با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی قرآن و عهدین ایران
زبان قرآن
استعاره مفهومی حبل در قرآن کریم

سیده زینب حسینی؛ مرضیه محصص

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 11-24

https://doi.org/10.30473/quran.2022.63068.3120

چکیده
  استعاره مفهومی، بخش مهمی از زبان شناسی شناختی را تشکیل می دهد و به مثابه ابزاری برای اندیشیدن است که واقعیت ها و تجربه های بشری را با مقوله بندی نوینی عرضه می کند. این مقاله استعاره مفهومی «حبل» در قرآن را بررسی کرده که در ضمن داشتن معنای کلی پیوند و ارتباط، ساختاری متشکل از چندین نوع استعاره دارد. در آیه ای، حبل همچون عهد و ذمه ...  بیشتر

تفسیر
تحلیلی زبان‏شناختی ـ بین‏ الادیانی از گزاره قرآنی «لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا»

احمد پاکتچی؛ محمدحسن شیرزاد؛ محمدحسین شیرزاد

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 25-40

https://doi.org/10.30473/quran.2022.62258.3089

چکیده
  یکی از آیات قرآن کریم که در طول سده‏ های متمادی، موضوع گفتگوهای درازدامن قرار گرفته، آیه شریفه بقره/104 است که به گفته مفسران، مسلمانان را از به‏ کارگیری تعبیر «راعِنا» بازداشته و ملزم به جایگزینی آن با تعبیر «انْظُرْنا» کرده است. به رغم آنکه عالمان تفسیر در خصوص معنای «راعنا» و دلایل نهی از گفتن آن، بالغ بر هفت نظرگاه ...  بیشتر

تفسیر
تحلیل انتقادی نظریه‌ «وحدت موضوعی» در الأساس فی التفسیر

سید روح اله دهقان باغی؛ کرم سیاوشی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 41-58

https://doi.org/10.30473/quran.2022.62183.3087

چکیده
  بحث از تناسب میان آیات قرآن از دیرباز در بین قرآن پژوهان و مفسران مطرح بوده و آثار متعددی نیز در این راستا عرضه شده است. دیدگاه وحدت موضوعی سعید حوّی در الأساس فی التفسیر در بیان ارتباط و تناسب آیات قرآن، شایسته‌ ارزیابی و نقد است. دو رکن اساسی نظریه وحدت موضوعی وی، یکی توقیفی بودن ترتیب و چینش کنونی سوره‌ها در مصحف و دیگری اعتماد به ...  بیشتر

زبان قرآن
ابعاد معنایی عندیت در قرآن کریم در تبیین رابطه میان انسان و پروردگار

فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ عباس بخشنده بالی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 59-76

https://doi.org/10.30473/quran.2022.60777.3021

چکیده
  قرآن کریم جهت انتقال مفاهیم خود از ظرف «عند» با بسامد بالایی استفاده نمودهاست. این ظرف در معنای پیش نمونهای خود، مفهوم «نزد» را کدگذاری مینماید، اما در تمامی موارد کاربرد این واژه در قرآن کریم، محدود به این معنا نبوده و با قرارگیری در بافتهای مختلف، وارد حوزههای معنایی جدیدی میگردد. واژه «عند» در گسترش معنایی خود در ...  بیشتر

تفسیر
عقاید بنیادین مسیحیت در بوته نقد مفسران قرآن کریم

محمد آسائی؛ محمود واعظی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 77-94

https://doi.org/10.30473/quran.2022.62596.3101

چکیده
  نظر به رسالتی که مفسران قرآن کریم در بیان معنا و مراد آیات کریمه قرآن دارند، در این تحقیق، آراء ایشان در بیان و فهم آیاتی از قرآن که به نقد افکار و عقاید بنیادین مسیحی متعرض شده‌اند، مورد کاوش و ارزیابی قرار گرفته است. تبیین و ارزشیابی نظرات مفسران قرآنی در این موضوع، می‌تواند به فهم بهتری از این آیات قرآن منجر شده و برخی ابهامات و ...  بیشتر

تفسیر
نخستین پیامبر خدا: آدم ابوالبشر یا حضرت نوح(ع)

محسن رجبی قدسی؛ فهیمه ضیاء قریشی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 95-116

https://doi.org/10.30473/quran.2022.60218.3000

چکیده
  برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا می‌‌دانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و ...  بیشتر

تفسیر
نماد و نقش آن در تبیین لایه های معنایی صفات خبریه خداوند در قرآن

علی سعیدی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 117-132

https://doi.org/10.30473/quran.2022.59475.2971

چکیده
  قرآن به عنوان متنی الهی از لایه های معنایی به هم پیوسته تشکیل شده است. این لایه ها در عین یکپارچگی معنایی در چینش واژگان «تفصیل» یافته است؛ که دریافت دقیق این لایه ها، نیازمند به ابزار زبان شناسی است تا ضمن همراه ساختن مخاطب با مسیر معنایی خود، او را تا عمیق ترین لایه ها رهنمون و به یکپارچگی معنایی نزدیک نماید. نماد، نشانه ای امری ...  بیشتر

تفسیر
تناسب آیه‌ی سوم سوره‌ی مائده از دیدگاه اهل سنت

منصور حسینی؛ محمد حسن صانعی پور؛ لیلا السادات مروجی؛ رحمت الله عبدالله زاده

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 117-134

https://doi.org/10.30473/quran.2022.61884.3068

چکیده
  علم مناسبت یا تناسب، از قضایا و چالش‌های مهم در علوم قرآنی، به شمار می‌رود، چنانکه این دانش در کتاب‌های تفسیری و علوم قرآنی مورد اهتمام و توجه ویژه ی عالمان است. این پژوهش می‌کوشد تناسب آیه ی اکمال را، به روش توصیفی و تحلیلی دیدگاه مفسران اهل سنت، در گذشته و حال بررسی و وجوه اشتراک و افتراق آنها را تحلیل و تطبیق می‌کند. اگرچه مفسران ...  بیشتر

زبان قرآن
صورت بندی مفهوم «ربّانیّون» در قرآن با با واکاوی روابط همنشینی و ریشه شناسی تاریخی

سهیلا جلالی کندری؛ حدیث ریاحی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 151-162

https://doi.org/10.30473/quran.2022.55438.2843

چکیده
  گام نخست در شناخت مفاهیم قرآنی، شناخت هسته معنایی واژگان است. در این راستا توجه به ریشه‌شناسی تاریخی می‌تواند ما را در شناخت بهتر آن یاری رساند. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان می‌دهد که برخی از لغت‌شناسان به این مسئله توجه داشته و در تبیین مفهوم یک واژه به هسته معنایی آن در زبان‌های سامی دقت کرده‌اند. گام بعدی التفات به سیاق ...  بیشتر

تفسیر
عوامل افزایش و کاهش پذیری ایمان از دیدگاه قرآن و احادیث (تحلیل کلامی)

نعمت الله بدخشان

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 163-182

https://doi.org/10.30473/quran.2022.60187.2998

چکیده
  ایمان عبارت از تصدیق قلبی است که اقرار زبانی بیانگر آن و عمل جوارحی از آثار و نتایج آن است. یکی از ویژگی های مهمّ و اساسی ایمان، ویژگی افزایش و کاهش پذیری آن است که از نظر عدّه ای از متکلّمان مسلمان وصفی ذاتی برای حقیقت ایمان است، و از نظر عدّه ای دیگر وصفی متعلِّق به اعراض و امور زائد بر اصل ایمان بشمار می آید. کسانی که افزایش و کاهش پذیری ...  بیشتر

زبان قرآن
تحلیلی بر گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک» با روش ریشه‌شناسی واژگانی

نهله غروی نائینی؛ نصرت نیل ساز؛ محمد حسین اخوان طبسی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 183-198

https://doi.org/10.30473/quran.2022.63533.3144

چکیده
  گزاره «سبّح بحمد ربّک» و مفهوم «تسبیح به حمد» بارها در قرآن کریم تکرار شده است و این تکرار، نشان از اهمیت بالای آن در بینش و منش قرآنی دارد. پرسش از معنای تسبیح به حمد، از ابتدا موردتوجه عالمان و مفسران بوده و آنچه درباره این تعبیر قرآنی بیان شده، عمدتاً مبتنی بر پیش‌فرض‌ها در علم کلام و مبحث صفات الهی بوده است. از این‌رو ...  بیشتر

زبان قرآن
تحلیل تفاوت معنایی دو واژه «إنزال و تنزیل» در قرآن کریم بر اساس «محور هم‏نشینی» واژگان

فاروق نعمتی؛ پژمان ظفری؛ جواد خانلری

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 199-220

https://doi.org/10.30473/quran.2022.60489.3008

چکیده
  محور «هم‏نشینی» یا فرایند «باهم‏آیی» واژگان، از نشانه‏های زبان‏شناختی است که نقش سازنده‏ای در شکل‏دهی نظام واژگان ایفا می‏کند. مادّه‎ی «نزل» که یکی از پربسامدترین واژگان قرآنی است، نزدیک به چهارصد بار در قرآن به کار رفته. در بیان تفاوت معنایی دو واژه «إنزال» و «تنزیل» دیدگاه‏های متفاوتی ...  بیشتر

تفسیر
بازخوانی پیام و دلالت سوره فتح با کمک تحلیل مفردات و نقد آراء فریقین

زهره نریمانی؛ جعفر فیروزمندی بندپی

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، صفحه 221-236

https://doi.org/10.30473/quran.2022.53270.2771

چکیده
  با وجود کارآمدی روش تفسیر قرآن‌به قرآن برای کل سورقرآن، کاربست این روش تفسیری به دلیل ابهامات در برخی سور و آیات مانند سوره فتح، اهمیت بیشتری دارد. برای نمونه ترتیب نزول دو سوره فتح و مائده، شباهت‌های مضمونی و واژگانی دو سوره، رهنمونگر مفاهیم و تفسیری متفاوت از آیات این سوره خواهد شد. مضمون کلی سوره درباره فتح و الطاف الهی حاصل از ...  بیشتر