زبان قرآن
زهرا نادعلی
چکیده
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم میکنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که میتوان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که ...
بیشتر
تشبیه، مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر؛ مشروط بر اینکه آن مانندگی مبتنی بر کذب باشد نه صدق؛ یعنی ادّعایی باشد نه حقیقی. تشبیه را به اعتبارات مختلف انواعی هست و اهل بلاغت، تشبیه را به جهت غرابت و دیر یاب بودن یا نبودن به مُضْمَر و صَریح تقسیم میکنند. تشبیه مُضْمَر یا ضِمْنی یا مستتر که میتوان آن را تشبیه پنهان نامید، تشبیهی است که کمی غرابت و پیچیدگی دارد و مشبّه و مشبّه به در هیچ یک از فرمهای شناخته شده قرار نمیگیرند؛ بلکه بطور ضمنی به مشبّه و مشبّه به اشاره میشود. از این روی، با کمی تأمّل و دقّت در سیاق جمله فهمیده میشود. در پژوهش حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی و در بستر مطالعات کتابخانهای فراهم آمده است تشبیه ضمنی را در آیات مربوط به قیامت بررسی کردهایم که در دوازده (12) آیهی کریمهی بررسیده، هیجده (18) تشبیه ضمنی مؤکّد مجمل بلیغ و پانزده (15) تشبیه مفرد به مفرد و سیزده (13) تشبیه محسوس به محسوس وجود داشت. از آنجا که تشبیه ضمنی به اندازهی کافی نیازمند اندیشه است به نظر میرسد که مفرد به مفرد و محسوس به محسوس بودن آن از دیربابی و دشواری ادراک آن میکاهد و همین موضوع، برای صاحبان دانش و دارندگان ذوق سلیم، گواه بلاغت و رسالت قرآن و از موجبات تدبّر و إقناع مخاطب در قرآن کریم است.
زبان قرآن
اصغر هادوی کاشانی؛ حنان عمیدی
چکیده
قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت خاصی میدهد. در موضوع پژوهش پیرامون پیمانهای سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات متعددى باشیم که محورهای اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب راهنمای بشر برای رسیدن به جامعه مطلوب اسلامی، در پیمانهای خداوندی از مؤمنان به مسائل سیاسی اشاره کرده است. این مقاله ...
بیشتر
قرآن به عنوان قانون اساسی اسلام به مباحث سیاسی اهمیّت خاصی میدهد. در موضوع پژوهش پیرامون پیمانهای سیاسی قرآن ، باید به دنبال آیات متعددى باشیم که محورهای اساسی سیاست را بیان نموده است. این مصحف به عنوان کتاب راهنمای بشر برای رسیدن به جامعه مطلوب اسلامی، در پیمانهای خداوندی از مؤمنان به مسائل سیاسی اشاره کرده است. این مقاله تلاش دارد تا به منظور شناخت بیشتر مفاهیم نهفته در آیات مشتمل بر خطاب (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا)، با روش کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون (تماتیک) مضمونهای پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق ،به این پرسش پاسخ دهد که تحلیل محتوای پیمانهای سیاسی خداوندی در خطابهای قرآن چگونه است و به چه میزانی به آنها اشاره شده است؟ جامعه پژوهش، کلیّه آیات قرآن کریم میباشد که 89 آیه دارای خطاب «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا» احصا شد که در برگیرنده پیمانهای سیاسی خداوندی هستند. بدین منظور تفاسیر متعدد، مقالات و پایاننامهها مورد مطالعه قرار گرفت. با طی سه مرحله و شش گام و بیست اقدام که ویژگی تحلیل مضمون است، نتایج پژوهش حاضر نشان داد تعداد 20 سوره قرآن کریم دربرگیرنده 269 پیمان خداوندی میباشد که از پیمانهای سیاسی خداوندی در مجموع47 کداوّلیه، 12 مضمون پایه و3 مضمون سازمان دهنده که در ذیل مضمون فراگیر سیاسی قرار گرفت. در پایان به ترسیم و تحلیل شبکه مضامین پرداخته شد.
عاطفه زرسازان؛ زینب سادات قوام
چکیده
در قرآن کریم هر واژهای برای معنایی خاص وضع شده است؛ از این رو هیچ دو واژهای مترادف تام نیست؛ بنابراین شناخت دقیق واژگان و کشف تفاوت معنایی آنها یک ضرورت تفسیری شمرده میشود. پژوهش حاضر در راستای فهم درست و معنای دقیق هر یک از واژگان مرتبط با مفهوم رنج در قرآن کریم تدوین شده است.این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی به تبیین مفهوم ...
بیشتر
در قرآن کریم هر واژهای برای معنایی خاص وضع شده است؛ از این رو هیچ دو واژهای مترادف تام نیست؛ بنابراین شناخت دقیق واژگان و کشف تفاوت معنایی آنها یک ضرورت تفسیری شمرده میشود. پژوهش حاضر در راستای فهم درست و معنای دقیق هر یک از واژگان مرتبط با مفهوم رنج در قرآن کریم تدوین شده است.این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی به تبیین مفهوم رنج وسختی از دیدگاه قرآن کریم پرداخته است؛ بدین گونه که با تحلیل معنای واژگان از طریق روابط معنایی همنشینهایشان سپس مشخص کردن حوزه معنایی و در نهایت مؤلفه معنایی آنها مشخص گردید،"عنت" در همنشینی با واژه های" رسول ، ودّ، خشی" رنجی است که ارتکاب گناه، علت آن، آسیب زننده به روح، ظرف مستقر آن دنیا و پیامد آن هلاکت و ضلالت است در حالیکه "نصب" در هم نشینی با وازه های "مسّ،عذاب،اصاب " آسیب زننده به جسم است که در دنیا و آخرت ممکن است گریبان انسان را بگیرد. کریم "کدح" عبارت است از رنجی با بار معنایی مثبت، مربوط به بعد جسمی و روحی انسان که ظرف مستقر آن دنیا و برزخ است؛ رنجی که انسان برای رسیدن به شأن حقیقی خود که مقصد آن خالق است متحمل میشود و "کبد" ناظر به شرایط خلقت انسان در دنیاست که شامل رنج های جسمی و روحی میگردد که در صورت داشتن ایمان و صبر موجب رشد و تعالی انسان گشته و در غیر آن صورت این رنج میتواند پیامد های منفی داشته باشد که منجر به هلاکت انسان میگردد.
نرجس نعمتی؛ بهنام بهاری؛ فرج بهزاد
چکیده
یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است ...
بیشتر
یکی از آموزه های مشترک قرآن کریم و عهد جدید، بحث ملکوت خداوند است که از ادیان ابراهیمی به ویژه تورات آغاز و در قرآن کریم تکمیل می گردد. منشا ملکوت در قرآن کریم آیات (183 اعراف – 75 انعام – 83 یس – 88 مومنون) است و دراناجیل اربعه نیز در موارد متعددی به ملکوت اشاره شده است. این مقاله که به شیوه توصیفی– تحلیلی تدوین گشته درصدد آن است که تطبیقی در معناشناسی ملکوت در قرآن کریم وکتاب مقدس انجام دهد. بر اساس نتایج پژوهش، یکی از مفاهیم ملکوت در عرف قرآن کریم عبارت است از «باطن» و «آن سوی هر چیز که رو به پروردگار متعالی» است. معنا و مفهوم دیگر ملکوت «ملک» میباشد، یعنی سلطنت و حکومت است. همچنین ملکوت در قرآن کریم به شکل سیرخطی از زمان نزول، به معنای انذار قیامت، باطن هر چیزی، حقیقت واحد خدایی و تسلط خداوند بر همه امور است که این نشانگر تغییر معنا و مفهوم ملکوت در مرور زمان است. در متون عهد عتیق دو نوع از ملکوت میتوان برشمرد: اول پادشاهی و ملکوتی که همیشگی است و از ازل تا ابد ادامه دارد. دوم ملکوت خداوند در آخرالزمان که مسیح ظهور میکند و حکومتی سیاسی به راه می اندازد. در عهد جدید هم بنابر بیانات حضرت عیسی (ع) دو نوع ملکوت می توان تصور نمود: ملکوتی که در تاریخ آغاز شده است و در نهایت تاریخ تکمیل خواهد شد؛ ملکوتی که موجود و ماورایی است.
الهام عربشاهی کاشی؛ رضا شجری
چکیده
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزۀ آثار علمی و پژوهشی، نقد روش شناسی آن آثار است. تفسیر « الهادی الی الحق المبین» در شمار یکی از آثار شاخص و ممتاز در حیطۀ تفسیر و مطالعات دینی است که با هدف آشنایی عمیقتر با مضامین قرآن کریم تهیه وتنظیم شده است. شیخ حسن صراف زاده (ره)، به عنوان مفسری خلاق و چیره دست توانسته است در این زمینه بسیار روش ...
بیشتر
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزۀ آثار علمی و پژوهشی، نقد روش شناسی آن آثار است. تفسیر « الهادی الی الحق المبین» در شمار یکی از آثار شاخص و ممتاز در حیطۀ تفسیر و مطالعات دینی است که با هدف آشنایی عمیقتر با مضامین قرآن کریم تهیه وتنظیم شده است. شیخ حسن صراف زاده (ره)، به عنوان مفسری خلاق و چیره دست توانسته است در این زمینه بسیار روش مند عمل کند ومطالعات دینی خود را به نیکوترین وجه ممکن با زبانی ساده، رسا، قابل فهم و مستدل برای عموم بیان کند. این روحانی نامدار و ساده زیست توانست علاوه بر تدریس در سطوح مختلف و تربیت شاگردان برجسته، آثار علمی متعددی نیز پدید آورد که «تفسیر الهادی الی الحق المبین» نمونه ای از آنهاست و تاکنون شش جلد از آن به طبع رسیده است. ایشان در تفسیر خود از منابع تفسیری بسیاری اعم از تفاسیر شیعه و سنی بهره برده اند و اصالت منابع ایشان، بیانگر دقت و حسن توجه ایشان به دقایق و ظرایف قرآنی است، البته بر این اثر هم مانندسایر آثار بزرگ دیگر،نقدهایی با رویکرد محتوایی، لفظی و نیز نگارش و ویرایش مطالب وارد است که در این پژوهش نگارندگان با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی برپایۀ مصاحبه های میدانی و شفاهی کوشیدهاند تا ضمن نقد و روش شناسی این مجموعۀ تفسیری، و فراهم کردن زمینۀ آشنایی بیشتر و بهتر قرآن پژوهان با آن، این عالم بزرگ هم به عنوان یکی از میراث ارزشمند فرهنگ متمدن اسلامی به مخاطبان معرفی شود.
زبان قرآن
فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ عباس بخشنده بالی
چکیده
قرآن کریم جهت انتقال مفاهیم خود از ظرف «عند» با بسامد بالایی استفاده نمودهاست. این ظرف در معنای پیش نمونهای خود، مفهوم «نزد» را کدگذاری مینماید، اما در تمامی موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم، محدود به این معنا نبوده و با قرارگیری در بافتهای مختلف، وارد حوزههای معنایی جدیدی میگردد. واژه «عند» در گسترش معنایی خود در ...
بیشتر
قرآن کریم جهت انتقال مفاهیم خود از ظرف «عند» با بسامد بالایی استفاده نمودهاست. این ظرف در معنای پیش نمونهای خود، مفهوم «نزد» را کدگذاری مینماید، اما در تمامی موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم، محدود به این معنا نبوده و با قرارگیری در بافتهای مختلف، وارد حوزههای معنایی جدیدی میگردد. واژه «عند» در گسترش معنایی خود در قرآن و در همنشینی با واژگانی چون «الله»، «ربّ»...، مهمترین مقولههای انتزاعی و متافیزیکی مطرح در کلام خدای تعالی را در سطح ادراک انسانی قابل فهم مینماید. با این وجود، عدم درک صحیح از غرض خداوند و عدم توجه به سیاق آیات، سبب شدهاست تا برخی دیدگاههای تفسیری به سمت تشبیه و تجسیم متمایل گردد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ابعاد معنایی ظرف «عند» در قرآن کریم پرداخته است. برخی از مهم ترین آنها شامل حکمیت و قضاوت الهی، قطعیت و حتمیت حضور، انتساب ربوبی، قرب و زلفی میباشد. در پایان این نتیجه حاصل شدهاست که با صرفنظر کردن معنای ابتدایی «عند» که موجب جسمانیت و محدودیت حق تعالی می باشد، سایر معانی تناقضی با عقل و آموزه های وحیانی نداشته و بازتاب صحیحی از مفاهیم انتزاعی و غیرحسی را به مخاطب ارائه خواهد داد.
زبان قرآن
سهیلا جلالی کندری؛ حدیث ریاحی
چکیده
گام نخست در شناخت مفاهیم قرآنی، شناخت هسته معنایی واژگان است. در این راستا توجه به ریشهشناسی تاریخی میتواند ما را در شناخت بهتر آن یاری رساند. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان میدهد که برخی از لغتشناسان به این مسئله توجه داشته و در تبیین مفهوم یک واژه به هسته معنایی آن در زبانهای سامی دقت کردهاند. گام بعدی التفات به سیاق ...
بیشتر
گام نخست در شناخت مفاهیم قرآنی، شناخت هسته معنایی واژگان است. در این راستا توجه به ریشهشناسی تاریخی میتواند ما را در شناخت بهتر آن یاری رساند. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان میدهد که برخی از لغتشناسان به این مسئله توجه داشته و در تبیین مفهوم یک واژه به هسته معنایی آن در زبانهای سامی دقت کردهاند. گام بعدی التفات به سیاق و باهمآیندها است که در نظام معنایی قرآن کریم از اهمّیّت خاصی برخوردار است. در این راستا زبانشناسی ساختاری خودنمایی خواهد کرد. در پژوهش حاضر برای شناخت واژه «ربّانیّون» از این دو روش بهره میبریم. جمهور مفسران ریشه این واژه را «ربّ» به معنای پروردگار دانسته و الفونون را زائد یا به منظور مبالغه و تفخیم برشمردهاند. در پژوهش حاضر با کاوشی در زبانهای باستانی از این ره آورد دفاع خواهیم کرد که این واژه یک وام واژه از زبان آرامی با شکل آوایی rabban (رَبّان) و لقبی برای دانشمندان و بسیاری از رؤسای مدارس دینی فلسطین بوده است. در زبان گعز نیز به استادان و آموزگاران علوم مختلف و نه صرفاً علوم دینی rabban (رَبّان) گفته میشد. معناشناسی ساختاری نظر مفسران که آنها را عامل به تورات و منقطع از غیر خدا دانستهاند، تأیید نکرده است، بلکه «ربّانیّون» را به دلیل عدم اجرای وظیفه نهی از منکر مورد سرزنش و توبیخ الهی قرار میشمرد.
امید داغر؛ محمد هادی امین ناجی
چکیده
عنوان: «مخاطبان قرآن در گذر زمان»چکیده شواهد درون متنی از قرآن کریم و سایر ادله از روایات دلالت بر آن دارد که قرآن معجزهی جاوید آخرین پیامبر الهی است. یکی از اسرار جاودانگی این کتاب، عام بودن خطابهای آن است. واقع نمایی زبان قرآن ایجاب میکند با در نظر گرفتن تفاوتهای فردی، همهی مردم-«الناس»- را به گونهای عام مورد خطاب ...
بیشتر
عنوان: «مخاطبان قرآن در گذر زمان»چکیده شواهد درون متنی از قرآن کریم و سایر ادله از روایات دلالت بر آن دارد که قرآن معجزهی جاوید آخرین پیامبر الهی است. یکی از اسرار جاودانگی این کتاب، عام بودن خطابهای آن است. واقع نمایی زبان قرآن ایجاب میکند با در نظر گرفتن تفاوتهای فردی، همهی مردم-«الناس»- را به گونهای عام مورد خطاب قرار دهد بدون این که ساختار چند معنایی آن مورد خدشه قرار گیرد. به همین جهت در مواضع متعددی از این کتاب آسمانی به صراحت، همگان به نظر و تفکر در آفاق و انفس دعوت شدهاند. ضرورت پرداختن به چنین مسئلهای از آن جهت است که چه بسا خصوص برخی از خطابهای قرآنی عدهای را با توهم انحصار قرآن به گروه یا افرادی خاص روبرو سازد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته و یافته های نگارندگان آن نشان می دهد انحصار قرآن به مخاطبان خاص، در تعارض با اصل جاودانگی قرآن است، از طرف دیگر منطق حاکم بر قرآن در ارائهی مفاهیم عمدتاً بر استقراء و تجربه استوار است که از نظر روششناسی میتوان آن را عنوان یک سبک قرآنی به حساب آورد که در عرض روش تعقلی در بیان و تفهیم تعالیم جاودانهی این کتاب، مورد استفاده قرار گرفته است.کلمات کلیدیقرآن کریم، مخاطب، جاودانگی، عمومیت خطابهای قرآنی، استقراء و تجربه، سبک
صادق غفارپور؛ عباس عرب
چکیده
گزارههای سازندة زبان وظیفة انتقال معنی از ذهنی به ذهن دیگر را برعهده دارد؛ اما مهم آن است که بههنگام ارائة این گزارهها، اعتبار اجتماعی پیامرسان و پیامگیر حفظ گردد و آن پیام از میزان مطلوبی از ادبیّت برخوردار باشد. شکل ساختاری گفتمان پیامبران در قرآن، گونة ممتاز و متمایز ادبیّت است و ملاک آن، چندلایگی معنایی و صدور آن در جهت ...
بیشتر
گزارههای سازندة زبان وظیفة انتقال معنی از ذهنی به ذهن دیگر را برعهده دارد؛ اما مهم آن است که بههنگام ارائة این گزارهها، اعتبار اجتماعی پیامرسان و پیامگیر حفظ گردد و آن پیام از میزان مطلوبی از ادبیّت برخوردار باشد. شکل ساختاری گفتمان پیامبران در قرآن، گونة ممتاز و متمایز ادبیّت است و ملاک آن، چندلایگی معنایی و صدور آن در جهت القای مقاصد پنهان و آشکار است. گفتمان حاکم بر سورة نوح که در ارتباط با دعوت مستمر نوح (ع) به سوی توحید و کیفیت این دعوت با قوم لجوجش است، الگوی بسیار مناسبی برای تأیید ادبیّت گفتمان پیامبران در قرآن است. بههمین جهت در این پژوهش تلاش بر آن است با تکیهبر روش توصیفی- تحلیلی وجوه ادبیّت در نظام زبانی سورة نوح مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج نشان میدهد راهکار گفتمانی غیرمستقیم که مؤدبانهترین راهکار گفتماتی جهت حفظ اعتبار اجتماعی طرفین گفتگو است، بالاترین بسامد (%74) را در این سوره بهخود اختصاص دادهاست.
فاطمه حبیبی؛ فتحیه فتاحی زاده؛ آزیتا افراشی
چکیده
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر ...
بیشتر
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
علی عبداله زاده؛ مهدی ایزدی
چکیده
بهرهگیری از روایات اهلبیت علیهمالسلام در تفسیر قرآن کریم را میتوان گامی بهسوی کشف معارف قرآنی و وصول به مراد جدی خداوند متعال قلمداد نمود. با توجه به جایگاه والای حدیث در علم تفسیر چنان مینماید که در تفاسیر مأثور از این منبع بهطور شایسته بهره گرفته نشده است. این مقاله درصدد است پس از بیان ظرفیتهای مغفول در احادیث به چگونگی ...
بیشتر
بهرهگیری از روایات اهلبیت علیهمالسلام در تفسیر قرآن کریم را میتوان گامی بهسوی کشف معارف قرآنی و وصول به مراد جدی خداوند متعال قلمداد نمود. با توجه به جایگاه والای حدیث در علم تفسیر چنان مینماید که در تفاسیر مأثور از این منبع بهطور شایسته بهره گرفته نشده است. این مقاله درصدد است پس از بیان ظرفیتهای مغفول در احادیث به چگونگی بهرهبرداری حداکثری از این ظرفیتها بپردازد. در این راستا تعمیم عنوان احادیث تفسیری به کلیه احادیثی که بهنوعی با منطوق یا مفهوم آیات در ارتباطاند نخستین مرحله است. سپس به حوزههای حدیثی که کمتر در تفسیر مورد استفاده قرار گرفته، مانند ادعیه و سیره پرداخته شده است و درنهایت چگونگی تأثیر احادیث در کشف معانی عرضی، طولی و جری و تطبیق مورد بررسی قرار گرفته است.
مهراب صادق نیا؛ عبدالرضا زاهدی؛ مصطفی رضایی
چکیده
مرگ و نیز حیات پس از آن همواره یکی از مهمترین دغدغههای انسان بوده و زندگی او را متأثر ساخته است. در ادیان ابراهیمی نیز آموزههای در پیوند با مرگ و رستاخیز در شمار پردامنهترین تعالیم متون مقدس هستند. در قرآن کریم بهعنوان متن مقدس مسلمانان و بایبل بهعنوان کتاب مقدس مسیحیان (که بخش نخست آن را با کمی اختلاف یهودیان نیز مقدس میشمارند) ...
بیشتر
مرگ و نیز حیات پس از آن همواره یکی از مهمترین دغدغههای انسان بوده و زندگی او را متأثر ساخته است. در ادیان ابراهیمی نیز آموزههای در پیوند با مرگ و رستاخیز در شمار پردامنهترین تعالیم متون مقدس هستند. در قرآن کریم بهعنوان متن مقدس مسلمانان و بایبل بهعنوان کتاب مقدس مسیحیان (که بخش نخست آن را با کمی اختلاف یهودیان نیز مقدس میشمارند) آیات زیادی وجود دارد که به تعلیم آموزه معاد اهتمام دارند. فارغ از اختلافی که این دو کتاب در موضوع آخرالزمان دارند، روشهای آنها در تعلیم این آموزه میتواند اهمیت داشته باشد. آخرالزمان در ادبیات مسیحی بیشتر به بازگشت عیسی مسیح و اتفاقهایی که در آن زمان رخ خواهد داد میپردازد؛ در حالی که معاد در قرآن کریم به مرگ و زندگی پس از آن معطوف است. این مقاله کوشیده است تا با بهرهگیری از روش مطالعات تطبیقی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی به بررسی تشویق و تهدیدهای این دو کتاب در تعلیم آموزه حیات پس از مرگ بپردازد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که در هر دو کتاب رخدادهای پس از مرگ بهمثابه تضمین اخلاق و شریعت مورد توجه هستند. برای همین عنصر تشویق و تهدید و نیز ترساندن از مهمترین روشها این دو کتاب برای تعلیم آموزه معاد هست. اگرچه در کتاب مقدس و بهویژه عهد قدیم این تضمینها بیشتر این جهانی هستند ولی در قرآن کریم بیشتر به جهانی دیگر راجعاند.
علی نجفی ایوکی؛ زهره زرکار
چکیده
گرچه متن قرآن کریم، متشکل از واژگان بهظاهر ساده است، اما آنسوی این واژگان، معانی ژرف و اهدافی خاص نهفته است. با درنگ و تأمل در آیات کلام وحی، به این رهیافت میرسیم که هریک از آنها بهدنبال القای مفهومی خاص به مخاطب است و در پسِ تمامی این آیات اغراضی نهفته است که زیبایی و اعجاز آیات الهی را صدچندان میکند. این اغراض، به اقتضای سیاق ...
بیشتر
گرچه متن قرآن کریم، متشکل از واژگان بهظاهر ساده است، اما آنسوی این واژگان، معانی ژرف و اهدافی خاص نهفته است. با درنگ و تأمل در آیات کلام وحی، به این رهیافت میرسیم که هریک از آنها بهدنبال القای مفهومی خاص به مخاطب است و در پسِ تمامی این آیات اغراضی نهفته است که زیبایی و اعجاز آیات الهی را صدچندان میکند. این اغراض، به اقتضای سیاق و مقامِ سخن باز میگردد و این مهم در آیاتی از قرآن که چه از لحاظ لفظی و چه از لحاظ معنوی مشابه یکدیگر هستند بیشتر جلوه مینماید؛ مقصود از آیات مشابه، آیاتی است که در عین تناسب ظاهری، تناسب معنایی نیز با یکدیگر دارند؛ اما با دقت میتوان به وجوه اختلاف آنها پی برد. نگارندگان در این پژوهش برآنند تا با شیوه توصیفی- تحلیلی، اسلوب و ساختار متنوع آیههای با تشابه لفظی و معنایی را از زوایای مختلف مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. چنین برداشت میشود که علت اصلی تفاوت در ساخت کلامی جملات متشابه، تنوعبخشی به سخن، تنوع در گفتار، اهمیتبخشی به موضوع و اثرگذاری آن بر مخاطب بوده است.
عباس اسمعیلیزاده؛ مرتضی سلماننژاد
چکیده
در قرآن کریم، ماده «شک» 15 بار به کار رفته است. این واژه در 6 مورد با صفت «مریب» آمده است. اشتراک لفظی این واژه در کاربرد قرآنی «شک» و استعمال زبان فارسی «شک»، زمینه لغزندگیها در فهم معنای این کلمه در قرآن کریم شده است. به دلیل تعلق زمانی کاربرد قرآنی، تلقی اصطلاحی از واژه «شک» (بهمثابه اصطلاحی شکلیافته ...
بیشتر
در قرآن کریم، ماده «شک» 15 بار به کار رفته است. این واژه در 6 مورد با صفت «مریب» آمده است. اشتراک لفظی این واژه در کاربرد قرآنی «شک» و استعمال زبان فارسی «شک»، زمینه لغزندگیها در فهم معنای این کلمه در قرآن کریم شده است. به دلیل تعلق زمانی کاربرد قرآنی، تلقی اصطلاحی از واژه «شک» (بهمثابه اصطلاحی شکلیافته در حوزه فقه و اعتقادات) وجود نداشته است، درنتیجه پرسشی مبنی بر چیستی معنای آن در کاربردهای قرآنی در زمان نزول باعث گشته است تا جستار حاضر در گام نخست به سراغ گزارش لغویان رفته و به تحلیل دادههای ایشان بپردازد و در گام دوم نیز با رجوع به کاربردهای قرآنی این واژه و با تأکید بر دلالتهای معناشناختی، رهیافتهای سیاقی و استفاده از سنت تفسیری به درک عمیقتری از آن برسد. با عنایت به تنوع کاربردهای واژه «شک» و نظر به دلالتهای سیاقی این آیات در قرآن کریم، میتوان گفت: «شک» در قرآن کریم در دو نوع کاربرد کاملاً متفاوت قابل پیجویی بوده و مبنای تفاوت یادشده، آمدن یا نیامدن صفت «مریب» همراه با این واژه در کاربردهای قرآنی است.
فتحیه فتاحیزاده؛ سهیلا جلالی کندری؛ فاطمه آبادی
چکیده
مفهوم «ضلالت»، یکی از کلیدیترین مفاهیم قرآنی است؛ بهگونهای که اغلب مفاهیم کلیدی قرآن بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در دو حوزه معناشناسی هدایت و ضلالت دستهبندی میشوند. میدان معناشناسی (هدایت - اضلال) نیز همچون تمامی مفاهیم کلیدی قران کریم حول محور «الله» در جریان است؛ بهگونهای که ضلالت حقیقی تنها زمانی محقق میشود ...
بیشتر
مفهوم «ضلالت»، یکی از کلیدیترین مفاهیم قرآنی است؛ بهگونهای که اغلب مفاهیم کلیدی قرآن بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در دو حوزه معناشناسی هدایت و ضلالت دستهبندی میشوند. میدان معناشناسی (هدایت - اضلال) نیز همچون تمامی مفاهیم کلیدی قران کریم حول محور «الله» در جریان است؛ بهگونهای که ضلالت حقیقی تنها زمانی محقق میشود که با «اضلال الهی» همراه گردد. این پژوهش در راستای کشف لایههای معنایی مفهوم «اضلال الهی» در قرآن و با هدف تبیین پیوستگی معارف قرآنی تدوین شده و با استفاده از روش نوین معناشناسی به تبیین مفهوم «اضلال الهی» و کشف حوزههای معنایی مرتبط با آن پرداخته است. با بررسی 32 آیهای که در آن اضلال به خداوند اسناد داده شده است، با رویکرد همزمانی و استخراج مفاهیم همنشین و جانشین، این نتیجه حاصل شد که مفهوم «هدایت» در تقابل معنایی با این مفهوم قرار دارد و «اضلال الهی» به معنای تصرف در دستگاههای ادراکی انسان (سمع، بصر و قلب) گریبانگیر کسانی خواهد شد که از هدایت اولیه الهی رویگردان شده و با ویژگیهایی چون کفر، ظلم، فسق، نفاق و اسراف خود را مستحق اضلال الهی گرداندهاند. مفاهیمی چون ازاغة، طبع، ختم، کر و کور کردن، دگرگون کردن، زیادکردن بیماری قلب و رویگردان کردن، جانشین مفهوم اضلال در ارتباط با خداوند به شمار میآیند. از آنجا که هدایت تنها از جانب خداوند متعال است، فرد با فراهم کردن اسباب «اضلال الهی»، خود را از هر نوع هدایتگر و ولی و یاوری محروم میکند و هرگز راهی به سوی هدایت نخواهد یافت.
سید محمد دلبری
چکیده
عناصر تربیت اعم از اهداف، اصول، روشها، عوامل و موانع تربیت به چیستی انسان، بازگشت دارد. شرط اولیه و اساس در اتقان یافتهها پیرامون چیستی انسان و ساختار وجودی او، بهرهمندی از منابع علمی موثق است. در میان منابع موجود، اتکای به قرآن بهعنوان منبع اصیل، قطعیالدلاله و قطعیالصدور، انکارناپذیر است. بهویژه آنکه این متن مقدس، رسالت ...
بیشتر
عناصر تربیت اعم از اهداف، اصول، روشها، عوامل و موانع تربیت به چیستی انسان، بازگشت دارد. شرط اولیه و اساس در اتقان یافتهها پیرامون چیستی انسان و ساختار وجودی او، بهرهمندی از منابع علمی موثق است. در میان منابع موجود، اتکای به قرآن بهعنوان منبع اصیل، قطعیالدلاله و قطعیالصدور، انکارناپذیر است. بهویژه آنکه این متن مقدس، رسالت خود و رسول را هدایت و تربیت بشر معرفی کرده است. این مقاله در راستای شناخت انسان با استفاده از روش تحلیل متن در علم «معناشناسی» با رویکرد «همزمانی» و متمرکز بر مفهوم «قلب» به کشف معنای قلب بهعنوان یکی از کلیدیترین واژههای حوزه انسانشناسی قرآن کریم پرداخته است. این بررسی، بیشتر بر افعال و صفات همنشین قلب تمرکز دارد. در ادامه براساس فهم هویت قلب، دلالتهای ناظر بر تربیت انسان، ارائه شده است؛ «یگانگی منشأ ادراکات، انفعالات و رفتار انسان»، «تأثیر رفتارها بر کارکرد قوای ادراکی»، «ذات خیرطلب انسان»، «هویت یکپارچه خیر او»، «لاینفک بودن تربیت مطلوب از علم، اندیشه و عمل» و «وابستگی درک و فهم انسان به امور عینی و حسی» از آن جملهاند.
پیمان صالحی
چکیده
داستان یوسف علیهالسلام در قرآن کریم، دارای چنان جوهری است که هربار به شکل جدیدی میتوان آن را شرح و تفسیر نمود. هدف این مقاله، مطالعه و بررسی زبانشناختی دیدگاه داستان حضرت یوسف علیهالسلام با روش توصیفی-تحلیلی و براساس مدل پیشنهادی سیمپسون است. نتایج نشان از آن دارد که راوی از نوع مقوله ب حالت روایی است که افکار، عقاید و احساسات ...
بیشتر
داستان یوسف علیهالسلام در قرآن کریم، دارای چنان جوهری است که هربار به شکل جدیدی میتوان آن را شرح و تفسیر نمود. هدف این مقاله، مطالعه و بررسی زبانشناختی دیدگاه داستان حضرت یوسف علیهالسلام با روش توصیفی-تحلیلی و براساس مدل پیشنهادی سیمپسون است. نتایج نشان از آن دارد که راوی از نوع مقوله ب حالت روایی است که افکار، عقاید و احساسات شخصیت اول داستان را بیان میکند. در این داستان از کلام نقل قول آزاد برای بیان حالات و عقاید شخصیتها استفاده شده است. براساس محور دوم تقسیمبندی سیمپسون، وجهیت غالب در متن، مثبت است که نشاندهنده دیدگاه قاطع راوی، بر حقانیت خداوند و امدادهای غیبی او برای مؤمنان حقیقی است. ابزار زبانی به کار رفته در این وجه، عبارتند از: فعلهای امری، فعلهای وجهی واژگانی، جملات تعمیمدهنده، جملات بیانکننده عقاید، قیود و صفات ارزیابانه، کلمات احساسی و افعال گزارشی که گزارشگر افکار، ادراکات و واکنشها هستند و یا کلمات حزن، خوف، شکوی و بث، که در این داستان برای تحقق ترس و اندوه و حزن به کار برده شده است و بر وجهیت مثبت داستان یوسف علیهالسلام صحه میگذارد. تفکر غالب در زبان متن روایتی: عدم رستگاری ستمگران، عدم غفلت خداوند در امداد به مؤمنان حقیقی، ناامید نشدن از رحمت الهی و... است. با این حال در پارهای از موارد از وجهیت منفی برای نشان دادن شک و تردید شخصیتها نسبت به یکدیگر و مهمتر از آن برای ترسیم نحوه رخ دادن سوء تفاهمها و ارزیابی طرفین از یکدیگر، استفاده کرده است.
مهدی مطیع؛ مصطفی دلشاد تهرانی؛ سوده اسعدی
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1391، ، صفحه 99-114
چکیده
گرایش به معنویت و نگاههای عارفانه دینی در دوره معاصر، نیاز به بهرهمندی از نگاههایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید علاوه بر آنکه زبان این کتاب را برای فهم مخاطبین امروز قابل دستیابی مینماید، بلکه سبب میشود تا پیامها و مفاهیم اخلاقی ـ تربیتی مطرح شده در آیات شریفه بهصورت کاربردی استخراج و درک گردد. در بازار ...
بیشتر
گرایش به معنویت و نگاههای عارفانه دینی در دوره معاصر، نیاز به بهرهمندی از نگاههایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید علاوه بر آنکه زبان این کتاب را برای فهم مخاطبین امروز قابل دستیابی مینماید، بلکه سبب میشود تا پیامها و مفاهیم اخلاقی ـ تربیتی مطرح شده در آیات شریفه بهصورت کاربردی استخراج و درک گردد. در بازار ارائه مکاتب مختلف عرفانی آن دسته از منابع که مطابقت بیشتری با مفاهیم کلام وحی دارند، هم قابل اعتبارترند هم ماندگارتر و به حق نزدیکتر. از این میان یکی از ارزشمندترین متون برجای مانده در حوزه متون عرفانی منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری است. این نوشتار سعی دارد تا با جستجوی مبنای قرآنی مفاهیم اخلاقی مذکور و تطابق معادل عرفانی این مفاهیم و با بسط تعاریف، توصیفات و تقسیمات خواجه عبدالله انصاری در باب اخلاق کتاب منازل السائرین، رویکرد عرفانی نویسنده به آیات قرآنی را پی جویی نماید.
