ینَشَّؤُا فِی الْحِلْیةِ» نیازمند به زینت و آرایش که خود را زینت دهد و نقص خود را پنهان نماید، کنایه از زن نازپرورده و ترکیب «فَوْقَ الْأَعْناق»، ضربت زدن قسمت بالای گردن، کنایه از سر و کله، واژه وصفی «النازِعَات»، کِشندگان، کنایه از فرشتگانى که ارواح بشر را قبض نمایند، واژه «الرَّاجِفَة»، جنباننده زمین و کوهها، کنایه از قیامت، و ترکیب «ذاتِ الرَّجْع» باز گرداننده و ارجاع دهنده، کنایه از ستارگان در حال گردش و یا باران، وترکیب وصفی «ذاتِ الواحٍ و دُسُر» دارای تختههاى بزرگ با میخها ساخته شده، کنایه از کشتی بزرگ و محکم، علی رغم ذکر مصادیق متعدد و مشابه، اما در معنایی گستردهتر از ذکر ملزوم و اراده لازم و با عبارتهای کنایه، کُنِی، أرادَ، و مُراد به کار رفته است.
تفسیر
زهرا خیراللهی
چکیده
اختلاف دیدگاه‌های تفسیری معلول عوامل متعددی است که بررسی فرآیند تفسیر می‌تواند نحوه اثرگذاری این عوامل را آشکار کند. هدف تحقیق حاضر، بازخوانی فرآیند تفسیر آیه میقات «فلما تجلی ربه» در همخوانی با یکی از این عوامل مهم یعنی گرایش‌های تفسیری است. روش پژوهش، تحلیلی و مبتنی بر توصیف و تبیین است: توصیف اقوال مختلف و فرآورده‌های تفسیری، ...
بیشتر
اختلاف دیدگاه‌های تفسیری معلول عوامل متعددی است که بررسی فرآیند تفسیر می‌تواند نحوه اثرگذاری این عوامل را آشکار کند. هدف تحقیق حاضر، بازخوانی فرآیند تفسیر آیه میقات «فلما تجلی ربه» در همخوانی با یکی از این عوامل مهم یعنی گرایش‌های تفسیری است. روش پژوهش، تحلیلی و مبتنی بر توصیف و تبیین است: توصیف اقوال مختلف و فرآورده‌های تفسیری، سپس تبیین تنوع دیدگاه‌ها از طریق تحلیل نحوه تعامل مفسر با اقوال اولیه در پرتو گرایش‌ها. یافته‌های تحقیق نشان داد فرآورده‌های تفسیری در آیه 143 اعراف شامل دو گونه تفسیر است درمعنای مجازی ودر معنای حقیقی. تفاسیر در پرتو گرایش کلامی با اولویت ندادن به طرح اقوال مخالف، تجلی را ظهور معنا می کنند و از ظهور خدا بر کوه در جهت رؤیت استفاده می کنند در حالی که گرایش کلامی تنها در یک تفسیر بر فرآیند این آیه اثرگذار بوده است. گرایش‌های دیگر محصولات متفاوتی را در فرآیند خود پدید آورده‌اند. برخی تجلی را مجازی (دلیلی بروجود خداوند) و بعضی نیز معنای حقیقی یعنی رؤیت خداوند دانسته‌اند. نتیجه نهایی تحلیل فرآیند تفسیر نشان داد تا چه حدّ این فرآیند برای هر متن تفسیری منحصر به فرد است و چقدر ضرورت دارد بررسی‌های خردنگرتر و جزئی‌تر در فرآیند تفسیر صورت پذیرد.
زبان قرآن
مریم نظربیگی؛ جواد خانلری؛ ابراهیم نامداری؛ فاطمه گودرزی؛ فاطمه سبزعلی
چکیده
وجود آدمی در طول تاریخ گرایش به زیبایی‌ها و تنفر از زشتی‌ها دارد و همواره مفید و مضر بودن زیبایی‌ها به عنوان یک دغدغه فردی و اجتماعی شایان توجه است؛ از جمله واژگان قرآنی که چون حقیقتی در کالبد کلمات زبان عربی آمده، واژه «زینت» با معانی متعدد است که وجه اشتراک همه آنها، زیبایی و آراستگی در امور مختلف است. به نظر می‌رسد «زینت» ...
بیشتر
وجود آدمی در طول تاریخ گرایش به زیبایی‌ها و تنفر از زشتی‌ها دارد و همواره مفید و مضر بودن زیبایی‌ها به عنوان یک دغدغه فردی و اجتماعی شایان توجه است؛ از جمله واژگان قرآنی که چون حقیقتی در کالبد کلمات زبان عربی آمده، واژه «زینت» با معانی متعدد است که وجه اشتراک همه آنها، زیبایی و آراستگی در امور مختلف است. به نظر می‌رسد «زینت» دارای مفهوم گستردهتری نسبت به معنای لغوی است. مقاله حاضر در تلاش است با روش توصیفی- تحلیلی ماده «زین» را براساس رویکرد معناشناسی و بر پایه رابطه همنشینی و جانشینی مورد واکاوی قرار دهد تا به این سؤال پاسخ گوید که روابط همنشینی و جانشینی واژگان چگونه به فهم دقیق واژگان میانجامد؟ دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که «زینت»، همراه ذکر رابطههای همنشینی و جانشینی، با افزایش گسترهی معنایی رو به رو است، بدین معنا که در اثر همنشینی زینت با کلماتی چون: اعمال سوء، سماء، ایمان، قلب و... ما را به سوی دو نوع زیبایی حقیقی و مجازی رهنمون میسازد و در رابطه جانشینی کلماتی مانند: حلیة، جمال، ریش، تسویل و...، جایگزین زینت شده است که هر کدام مصادیقی از زینت را در بر می‌گیرد.
تفسیر
محمود کریمی؛ خدیجه مسرور
چکیده
پدیده اشتقاق اکبر به‌عنوان یک ابزار زبانی مهم در فهم عمیقتر معانی قرآن، نقش بسزایی در تحول برداشت‌های تفسیری ایفا کرده است. واکاوی متون تفسیری نشان می‌دهد، تفسیر دو واژه دحو و طحو با چالش‌های فراوانی در زمینه تبیین خلقت زمین روبه‌رو است، برخی مفسران تلاش نموده‌اند تا به کمک پدیده اشتقاق اکبر به درک بهتری از آیات مرتبط با خلقت ...
بیشتر
پدیده اشتقاق اکبر به‌عنوان یک ابزار زبانی مهم در فهم عمیقتر معانی قرآن، نقش بسزایی در تحول برداشت‌های تفسیری ایفا کرده است. واکاوی متون تفسیری نشان می‌دهد، تفسیر دو واژه دحو و طحو با چالش‌های فراوانی در زمینه تبیین خلقت زمین روبه‌رو است، برخی مفسران تلاش نموده‌اند تا به کمک پدیده اشتقاق اکبر به درک بهتری از آیات مرتبط با خلقت و شکل‌گیری زمین دست یابند، اما تاکنون سیر برداشت‌های تفسیری از دو ماده «دحو» و «طحو» در قرآن و تأثیر پدیده اشتقاق اکبر (ابدال لغوی) بر برداشت‌ها بررسی نشده است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر درصدد کشف رابطه میان به‌کارگیری پدیده اشتقاق اکبر و برداشت‌های تفسیری از هر دو ماده است و می‌کوشد تا نقش این پدیده را در شناسایی معنای دقیق دو واژه روشن نماید. مقاله پیش رو با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی برای نیل به این هدف از تحلیل‌های لغوی، مطالعه گسترده برداشت‌های تفسیری و سیاق آیات بهره گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد هر دو واژه دارای مؤلفه‌های معنایی مشترکی ازجمله راندن، افکندن و حرکت هستند. با گذر زمان، مفسران از معنای اولیه بسط و گسترش به تدریج به مفاهیم پیچیده‌تری ازجمله حرکت دورانی و انتقالی زمین و تأثیر آن بر شرایط زیست‌محیطی روی آورده‌اند که به روشن‌سازی مسائل مربوط به آفرینش و شرایط زندگی انسان‌ها کمک می‌کند.
زبان قرآن
بهنام فعلی؛ جواد خانلری؛ ابراهیم نامداری
چکیده
معناشناسی یکی از علومی است که به بررسی معانی واژه‌ها با تکیه بر معیارهای مختلف می‌پردازد و می‌تواند جهان را آن گونه که انسان‌ها متصور می‌شوند توضیح دهد. در این دانش که برای بررسی واژه‌ها از علوم مختلفی مانند زبان-شناسی، تاریخ، جامعه‌شناسی و ... کمک می‌گیرد، معنای هر واژه یا عبارت با ویژگی‌های چون چشم اندازی بودن معنا، پویا و انعطاف ...
بیشتر
معناشناسی یکی از علومی است که به بررسی معانی واژه‌ها با تکیه بر معیارهای مختلف می‌پردازد و می‌تواند جهان را آن گونه که انسان‌ها متصور می‌شوند توضیح دهد. در این دانش که برای بررسی واژه‌ها از علوم مختلفی مانند زبان-شناسی، تاریخ، جامعه‌شناسی و ... کمک می‌گیرد، معنای هر واژه یا عبارت با ویژگی‌های چون چشم اندازی بودن معنا، پویا و انعطاف پذیری آن، دایرة المعارفی بودن، و اصل کاربردی آن به تبیین دقیقی از خود کمک می‌کند. قرآن کریم منبع عظیمی از زیبایی‌های لفظی و معنایی در میان همه متون است که از این میان افعال ناقصه بخش عمده‌ای از الفاظ این کتاب آسمانی را تشکیل می‌دهد؛ افعال ناقصه در معانی متفاوتی برحسب بافت و موقعیّت متن به کار رفته است و دلالت‌های گوناگونی را به مخاطب منتقل می‌کند. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، دلالت‌های لفظی و معنایی «لیس» را در 5 جزء نخست قرآن کریم مورد بررسی و تحلیل قرار داده است تا دلالت‌های گوناگون این فعل را که اغلب زبان آموزان گمان می‌کنند فقط بر معنای نفی محض دلالت دارد، ذکر و تبیین کند. مهم-تریم دستاوردهای این پژوهش آن است که فعل لیس با توجّه به موارد متعدّدی که به عنوان شأن نزول آن در آیات مختلف گفته شده، دلالت‌های مختلفی از جمله نفی، نهی، هشدار، آرامش و اطمینان دادن، اباحه و تخییر دارد که این معنا در کنار توجّه به شأن نزول فعل مذکور، از رهگذر اهتمام به واژگان همجوار آن نیز قابل برداشت است.
زبان قرآن
عباس نجفی؛ جواد رنجبر
چکیده
ابواب ثلاثی مزید که حاصل تغییر در افعال ثلاثی مجرّد با هدف توسعه معنایی هستند، یکی از انواع کلمه به شمار می‌آیند که ترجمه دقیق و روشمند هر یک از بابهای آن کمک در خور توجهی به دریافت بهتر و عمیقتر پیام می‌کند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و هدف بهره‌گیــری دقیقتر از مضامین و مفاهیم باب تفاعل به عنوان یکی از پرکاربردترین ...
بیشتر
ابواب ثلاثی مزید که حاصل تغییر در افعال ثلاثی مجرّد با هدف توسعه معنایی هستند، یکی از انواع کلمه به شمار می‌آیند که ترجمه دقیق و روشمند هر یک از بابهای آن کمک در خور توجهی به دریافت بهتر و عمیقتر پیام می‌کند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و هدف بهره‌گیــری دقیقتر از مضامین و مفاهیم باب تفاعل به عنوان یکی از پرکاربردترین ابواب ثلاثی مزید در قرآن، کوشیده تا معنای ســاختها و کارکردهای مختلف آن را مورد بحث و بررسی قرار دهد و با روش معناشناسی توصیفی و بهرهگیری از متون تفسیری و زبانی، ساختهای مختلف تفسیری و معنایی این باب را واکاوی و بررسی نماید.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که در قرآن کریم، به اقتضای سخن گفتن بر اساس احوال مخاطبان توجه ویژهای رفته است و صیغههای باب تفاعل بسته به احوال مخاطب، در پارهای موارد بر اساس معنای غالب آن که مشارکت است به کار رفته است و در موارد زیادی نیز در معانی دیگری همچون تظاهر، مبالغه، تکرار ریشه فعل، قوّت صدور فعل از جانب فاعل، معنای تتابع و پی در پی آمدن، ظاهر شدن نتیجه فعل و حصول تدریجی آن به کار رفته است.
